Íslendingur - 29.06.1860, Blaðsíða 3

51
nm, aS gildar ástœSur sjeu til; en ástœímr þessar eru nú
langtum fœrri, en menn áfcur hugfcu. þafc keniur nú iill-
um læknum sanian um, afc afcalahrif kaffisins sjeu nœrandi,
styrkjandi og Iiressandi. Virfcist þafc einkum afc hala hress-
andi áhrif á heilann og mœnukerfifc, en á hjartafc og blófc-
rásina verkar þafc sefandi. þafc er því sönn lækning vifc
alls konar svefneitri og dofcaeitri, og ver drunga og svefni
þeim, er eitur gjörir, á hagarilegasta hátt. Á hinn bóginn
vifc heldur kaffi kröptum líkamans á þann hátt, afc þafc
virfcist afc hindra efnaeyfcsluna (Stofvexeleri), oggjörirmenn
því fœra nm, afc þola meiri áreynslu, án þess kraptarnir
þverri svo íljótt; þafc styrkir og vifc heldur því vöfcvakrapt-
inum meira en flest önnur lyf, er vjer þekkjum, og er þess
vegna í raun og veru sannkallafcur hressandi og styrkjandi
drykkur. l>ar sem kaffidrykkjur tífckast mest, en þafc er
einkum inefcal Tyrkja og Araba, hafa menn tekifc eptir því,
afc steinsóttir og lifcaverkir (Gigt) eru mjög fágætir, og þó
hugfcu menn einu sinni hjer á norfcurlöndum, afc kaffifc
mundi valda þessum kvillum, en þetta fer svo fjærri, afc
þafc reyndist þvert á móti lyf vifc þeim. Fá lyf lina betur
hinn svokallafca mœnn-hiifufcverk (nervös Hovedpine) en
kaffi, og fá lyf cru betri vifc inngrónum kölduhrolli, er
hefur verifc tífcur hjcr á landi, en gott og sterkt kaffi.
þegar inenn hafa fengifc í sig óholla fœfcu, t. a. m. illa
þrifinn hákail, er opt hefur bráfcdrepifc menn, skemmdan
ost efca blófcmör, svo mönnum verfcur illt af1, þá eiga menn
fyrst afc taka inn uppsölulyf, og því næst afc drekka sterkt
kaffi, og batnar flestum vifc þafc, ef í tíma er gjört.
Á Frakklandi hefur læknir nokkur, Ronzier afc nafni,
nýlega fundifc, afc kaffi er eitthvert hifc bezta ráfc vifc inn-
strengdum kvifcslitum (incarceret Brok), en sjúkdómur
þessi er, eins og allir vita, fjarska-hættulegur. þessi nýj-
ung er stafcfest af ýmsum frakkneskum læknum, og má um
þafc lesa í Bvlletin general et therapeutic 1859, bls. 95
og vífcar. Ronzier ljet drekka vænan bolla af kaffi ann-
anhvorn tíma, en útvortis Ijet hann vifc hafa Bella-donna-
smyrsli, eins og tífckazt hefur á seinni tímum, og íœrfcust
1) f>egar blófcmrir, kœfa, kj'ithjligu efca ostar geymast of lengl, og
verfca eins og slepjafc, þí myndast í þeim fjarska-hættulog eiturtegund,
er getnr orfcifc mönnum afc bana. þetta á sjer opt stafc, einkum f
liinum heitari löndum, t a. m. á pýzkalandi og vífcar, og líka mun
fiafc hafa vifc borifc hjor á iandi; jeg hef tvisvar sjefc alvarleg tilfelli
eptir borfcun gamallar kcefu, og eirm sinni eptir blófcmörs-át, og efast
cigi um, afc þetta muni optar fyrir koma en menn vita. Afc fólk baíl
orfcifc bráfckvatt eptir hákalis-át og háfs-át, er alkunnugt.
101
legg lionum; hann þóttist af því; honum var þa6 unun,
afc ímynda sjer, afc hann styddi hana, og margir horffcu á
eptir ekkjunni, og aumkufcu hana, þar sem liiín gekk, svart-
klædd, sem hún ávallt var, og syni liennar, sem hún hall-
afcist upp afc, rjett eins og hún væri afc reyna til, afc fœra
honum lieim sanninn, afc hann væri ellistofc sín. En smátt
og smátt varfc hún lotin og lasineyr í göngu, og svipur
hennar lysti því, afc hún gjörfcist hrörlegri. þau voru hætt
skemmtigöngunum, og fyrir löngu var hún orfcin of magn-
laus til afc rísa úr rekkju, nema hvafc hún var stunduni
borin út í sumarherbergi nokluirt ; þar Iá hún á legu-
bekk einuni undir opnum glugga; blóniin breiddust upp mefc
gluggagrindunum, og hinir vermandi sólargeislar fylltu allt
glefci, nema hjarta her.nar, er órafci fyrir daufcanum, og
hins kvífcafulla sonar hennar, er aldrei gekk frá lienni.
Vinir þeirra komu opt til þeirra, en gengu á burtu
hryggir í huga, er þeir sáu, hversu sjúkleikur hennar varfc
æ verri, og sonur hennar var allt af aö spyrja, hvort þeir
hjeldu eigi, afc hún væri í apturbata; hvort henni heffci
eigi lítifc eitt batnafc, frá því er þeir sáu hana sífcast.
kvifcslit, sem voru orfcin hörfc og innstrengd, aptur I lag
vifc þessi lyf.
í útlöndum, þar sem megnar köldusóttir ganga, lækna
menn þær opt mefc sterku kaffi, og hef jeg þar opt sjefc,
afc hœgar köldusóttir hafa læknazt vifc þafc. Ilin eiginlega
köldnsótt (Febris intermittens) á raunar eigi heima hjer á
landi, svo menn viti mefc vissu, en þó er hjer á sumum
mönnum, og einkum á kvennfólki, algeng nokkurs konar
kölduveiki, sem er allleifcinleg, og, hef jeg opt sjefc hana
lina vifc kaffi.
Öllinn, er liggja í taugaveiki, leyfi jeg hvervetna afc
drekka kaffi, þegar sóttin fer afc rjena, og hef jeg opt á
erfifcisfólki sjefc niikifc gagn afc því, en aldrei nokkurt ó-
gagn. Fyrir nokkrum árum gekk hjer vifc sjóinn allill
blófckreppusótt (Dysenteri), og tók jeg eptir því, afc hún
bráfcvesnafci, þegar kaffifc var þrotifc hjá verzlunarmönnun-
um, og linafci, nndir eins og tómthúsmenn aptur fóru afc geta
fengifc þafc, þegar skip komu. Seinna fjekk jeg fnlla reynslu
fyrir því, afc kaffi, mefc dálitlu af Cognac í, svo sem svar-
afci tveimur teskeiöum í einum bolla, er ágætt lyf vifc einni
tegund kreppusóttarinnar, einkum þegar henni fylgja upp-
köst, og hún er meira langvinn en bráfc í sjer, og er kom-
in af óhentugri efca skemmdri íœfcu.
Jeg gjöri mjer nú f grun, afc þeir, sem hafa lesifc
„Hiístöflu heilbrigöinnar“ eptir Ilallgrím Jónsson, niuni
reka augun í þafc, afc þessi lofrœfca mín um kaffifc svari
eigi til þess, er hann kennir í bœklingi sínum, bls. 27,
enda hef jeg og aldrei sjefc þennan „mósvarta börk“, er
þafc afc sögn hans á afc setja innan í magann, og held jeg
mjer sje þó óhætt afc fullyrfca, afc jeg hafi sjefc í vifc fleiri
lík skorin upp, Iieldur en tjefcur HaUgrímur. Ilann mun
sjálfur naumast hafa sjefc nokkurn uppskorinn mannsmaga
alla sína æfi, heldur hefur þessi mósvarti börkur orfcifc fyrir
honum innan í gamalli kal'fikönnu, en aldrei í neinum manns-
maga. Jeg skrifa þetta engan veginn mannskepnunni til
hneisii, því mjer líkar margt vel í tjefcum bœkling hans,
og þykir hann, þótt margt megi afc honiini finna, afc öllu
sanian lögfcu vel saminn af ólærfcum manni. Á hinn bóg-
inn verfcur því og engan veginn neitafc, afc óhófleg kaffi-
drykkja getur orfcifc skafcvæn og ollafc mönnum heilsuleysis.
Allir hlutir geta orfcifc mönnum afc skafca, ef þeir gæta
einkis hófs, og hver vill þá vænta, afc kaffifc citt skuli vera
undan þegifc þessari almennu reglu? Flestir, sem hafa
reglulega hjartveiki, þola illa sterkt kaffi, enda er þeim
þafc og afc öllum jafnafci eigi hollt; þó eru til hjartveikir menn,
102
Af öllum vinum þeirra var enginn eins velkominn,
efca eins huggandi, eins og María Barker. Hún var
mær glafclynd, nftján vetra göniul, og frífc sýnum; allir, sem
kynntust henni, undrufcust hana og höffcu unun af henni.
Frú Owen haffci hampafc Maríu á knjám sjer, og þegar
Játvarfcur var 12 vetra, var hann vanur afc rífca vandlaupa
og blómfestar handa henni; hún var þá sex vetra; stófc
luín á mefcan hjá honitm, lofafci kunnáttu hans, og furfcafci
sig á því, hversu snillilega honuni fœrist verk sitt, þótt
hann væri blindur. Enginn af œskufjelögum hans leiddi
hann svo umhyggjulega sem hún, og engínn þeirra var
sá, afc hinir andlegu yfirburfcir hans heffcu svo mikil áhrif
á sem hún. Ilún yfirgaf skemmtanir leiksystra sinna og
leikbrœfcra, er Játvarfcur gat eigi tekifc þátt í sökum blindu
sinnar, og heyrfci heilum stundum saman á sögur hans;
kunni hann margar, og smífcafci sjálfur sumar.
þegar hún óx upp, vorn samrœfcur þeirra, eins og áfc-
ur, einlæglegar og nlúfclegar. María sagfci honum öll sín
leyndarmál og fyrirætlanir og drauma, eins og hún í
bcrnsku sinni haffci sagt honum frá öllum hörmum sínum