Íslendingur - 01.11.1862, Blaðsíða 5

93
ijóslega geta skorið úr, hvort jeg í því hafi farið eptir
nauðsyn og vilja landsmanna eða eigi. Nú með því slík
ritgjörð með skjölum þeim, er henni verða að fylgja, hlýt-
ur að verða nokkuð löng, þá bið jeg landsmenn mína að
fresta dómi sínum um tjeða ritgjörð í »Fjelagsritunum«,
uns menn hafa málið allt fyrir sjer, eins og nú er komið.
Mjer þykir líka nauðsyniegt, að almenningur sjái það,
hvernig tveir af amtmonnum lands þessa nú í meir en
tvö ár i fullkomnu lagaleysi hafa hamlað mjer frá, að
vinna það til framfara læknaskipuninni, er jeg hafði fast-
lega ásett mjer samkvæmt gildandi lögum vorum. J>að
er bezt, að almenningur líka geti sjálfur dœmt um það
mál, og fái þær skýrslur í hendur, er þar að lúta.
Líka vil jeg geta þess, að með því það eigi er ná-
kvæmt tekið fram í konungsúrskurðinum af 29. d. ágústm.
þ. á., sem um er getið í 38. blaði þjóðólfs, hvernig þeim
þar til teknu peningnm skuli skipt, hefur ritstjórinn lofað
mjer, að skýra það greinilegar, sem sagt er í nefndu blaði;
því margir kynnu að inisskilja það nokkuð, sem eigi vita,
hvernig hann á að skiljast. þar er nefnilega stuttlega sagt
frá, að konungur vor bafl failizt á, að landlæknirinn fengi
600 rd. árlega til að kenna innlendum læknaefnum; en
það er svo að skilja, að 300 rd. af þessu eru ætlaðir sem
styrkur handa þeim, er vilja gefa sig til, að nema læknis-
frœði, en hina 300 rd. á landlæknirinn að hafa í kennslu-
laun. Jeg hef nú samkvæmt vorum eldri lögum og eink-
um eptir þeim nýja konungsúrskurði tekið 3 stúdenta til
kennslu í læknisfrœði, og er einn þeirra nú búinn að
njóta tilsagnar hjá mjer i 21/2 ár, og mun því að sumri
komandi að öllum likindum geta út skrifazt, en frá öllu
þessu mun jeg nákvæmar skýra bráðum, ef guð lofar.
Keykjavík, S. d. október 1802.
J. Hjáltalin.
(Eptir nppkasti, sem liggur vi?> jartabókarskjiil
Árna Magnússonar á turni; virílist vera eptir Pál Vídalín).
(Framhald, sjá »ísl.« nr. 12, bls. 85—86).
það skal vera xxxij cr jörð, sem ber xxxij kúgildi,
ex proportione ut supra.
Hús öll skulu vera sem á xxx cr jörðu, nema það,
að bjer skal auka lambhúsi fyrir 24 lömb; það skal vera
garðastœtt að breidd.
Nú ber hún einu kúgildi minna, heiti þó xxxij cf, en
um landskyld fari, sem áður vottar.
En ef hún ber einu kúgildi meira, eða tveimur, sje
í sama verði, en landskyld gjaldist ut supra.
ou
og drukku lítið brennivín, og gátu þar mundu ei að ný-
ungu menn hafa matazt nje brennivín drukkið verið hafa.
|>á var mjög kvöldað, og þóttust ei mega lengur dvelja.
En þó fóru þeir nú eptir þetta upp á fjallsgnýpu þá, er
vestur er frá hellinum, og gengur jökulfönn lág mikil í
milli, og þeir þóttust vita að sjást mnndi af Kaldadal. f>ar
var þeim mjög torvelt upp að klifra, og hvíldust tveim
sinnum, áður upp komust, mátti enginn eptir öðrum fara,
því klettar og lausagrjót hrundu þá hinum til meins, er
eptir var, og klifraði því hver sem sýndist; rjeð Ujörn
prestur fyrstur til, en Helgi prestur komst fyrstur upp.
Gnýpa sú er svo upp livöss, að ei máttu hana mcir en 3
menn umhverfis staðið geta. Eptir það gjörðu þeir vörðu
eina þar efst á gnýpunni, og settu í hana hellu nokkra,
er þeir fundu þar, stendur sú efst upp úr vörðunni, þar
er rauf á hellu þeirri, og þó ei af mönnum gjör, ei er
hellan mikil hún er skorðuð með steinum vörðunnar; en
leggi maður’ auga sitt vestanvert við rauf þessa, þá sjer
austur um klettdyrnar, er áður er getið, lyrir framan hell-
J>að skal vera xxxvj cr jörð, sem ber svo mörg kú-
gildi.
Tólf á fóðri, ut supra; tuttugu og fjögur á björg og
útigangi, ut supra.
Hús skulu vera ut proxime supra, nema skáli skal
vera fyrir sex rúm, fjós fyrir x naut, fjárhús fyrir 50 sauði.
Nú ber hún einu kúgildi minna, eður einu eður
tveimur kúgildum fleira, heiti samt xxxvjcF; en um land-
skyld fari, sem áður vottar.
|>að skal vera xl cr jörð, sem ber xl kúgildi, etc., og
svo þótt hún beri xxxix eður xliij kúgildi, en landskyld
veri með þeim kostum, er fyr skilur um xx cr jarðir.
Hús öll ut proxime supra, nema:
stofa 6 al. löng, 5V2 al. breið,
fjós fyrir xij naut, og
fjárhús fyrir 60 sauði roskna; og
útihús skal vera 6 al. breitt, 9 al. langt.
|>að skal vera xlv cr jörð, er ber xlv kúgildi, wí supra,
og svo hið sama, þótt hún beri xliiij eður xlvj kúgildi, og
fari svo um landskyld, sem áður segir, eptir kúgilda-tölu
og aurakostum.
Hús öll sjeu, sem fyrir er skilt á xl cr jörðu, nema
lambhús eitt, það skal vera xij Iamba rúmi stœrra; item
hesthús eitt, fyrir 4 eður 5 hesta.
J>að skal vera xlviij cr jörð, er svo mörg kúgildi
fœðir, ut supra, og svo þótt einu minna sje eður meira,
etc. ut supra.
Hús skulu vera, sem næst áður segir, nema skálinn
einn, hann skal vera fyrir viij rúm og fullt 6 al. breiður,
stofan 9 al. löng, 6 al. breið.
jþað skal vera L cr jörð, er ber L kúdildi, etc. ut
supra.
En ef hún fœðir einu kúgildi minna, þá skal hún
þegar heita xlviij cr og ekki dýrri.
Nú fœðir bún einu fleira, eður Lvi kúgildi og þar í
rnilli, heiti þó aldrei meir en L cr, en landskyld fari sem
áður skilur.
Hús öll skulu- vera sem á xlviij cr jörðu, og þó skai
hjer auka smiðjuhúsi.
J>áð skal vera lx cr jörð, er hún ber Ix kúgildi, etc.
ut supra, og svo skal liana kalla, þótt hún ekki beri meir
en lvij kúgildi eður lxvi og þar í milli; en, það skal svo
jafna leiguiiða, að þar sem hún ekki ber meir en lvij kú-
gildi, skal enginn mega skileyrir í landskyld vera, hcldur
gjaldast í landaurum öllum, þeim er bóndinn býður, nema
búsgögnum, skrani, eður skriflum, bókum eður smíðis-
70
ismunnann, og um hliðið er þar er, og svo beint austur
í vörðu þá, er þeir gjörðu þar austur á berginu, er þeir
komu fyrst að dalnum. Og þetta allt, sem nú er sagt,
skal þeim vera til jarteikna, er þangað koma eptir þá,
að nefndir prestar hafl þennan dal fundið, og höfðu fyrir
satt að væri J>órisdalur, er Grettir Ásmundsson dvaldist í
vetur einn í úllegð sinni og hefur frá sagt. Mun og það
víst vera, að þar er lítill sólargangur um vetur, því fyrir
suðrinu er jökullinn hæstur, en austan í dalnum má sól
skiua upp frá því að mjög er vorað, svo sól komi upp í
fullu austri og þaðan af norðar.
Ei gjörum vjer meiri skýrslu um Jmrisdal að sinni.
Eptir þetta sneru prestar aptur sömu leið, og skildu um
nóttina á miðjum Kaldadal, og reið Björn prestur suður
af, en Helgi prestur norður af, og síðan hvor til sinna
heimkynna, og þóttust nýja stigu kannað hafa, er enginn
hefur gjört svo menn viti síðan Grettis daga. Og lýkur
bjer þessa frásögn, er rituð er eptir sjálfra þessara presta
frásögu, sama sumar og áður segir.