Lanztíðindi - 01.08.1850, Blaðsíða 2

94
Vjer getum ekki annnð ætlaft, en hver sá,
sem hlutdrægnislaust vill bera saman almenna
▼elmegan þeirra sveita, sem næstar liggja
kauptúnunum viú vellifian þeirra er fjær
j)eim búa, geti bæfti glögglega sjeö misrnun*
inn og lika bitt, bvernig armóftur þeirra, sem
búa í grend vift hin smáu kauptún, á bæfii
beinlínis og óbeinlínis rót sína í kauptúnunum
sjálfum. Fyrst og fremst er ofdrykkja og ó-
dugnaður allt of almenn landfarsótt margra
þeirra, sem nærri búa kauptúnunum, þvi ein-
mitt af þvi að kaupstaðurinn er svo nærri
þeim, koma þeir þángað optsinnisi án þess
að hafa nokkurt brýnt eyrindi annað en það
eina að fá sjer í staupinu, ýmist fyrir ekki
neitt, eða þá fyrir lítilfjörlegt bandtak — er
þeim hefði verið betra að taka heima hjá
sjálfum sjer, en það er ekki ókunnugt, að
þegar þeir hafa fengið fyrsta og annað staup-
ið, að þeirra áliti með bægu móti, þá vex
þeim ekki svo mjög í augum að fá sjer
nokkra viðbót, ekki að eins fyrir það, sem
þeir hafa til, heldur og optsinnis til láns uppá
það, sem þeir eiga í vonum að innvinna sjer
annaðbvort á sjó eða landi, og áttu að kaupa
sjer síðar meir fyrir nauðsynjar sínar. jþann-
ig er það áþreifanlegt, hversu þeir ekki að eins
eyða ávexti vinnu sinnar fyrirfram, beldur
og vinnutimanum sjálfum, svo búskapur þeirra
heima og atvinna öll gengur í margskonar ó-
lestri. — þaðer þá heldur ekki svo ó'eðlilegt,
þó þessir menn komist í þær kaupstaðar skuld-
ir, sem aldrei taka enda um þeirra daga, þeg-
þeirverða nú að láta allt, sem þeim innvinnst
eða áskotnast uppí gamla skuld og sjálfsagt
fá svo aptur nýtt lán, að þvi skapi mikið,
sem þeir geta borgað mikið af skuld sinni —
þannig neyðist hinn skuldugi ekki einungis
til að láta allt það, sem liann getur við sig
losað í kaupstaðinn uppí skuld sína laungu
fyrri en það hefur boriö honum þann arð sem
það annars heffii gjört, heldur verður ein-
virkinn þaráofan, að fara 30 sinnurn í kaup-
staðinn á ári hverju til að sækja litilfjörleg-
ar nauðsynjar sinar, sem ef til vill ekki nema
meir en 40 dala virði, og þó hann búi nú
ekki nema fáar bæarleiðir frá kaupstaðnum, þá
verður honum það opt á að vera hurtu heilan
dag í hvert sinn, stundum með einn en stund-
um með tvo hesta, og ber það þá ekki ó-
sjaldan við , að hann hefur orðið svo drjúg-
tækur í hressíngunni við búðarborðif, að hann
er lítt fær til starfa sinna daginn eptir. —
Vjer ætlum að það sjeu því engar ýkjur, að
margur fátækur einvirki, sem býr í grend
við kaupstaðinn, eyði 30 dögum á ári til að
sækja þángað nauðsynjar sínar fyrir 30 dali,
aukþess sem það er alkunnugt, að nauðsynj-
ar margra fjölga að því skapi, sem þeir koma «
opt í söluhúfiina, svo það má ætla á, aðmarg-
ir kaupi það, er þeir gát.u vel án verið, fyrir
jafnmarga dali og þeir koma opt í kaupstað-
inn og sumir fyrir fleiri. — J>að er nú bæði
auðsætt og fullkomin reynsla fyrir, hvilikri
einokun þessir merin sæta, bæði á þörfum
og óþörfum mumun, hjá kaupmanni þeim, er
þeir skulda allt af fyrirfram uin vörur sínar og
neyðast svo eins og áfiur er ávikið, til að
taka hjá honum óþarfann. — Vjer ætlum líka,
að þessi einokun smákauptúnanna verði áþreif-
anleg af reynslunni, þegar menn bera sam-
an verzlun hinna smáu kauptúna á vestur
landi og víðar við verzlun þeirra kaupstað-
anna, sem dálítið eru stærri og í betra lagi,
t. a. m. í Reykjavík og Akureyri — því óhætt
mun að fullyrða, að í hinum smáu kauptúnum
liafi opt flestar nauðsynja vörur verið j eða
J, en allur smávarníngur bæði þarfur og óþarf-
ur \ eða £ hluta dýrari en í hinum stærri
kaupstöðum, og svo er ítarleg reynsla fyrir
þessum mismun, að vjer vitum bæði forn og
ný dæmi til, að jafnvel sö.mu lausakaupmenn
hafa í hinni sömu kaupferð selt talsverfit dýr-
ara varníng sinn i Iíafnarfirði en í Keykjavík,
þótt valla sje meir en laung bæarleifi á milli
þessara staða. Vjerhyggjum því, að það sje
nokkurnvegin auðsjeð, að hin smáu og mörgu
kauptún spilli en bæti ekki verzlan vora eins
og nú ástendur og sjálfhægð sú, er af þeim
leiðir, sje í raun eg veru ekki eins affaragóð
og sumir hyggja; en því heldur ætlum vjer
það í augum uppi, að frjáls verzlan geti ó-
mögulega ^taðist eða orðið lijer að liði, ef
kauptúnum er fjölgað og þarmig með öllu girt
fyrir, að nokkur kaupstaður geti orðið hjerað
nokkru gagni eður fær um að taka þannig á
móti frjálsri verzlan, að hún geti staðist og
orðið landi voru að liði. — jþað má einginn
ætla, að það verði eins ásfatt fyrir utanríkis
þjóðum, er híngað kynnu að koma með varníng