Íslendingur - 29.06.1860, Qupperneq 4

Íslendingur - 29.06.1860, Qupperneq 4
52 er fremur finnst sjer veríia gott af því, og er þeim (íhult ah fara eptir því, er náttúra þeirra bendir þeim á. þah er almenn regla, ab allir þeir vökvar eba drykkir, sem eru heitari en blóbib, œsa blóbrásina, og meí) því þab er vandi sumra manna, þótt óhollt sje, ab drekka lcnffí og te snarp- heitt, þá bafa menn af því dregií) þá ályktnn, aí) haffí og te væru œsandi drykkir. þetta er þó svo fjarstœtt, ab bæbi lcaffí og te virbast btngtum heldnr ab seinka lífæbarslætt- inum en ab œsa bann, sjeu drykkir þessir eigi drukknir heitir. En annab mál er þab, eins og mí var sagt, ab ó- hóíleg nautn þeirra getur haft skableg áhrif fyrir heilsu manna, og virbist óhófib í kaffidrykkjunni ab vera orbib svo mikib á landi hjer, ab eigi er ólíklegt, ab þetta niuni opt eiga sjer stab. Nú vil jeg meb nokkrum orbum minnast á sögti kaffi- sins, því hún er í mörgum greinum allmerkileg og frób- leg. Fróbir menn hafa þab l'yrir satt, ab kaffi hafi á 8. eba 9. öld eptir burb Krists verib almennt drukkib í A- hyssiniu. A 16. öld, eba um 1570, komst þab fyrst inn í norburálfuna, og hefur Iæknir nokkur þýzkur, Leonhard Hauwolf ab nafni, samib hib fyrsta rit um þab, en seinna hefur iæknir nokkur ítalskur, Prosper Albinus ab nafni, og sem hafbi verib á Egyptalandi, skrifab um þab á latínu, og er rit hans álitib vel samib; heitir þab: „de plantis Ægypti et de medecina Ægyptorum“. Rit þetta var prentab 1591. Árib 1652 var hib fyrsta kaffihús stofnab í Lundúnaborg af tyrkneskum kaupmanni, Edward ab nafni, en tólf árum ábur, eba um 1640, tóku menn ab drekka kaffi á Frakklandi. Frá þessuin tíma virbast ab hafa libib nokkur ár, ábur þab komst á norburlönd, og varla mun þab hafa komib lijer til lands fyr en í tíb Jóns bisknps Ámasonar, þess er gjörbi fingrarímib; en hann varb biskup hjer eptir lát meistara Jóns Vídalíns 1721. Er svo mælt, ab hann hafi fyrst veitt höfbingjum kaffi á alþingi, og hafi þab þá verib borbab meb skeibum. Síbar korn þab hjer til lands meb þeim fjelögum Bjarna PáJssyni og Eggert. Ólafssyni. l'eir höfbu kaffi á ferbum sínum hjer, og hef jeg komizt yfir kaffi- kvörn þá, er þeir höfbu á ferbum sínum fyrir rúmum 100 árum. Kvörn þessi er eggmyndub, úr hörbu trje, en inn- an í er járnhólkur, og þar í gengur kvörnin. Er lítill silfurskjöldur utan á kvörninni, og standa á honum bók- stafirnir: E. 0. B. P. Ab kaffinautn hafi útbreibzt seint hjer um landib, virbist aubsætt afþví, ab mjög sjaldan var þab ntilli 1770 — 80 vib haft á alþingi, og þóttust margir þó þar þurfa allrar hressingar vib. þab er mælt, ab um 103 og unabi; hún bab hann ab mæla fram kvæbi þau, er hon- um þótti niest til koma, cba hún nam stabar nærri hon- um, þar sem liann sat vib Fortepiano*), og stakk upp á því, hvab hann skyldi leika, og gjörbi hann þegar, sein hún beiddi. María var hýrleit í andliti og blómleg útlits; hún var sálin í öllu, hvar sem hún var; fjörib og glebin skein út úr henni; en ekkert var þab, er hún festi svo huga sinn vib, ab hún gleymdi Játvarbi. þegar dansleikur var citthvert kveld, var hún einatt vön ab sitja löng- um og dansa eigi; kvabst hún verba ab tala vib vin sinn Játvarb; því ab annars yrbi hann sorgbitinn, er hann hjeldi, ab hún eigi hirti nm hann. þegar frú Owen var orbin svo veilc, ab hún gat eigi framar úr rekkju risib, vitjabi María hennar hvern dag; hún kenndi í brjósti um ekkjuna sökum þjáninga þeirra, cr hún þoldi, og vib þab sefabist kátína hennar; en allt um þab vakti hún glebi og von í kring um sig, svo ab allt hngarvíl og örvænting virtist ab hverfa vib návist henn- ar. þótt Játvarbur væri blindur, beindi hann þó allajafna l) Eius konar hljö tjfoeri. 1780 hafl prestar almennt verib farnir ab drekka kaffi, einkum hinir yngri. Bar svo eitt sinn til á alþingi, ab prestum var fflcrt kaffi í skála ab morgni dags, og var þar þá mebal annara sjera Snorri skáld frá Húsafelli; tölubn menn þar um, hver fyrstur hefbi fundib þennan dryklc, og þóttust þá snmir hafa heyrt, ab menn hefbu lært þetta af svínum úti á Egyptalandi; menn hefbu tekib eptir því, ab svínin fitníibu af kaffibaunnm, og af því hefbu menn dreg- ib þab, ab þær mættu nœrandi vera. þegar sjera Snorri heyrbi þessa sögu, fteygbi hann frá sjer kaffibollanum og kvab ví-su þessa: „Hafi svínin lært þá list, Ijós er sú mín útskýring, trúa varla kann sá Krist, er kokkar þessa svívirbing". þá gall vib annar prestur í skálanum og kvab stöku þessa: „þann, sem eigi kokka kann kaffi nú hjá vorri þjób, kvíbi jeg vib ab kalla hann kristinn upp á nýja mób", og var þab Jón prestur Hjaltalín, er alla æfi síban var mikill kaffivinur. Á fyrri öld, og jafnvel allt fram á þessa, iminu margir mebal almcnnings hjer á landi hafa álitib kaíFidrykkjurnar sem nokkurs konar óþarft nýjabrum, en þetta fór smátt og smátt af, og löndum fór ab smakkast þab vonuin betur, og þab svo, ab nú mun óvíba í heimi meira kaíFi drukkib ab tiltölu en á Islandi. Menn telja svo, ab nú á vorum diigum vaxi nálægt 600 milíónir punda af kaíFibaunum á hverju ári, og ab norburálfan njóti af því ab eins þribjungs eba 200 millíóna pnnda um árib, og geta því allir sjeb, hvílíkt ógna-fje norbur- álfnbúar mega borga fyrir þessa einu vörutegnnd á liverju ári. Á Englandi taldist mönnum 1852 svo til, ab eytt mundi þar 1 Va pundi af kaíFibaunum fyrir livert mannsbarn, og var þá talib, ab þar mundu ganga til 35 milíónir punda árlega, en á meginlandinu var talib ab þetta mundi talsvert frekara. Á íslandi hefur kafFinautn aukizt fjarskalega á þessari öld, einkum eptir 1840; þab árib vorn alls Hutt hingab 87,808 pund af kaffi, en 9 árum síbar eba 1849 var abílutningurinn orbinn 293,833 pund, og 10 árum síb- ar, eba 1859, var hann orbinn 327,272 pund, og eru þab libug 5 pund bauna fyrir hvert mannsbarn á öllu landinu. Teljist nú svo til, ab jafnmikib verbi fœrt hingab til lands- ins af kaffll í ár, sem í fyrra, þá er óhætt ab gjöra, ab fyrir kaffibaunir einar fara í ár út úr Islandi libtig 100 104 augum sínum á hib bjartleita og hýra andlit hennar, rjett eins og hann fyndi til töframagns þess, er af því stób. Glöggt er móbnraugab, segir máltœkib, enda hafbi móbir hans tekib eptir öllu þessu, og einhverjn sinni rjebst hún í, ab rœba vib hann.um þab mál, er allir abrir forbast um ab rœba; hún talabi einnig um Maríu, og um von sfna, sem hún ávallt hefbi haft, þótt á reiki væri og ástœbulítil, ab María yrbi einhverju sinni kona lians. „Nei, móbir", mælti liinn blindi mabur, „kæra móbir, í þessu erub þjer eigi hreinskilnar vib sjálfa ybur. Gætub þjer œskt þess, ab sjá hana ofurselda öbrum eins manni og mjer; ab sjá Maríu, eins og þjer liafib lýst henni fyrir mjer, eins og jeg ímynda mjer hana, bundna vib, ab vera leibtogi og stob þess manns, sem enga vernd gæti veitt henni, þess manns, er vernd sú og skjól, er hann gæti veitt henni, væri í allra manna augum ab eins fólgin í því, ab liann gæti enga björg veitt sjálfum sjer? Yildub þjer, móbir, heyra þab, ab María væri aumkub, okkar góba María, sökum þess, ab hún væri gipt blindum nianni?ft

x

Íslendingur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslendingur
https://timarit.is/publication/86

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.