Lanztíðindi - 25.03.1851, Side 4

184
ráft, aö flytja sig þángað og setjast f>ar að
með öllu, en halda hjer á landi verzlunar-
fulltrúa og gjalda þeim bæði nokkur föst laun
og líka hundraðsgjald af vörum þeim er þeir
selja og kaupa, og eigi nú sami kaupmaður-
inn fleiri en eitt kauptún hjer i landi, þykir
honum full nauðsyn bera til að búa heldur
erlendis, en af þessu leihir, aðávinníngur verzl-
unarinnar lendir allur í Danmörku en dregst
frá oss Islendíngum, og þykir þetta, einsog
það í raun rjettri er, versti anmarki við skip-
ulag verzlunarinnar einsog nú stendur. —
Nokkrir hafa gjört sjer það í grun, að betur
mundi fara, að kaupmenn heftu hjer fastann
bústað, og jafnvel ljetu skip sin liggja hjer
að vetrinum, en sendu þau til útlanda á vor-
um með vörur þær er þá væru feingnar; en
þeir hafa að líkindum ekki íhugað hve mörg
vankvæði eru við þetta; hjer við lánd eru
fáar góðar vetrar hafnir, og þó þær kynnu
nokkrar til að vera, getur auðveldlega svo
farið, að skip þau, sem að vetrinum lægju
norðan- og austan lands, kæinust ekkiávor-
in út í tækann tíma fyrir isum og andviðrum;
einnig mundi meiga gánga að því vísu, að tor-
veldt yrði að fá kornvörur erlendis um það
leiti allrahelzt með góðu verði, og opt kynni
svo að fara, að þegar skip kjæmust frá Islandi,
væru þær með öllu ófáanlegar, þareð vjer nú
hvorki höfum vana sjómenn og ekki heldur
svo fólki varið, að vjer megum missa nokk-
urn hluta þess, til að vera í förum, er það
einsætt að vjer hlytum að halda hjer útlendt
fólk að vetrinum og mundi það ædð útdrátt-
arsamt. Hitt er tiltækilegra, að þeir kaupmenn
sem hjer eru búfastir annaðhvort hafi fulltrúa
erlendis, er selji varníng þeirra, er hjeðan
kemur og kaupi annann, eða f.ð þeir fari sjálf-
ir á hverju ári landa á milli út á haustum en
inn híngað á vorum til að sjá um verzlun sina
bæði þar og hjer, en hafi hjer sölumann á
vetrum. En hverriig seni þessu er hagað, verð-
ur verzlanin samt sem áður mjög svo arðlitil
og landinu óhagkvæm. Kaupmennirnir sem
búa erlendis lifa optastnær eingaungu af verzl-
unararðinum, þeir verða annaðhvort að kaupa
eða leigja þar geymsluhús fyrirvarníng sinn;
einnig verða þeir að hafa kauptún hjer i landi,
halda verzlunarþjóna og gjalda þeim kaup,
kaupa skip og kosta þau að öllum reiða,
gjalda ábyrgðarkaup fyrir þau og allau varn-
íng sinn, fæða farmennina og gjalda þeirn
kaup, ellegar ef þeir leigja [skip, láta þeir
skipseigendur standast allan kostnaðinn en
greiða honum gjald þar fyrir og allur þessi
kostnaður leggst á oss ásamt með skattgjöld-
um af verzluninni. Auk alls þessa verða
kaupmenn þeir, er þurfa að kaupa tinibur eð-
ur annan varníng sem hingað er fluttur, frá
öðrum löndum en Danmörku, opt að kaupa
þeirra ríkja mynt sem varan er frá, til að borga
með, og gjalda hjerumbil 6 rd. fyrir hvort hndr.
dala virði.— Af þessu er auðsætt, hve mikil
þýngsli vjer bera hljótum af verzluninni, án
þess að ísland taki nokkuð í aðra hönd. J>að
væri því góðra gjafda vert ef nokkur gæti
fundið þau ráð sem bætti úr þessu, og ætla
jeg að láta í ljósi það sem mjer hefur hug-
kvæmst í þessu efni.
(Framhaldið síðar). '
(AðsentJ.
í þeirri meiníngu, að geta fengið vitneskju í ljó*
framdregna um reglur þær, er menn í ýmsum pláxum
lanzins kynnu að hafa brúkað fyrir sjónarmið viðjarða-
matið, hafði jeg skrifað fáeinar línur, er standa í Lanz-
tíðindunum á bls. 38—39, við víkjandi okkar reglu hjer
I sveit.
Eptir ósk minni og tilætlun, hafa líka sumir látið
sjá eptir sig ritgjörðir, jarðamatinu við vikjandi, bæði í
Lanztiðindunum og þjóðólfi. Ritgjörðar þeirrar, er
stendur í Lanztiðindunuin á bls. 81—82 frá A. B. Sveita-
bónda, vil jeg geia að því, að hún mikið frjálslega og
fylgisamlega bendir mönnum skýrlega á gagnsemi þá,
er af slíkum skýrslum kynni að geta flotið í framtíðinni
og líka einlæglega lýsir saniþykki sínu við grundvallar-
reglu þá, er hjer var hófð við jarðainatið.
En þar sem höfundur ritgjörðarinnar segir, að að-
ferð sú, að meta kúgyldin með jörðunum, gjöri trubl i
öllu jarðamatinu, vegna þcss að kúgyldin sjeu svo mis-
jöfn á jafndýrum jörðum, kemur varla okkar reglu við,
því ekkert fórum við eptir því, hvað kúgyldin voru
mörg á einni jörðu nú scm stæði, heldur einúngis eptir
því, hvað okkur, (sem kunnugum) virtist vera mega
sanngjarnar skuldir á hverri jörðu, hvort heldur það
var kölluð landskuld eða bæði leigur og landskuld.
Kúgyldin hafa híngað til vcrið álitin, scm einn partur af
jörðunni, cður einn fullkomlegleiki henni fast fylgjandi;
en jörð hverja álitum við rjett að meta mcð öllum henn-
ar fullkomlegleikum. Mundu líka landskuldir verða tölu-