Íslendingur - 08.07.1861, Qupperneq 3

59
ari skýrslur út af þegnlegri bœnarskrá alþingis um betri
stjórn og afnot kristfjárjarða, þá hefur dómsmálastjórn
vor skrifað biskupinum á íslandi um þetta mál.
18. Útafþví, að til alþingis höfðu komiðtvær umkvart-
aniryflrþvi, að amtmaðurinn í suðurumdœminu hefði neit-
að að endurgjalda úr jafnaðarsjóði amtsins þann kostnað,
samtals 697 rd. 56 sk., sem íbúar Skaptafellssýslu og
Rangárvallasýslu höfðu greitt árin 1857 og 1858 til fjár-
varða vegna fjárkláðans, þá hefur alþingi sent stjórninni
þegnlegabœnarskrá um, að þettaðfje verði sem fyrst end-
urgoldið hlutaðeigendum. En um þetta efni skal þess
getið, að alþingi hefði ekki átt að taka málefni þetta til
umrœðu, því eptir tilskipun 8. marzm. 1843, 77. gr., á
alþingi ekki að gefa gaum bœnum og umkvörtunum ein-
stakra manna, og undantekning sú, sem gjörð er frá tjeðri
ákvörðun í 2. lið greinarinnar, getur ekki átt við, þegar
eins stendur á og hjer er; því ekki getur verið umtals-
mál, að með þessu hafiverið órjetturgjör einstökum mönn-
um, og þarf ekki að leiða önnur rök að því, en að ráð-
stafanir þær, sem varið var til því fje, sem amtmaður hef-
ur neitað að endurgjalda, voru sumpart gjörðar án hans
samþykkis og sumpart jafnvel eptir að hann var búinn að
lýsa því yfir, að þess væri eigi að vænta, að kostnaðurinn
yrði endurgoldinn. Samkvæmt því, sem ákveðið er í 1.
lið í þeirri grein alþrngistilskipunarinnar, sem að ofan er
nefnd, hefði því þingið átt að skjóta málinu frá sjer til
úrlausnar hlutaðeigandi yflrvalds.
Til staðfestingar allramildilegustum úrskurðum vor-
um, þeim er nú hefur verið getið, höfum vjer sent yður
þessa auglýsingu vora, og heitum voru trúa alþingi hylli
vorri og konunglegri mildi.
Gefið í Slcodsborg, 1. d. júním. 1861.
Undir vorri konunglegu hendi og innsigli.
Frlðrik R.
(L. S.) _____________
Casse.
Rœða
lconungsfidltra, er hann setti alþingi 1. d. júlím. 1861.
Háttvirtu alþingismenn, fulltrúar íslendinga.
Eins og yður er kunnugt, er hjer orðinn sá atburð-
ur, að sá maður, sem konungur vor hafði kjörið til full-
trúa síns á alþingi í þetta skipti, amtmaður Melsteð, er
liðinn, og að kringumstœðurnar ekki hafa leyft, að skýra
stjórninni frá, hvernig komið væri, svo tímanlega, að hún
gæti skipað annan í lians stað, og hef jeg því eptir stöðu
minni og eptir samkomulagi við yður, heiðruðu þingmenn,
tekið að mjer að gegna þessum vandasama starfa, svo
þingstörf yðar geti nú þegar byrjað, eins og til stóð, fyrir-
stöðulaust, og treysti jeg því, að þjer takið af mjer viljann
fyrir verkið, og styðjið mig í öllu því, er miðar að því, að
þingið geti gegnt verki köllunar sinnar, þrátt fyrir þau
mœðulegu atvik, sem hjer eiga sjer stað. þingiö hefur
misst mikils, er það liefur orðið að sjá á bak þeim manni,
sem svo lengi hafði gegnt konungsfulltrúastörfum á þessu
þingi, og gegnt þeim með þeirri hyggni, stillingu og lip-
urleik, sem vjer allir svo opt dáðumst að, og urðum að-
njótandi, og er oss skylt, að geyma slíkt í þakklátri og
virðingarfullri minningu. *
Frumvörp þau, sem í þetta skipti verða lögð fyrir
þingið af hendi stjórnarinnar, eru að vísu ekki mörg eða
mjög umfangsmikil, en þau heimta eigi að síður allan at-
luiga yðar og yfirvegun, og jeg er líka sannfœrður um,
að þjer sameiginlega munið láta hvorttveggja í tje, eptir
mæli þeirrar þekkingar, sem hverjum yðar fyrir sig er
gefinn; en þegar allir þannig leggjast á eitt, mun góður
vilji, eins og optar, verða sigursæll. Hagur þessa lands
er eins og nú stendur, þegar á allt er litið, miður en
óskandi væri og fremur sorglegur; atvinnubrestur er því
miður allt of almennur, og eigi fyrir að sjá, livernig fram
úr því rœtist, en úti í Danmörku vofir yfir, að brœður vorir
þar muni neyðast til að draga sverðið úr sliðrum og
leggja út í stríð við ofurefli, til þess að halda uppi þjóð-
erni sínu og landsrjettindum.
Vjer erum á hólma vorum lausir við útvortis ófrið;
gætum því varhuga við, að innvortis misklíð og tvídrœgni
ekki læðist inn i hið litla þjóðfjelag vort, heldur vinnum
í stöðu vorri hver með öðrum í andans eindrœgni að því
augnamiði, sem oss öllum hlýtur að vera mjög annt um,
að vaxandi hagsæld og framförum fósturjarðar vorrar.
Látum oss einnig með þessum einlæga ásetningi
ganga að því verki köllunar vorrar, sem nú liggur fyrir,
og biðjum guð, sem ávöxtinn gefur, að blessa þessi störf
vor, svo þau geti borið góða og heillaríka ávexti fyrir
vora ástkæru fósturjörð, bæði í bráð og lengd.
Að svo mæltu lýsi jeg því yfir í nafni vors konungs,
að alþingi er sett.
Atluigasemdir
um landbúnaðinn á Islandi.
(Eptir faktor Möilbye, átiur i Vopnaftríli). Snúi'& úr döusku.
Sá helzti atvinnuvegur íslendinga er nautpenings- og
sauðfjárrœkt. Af nautpeningi hafa menn því nær eingöngu
mjólkurkýr, en aptur á móti af sauðfje bæði ær og geld-
fje, eða geldsauði. þessi peningur ásamt fleiri eða færri
lirossum, er allur búfjenaður bóndans.
Enda þótt innigjöf á sumar hvergi sje tíðkanleg á
íslandi, en bæði hestar og sauðfje gangi jafnaðariega úti
á vetrum, þegar verður fyrir harðindum, þá verður þó að
gefa kúnum inni því nær í 8 mánuði, lömbum 3 og 4
mánuði hinn fyrsta vetur, en fullorðnu fje og hrossum
lengur eður skemur, eptir því sem veturinn fellur, eður
tímabilið frá byrjun nóvemher til maímánaðarloka. það
er þó hartnær ómögulegt, að ákveða með vissu, hve mikið
fóður þurfi, því bæði eru fóðurgœðin svo misjöfn og gjafa-
tíminn mjög mislangur á hinum ýmsu stöðum landsins,
og það enda opt á litlu svæði. En það, sem maður með
fullri vissu veit, er það, að fóðurmegnið er allajafna of
lítið, og að fóðurskortur þráfaldlega hefur valdið miklum
peningsfelli, bg þar af hefur aptur leitt hungurdauða á
landsmönnum.
þar nú heyið erhið eina fóður, sem íslendingar hafa
handa skepnum sínum, en korn og aðrar fóðurjurtir geta
að öllum líkindum ekki elnazt til fullnustu, nema þegar
vel árar og í einstöku góðsveitum, þá er auðsætt, hve
mjög heyafiinn er áríðandi fyrir landið. En samt sem
áður er þó grasrœktin mjög skammt á veg komin hjá
landsmönnum. það hey, sem er ætlað hrossum og sauð-
fje, er slegið á órœktaðri útjörð eða engjum, t. a. m.
blautum mýrum, tjörnum og foræðum, á árbökkum og
valllendi. Er heyskapur þessi opt langt í burtu frábœj-
um, og þar ineð eigi að eins örðugur og seinlegur, heldur
líka Ijettur og lítill, einkum þegar illa árar. Á hverri
jörð er þar að auki meira eður minna graslendi í kring-
um bœinn, sem frá aldaöðli hefur verið rœktað með því,
að bera á það áburð á svörðinn ofan. þetta eru hin svo
kölluðu tún; eru þau vissari að spretta og gefa hið krapt-
hezta hey, sein einungis er ætlað mjólkurkúm.
þessi túnarœkt, með áhurði ofan á grasrótina, er þvi
nærhin eina jarðrœkt, sem talin verður að eigi sjer stað
á íslandi. Hve lakleg og ófullkomin þessi grasrœktmuni
vera, geta menn ráðið af því, að 3 dagsláttur eður 2700