Íslendingur - 25.01.1862, Blaðsíða 1

ANNAÐ ÁR.
,8®$o 25- j;mfjar- M H8a
Um notknn ýmislegs manneldis, sein
nú lig'g'ur |*ví nær únotað lijá oss.
III.
(Framhald). 3. Næst eptir sölin eru fjörugrösin vafalaust
sú þangtegund, sem er bezt tii manneldis, því þau hafa
í sjer fólgið bæði mikið og hollt nœringarefni. J>au hafa
og erlendis verið mjög almennt við höfð handa veikum,
og þykja til þess einkar-hentug, allrahelzt handa slíkum
sjúklingum, sem hafa veiklaða meltingu, og þola þess
vegna enga þunga fœðu.
f>að gengur með fjörugrösin, eins og allar aðrar þang-
tegundir, að nöfn þeirra í ýmsum löndum eru mjög á
ringulreið, og það jafnvel svo, að menn í daglegu máli
blanda saman þangtegundum og mosategundum. J>ess
vegna gekk það svo fyrir oss og fleirum, að þegar vjer
á spítölum erlendis heyrðum talað um »Charragen-mosa«
Og »Cáarm(7enn-mosahlaup, þá datt oss í fyrstunni alls eigi
i hug, að þetta mundu vera okkar alkunnu fjörugrös. Til-
búninginn á hlaupinu sáum vjer ekki, en hjeldum sjálf-
sagt, að þetta væri einhver dýrindismosi, sem kœmi úr
suðurheimi, þaðan sem allt gott á að koma. |>að varþví
fyrst, eptir að vjer höfðum sjeð hinn þurrkaða mosa á
lyfjabúðunum, og vorum búnir að Iesa um hann í lyfja-
frœðisbóknnum, að vjer könnuðumst við, að þessi svo
kallaði dýrmæti mosi væri ekkert annað, en hin almennu
íslenzku fjörugrös, sem fmnast nærfellt alstaðar hjer við
strendur vorar. Vjer erum nú næstum sannfœrðir um,
að það muni hafa gengið fleirum, eins og oss, að þeir
muni hafa haldið fjörugrösin nokkurs konar útlenda jurta-
tegund, er að eins yxi í hinum suðlægu löndum, einkum
á írlandi, því að í hinni dönsku lyfjabók er hann ýmist kall-
aður hinn írski mosi eða „Charragen«- mosinn, og þar
stendur, að hann einkum vaxi við strendur Irlands og
Englands (»fucus ad Httora praesertim Angliae et Hi-
berniae freqvens«), Og til þess að horium, eins og öðrurn
útlendum jurtum, sje vísað á hinn œðra bekk, er lóðið af
honum í lyfjaskránni dönsku (den danslce Medicinal-Taxt),
selt tvöfalt dýrra, en lóðið af fjallagrösunum. f>að, sem
gjörir glundroðann svo illan með fjörugrasategundirnar,
sem í raun og veru eru margar, er það, að menn hafa
blandað saman tveim nokkuð ólíkum tegundum, þ. e.
»Sphœrococcus« og »Chondrus«, og sjest þessi glundroði
nærfellt í öllum grasafrœðisbókum. |>etta kemur, eins og
áður var sagt, mest af því, að nöfn þangtegundanna eru
svo mjög á ringulreið, að það er nærfellt eigi auðið, að
koma þeim saman eða finna sambandið milli þeirra, allra-
helzt á síðari tímum, síðan nafnafjöldinn á sömu tegund-
inni hefur aukizt svo mjög, en aðgreiningarmerkin eru
víða óljóslega framsett. þannig hefur M. Stephensen auð-
sjáanlega villzt á þessu í riti sínu, sem áður er um getið,
og það er nokkurn veginn ljóst, að myndin, sem hann
hefur tekið úr »Flora Ðanica«, og hjá honum stendur Tab.
III., er engan veginn hin verulegu fjörugrös eða »Chondrm
crispus«, sem á að vera það sama sem »Lichen cliarra-
gen«, heldur erþað jurtsú, er kallast »Sphœrococcus cili-
atus“. Bjarni Pálsson og Eggert Ólafsson lýsa fjöru-
grösunum bezt, þar sem þeir segja, að það sje lítil svört
þangtegund, er mjög líkist hlóungi, og því kalla þeir þau
»Fucus ramosus crispus“, sem alveg svarar til hins írslca
mosa, sem svo er kallaður, eða nCharragen- mosanum11,
er menn kalla öðru nafni. Oss þótti skylt að minnast á
þennan glundroða, svo menn síður villist á því, er um þetta
er skráð í ýmsum bókum vorum, og vjer biðjum menn
að taka eptir því, að fjörugrösin eru lítil þangtegund, dökk-
rauð eða næstum svartrauð á lit, og líkjast mest í öllu
sköpulagi sínu fjallagrasategund þeirri, er vjer köllum
„lclóung“; þangtegund þessi er lág og lítil, sjaldan hærri
en 2 þumlungar, og optast að eins 1 þumlungur, en blöðin
eru eins og brjóskkennd og hrokkin, og af því kemur
nafnið »Fucus« eða „Chondrus crispus“, sem merkir hrokkna
og brjóskkennda þangtegund.
Nafnkunnur enskur læknir, Pereira að nafni, próf.
Johnslon og fleiri hafa sundurliðað fjörugrösin, og fund-
ið, að þau hafa í sjer sjerstaklega mjög nœrandi kvoðu,
145
Ekki verða allar ferðir til fjár.
(Framhald). þetta heljarskot, er freigátan sendi, hafði
mulið víkingaskipið í smátt. Var nú samstundis hrund-
ið bátnum fyrir borð, og mönnum bjargað, sem lífs
voru. Varð þessi atburður allur með svo skjótri svipan,
að víkingar þeir, er af komust, gátu eigi þegar skilið,
hvernig slíkt hafði atvikazt. Skip þeirra hafði áður átt
heima í norðurfylkjunum og verið þar tollheimtuskip (Told-
lcutter), oghjet þá »General. Ailcen«, en var nú orðið eitt
af herskipum suðurfylkjanna, og hjet »The Petrel«. það
var vel búið að vopnum og mönnum, sat um kaupskip
norðurfylkjanna og gjörði þeim mikið ógagn. Nú þótti
góða veiði bera að höndum, en endirinn varð þannig, sem
vjer höfum nú heyrt.
Rung er eptirreiðin.
í Lundúnaborg bar það til í fyrra-vetur, að kaup-
maður nokkur, að nafni Ladislaus Kis, varð gjaldþrota;
146
vissu menn eigi glöggt um skuldir hans, en áður minnst
varði, var hann allur á burtu, og að því, er kunnugir
menn sögðu, hafði hann skotið sjer undan með hjer um
bil 40000 pd. sterling. Hans var víða leitað, en það kom
fyrir ekki; hvergi spurðist til hans, og það boð var látið
út ganga, að hann skyidi rjetttœkur, hvar sem hann hitt-
ist, og heitið að verðlaunum lOOpd. sterl. hverjum þeim,
er gæti höndlað þennan kauða. Maður heitir Haydon;
hann er einn í lögregluliði Lundúnamanna, harðsnúinn
maður og keppinn, og manna fundvísastur á strokumenn.
Hann tókst á hendur að leita Kiss, en erindið var ekki
greitt aðgöngu; maður hlaupinn í burtu fyrir löngu, og
ferðalög manna á Englandi fram og aptur, í land og úr
landi, meiri en á nokkru öðru byggðu bóli. Ileldurhann
nú spurnum fyrir Kis í allar áttir og hefur úti allar klœr,
en það kemur allt fyrir eitt; honum kemur engin njósn,
og hann hefur ekkert við að styðjast, nema myndina af
Kis, dregna á lítið spjald, að liann gæti þekkt hann, ef
honum kynni einhverstaðar að bregða fyrir. Við þetta