Íslendingur - 20.02.1863, Blaðsíða 3

nu, svo smáar og trjenaðar, að þær líkjast fremur rót
undan hvítkáli eða grænkáli enn kálrófum, og verða opt
og tíðum fyrir þá sök óhafandi til manneldis?
Nœpur (Roer) eru margskonar og eru þessar helzt
yrktar í görðum : 1, hin alþekkta hvíta snúðmyndaða maí-
rófa, 2. hin gula holienzka maírófa, 3. hin rauða vestur-
álfurófa, 4. hin langa hvíta haustrófa, og 5. hin almenna
bótvelska rófa. Ilinar 3 fyrstnefndu kyngreinir eru snemm-
grónar en geymast ekki óskemmdar nema framan af vetri,
þær eru því brúkaðar seinni part sumars, og á haustin.
J>essar rófur eiga bezt við nýmjólkurmat, og sjeu þær
matreiddar eins og yflrjarðar kálrabbí, verða þær bragð-
góðar og saðsamar. Einnig má hafa þær í blóðmör sjeu
þær soðnar, stappaðar, og síðan hrærðar saman við blóðið.
Hinar tvær síðarnefndu rófutegundir eiga helzt við kjöt-
mat; og af því þær eru síðgrónar, eru þær hafðar til
vetrarforða. Ilinum snemmgrónu rófum sáir maður hjer
um bil í miðjum maí, eða svo fljótt að klakalaust er, með
6 þuml. millibili; það má fara að brúka þær í lok júlí-
mánaðar. Aptur sá menn þeim um fardagaleyti, til að
hafa nýar rófur allan seinni part sumars. Haustrófunni,
og þeirri bótvelsku sá menn aflíðandi fardögum með 9
þuml. millibili, og teknar upp seinni part septembers, og
geymdar eins og kálrabbarófur. Blöðin af öllum næpna-
tegundum eru gott kúafóður ásamt með öðru fóðri. |>ær
eiga að ræktast í þeim helming garðsins, sem ekki var
borið á, eða í sama reitinn og kartöpíurnar.
Eeddikur (Ræddiker) eiga það skilið, að menn yrktu
ögn af þeim, því þær eru álitnarmjög hollar, og eru svo
viljugar á að spretta, að furðu gegnir, þar sem þó þeirra
eiginlega föðurland er Kína; það eru til af þeim 2höfuð-
tegundir nl. sumar og vetrar reddikur. Menn sá sumar-
reddikunum frá miðjum maímánuði með hálfsmánaðar
millibili fram undir Jónsmessu, svo menn geti haft þær
ferskar úr garðinum, frá því í júlímánuði, og þaðan af
allt sumarið, með 4 þuml. millibili. Yetrar reddikunum
er sáð laust fyrir Jónsmessu með 6 þuinlunga millibili.
Reddikurnar eru skornar í sneiðar, sáð á þær salti einum
tíma áður þær eru borðaðar, og etnar svo hráar ofan á
smurðu brauði; þær eiga að ræktast í sama reitnum og
næpurnar.
Gulrótin (Gulerödder) er ein af jurtum þeim, erefna-
menn ættu að rækta sjer til sælgætis; fyrir þær má ekki
pæla grynnra en 15 þumlunga; þeim er sáð í miðjum
maí, með 4—5 þumlunga miilibili. þær eru teknar upp
í lok septembermánaðar; blöðin eru skorin af þeim og
gefin kúm; en rótin er geymd eins og kálrófur. Hin
stóra Altringham-gulrót, er ein af hinum beztu tegund-
um hennar. J>ær skulu ræktast í sama reitnum og næp-
urnar.
Steinseljurólin eða Pjeturselja (Petersillerod) errækt-
uð á sama hátt og gulrótin, nema hvað blöðin eru látin
fylgja rótinni á haustin, þvi þau eru höfð í súpu eins og
rótin, og líka er tilbúin úr þeim ídýfa, til að hafa með
fiski. f>að eykur mjög vöxt þeirra að sá sóti í rákirnar
ásamt með fræinu, eða þá að sá sóti yfir beð þegar
nýbúið er að rífa arfan úr þeim, og útlit er fyrir vætu.
Piparrótin (Peberrod) er ein af jurtuin þeim, er vex
bjer í öllum árum, og af því hún er höfð í ídýfur, sem
eiga vel við soðfiski, þá má álíta hana nauðsynlega fyrir
hvert heimili; oglíka er hún höfð til dýralækninga. Henni
er plantað í míðjum maí í tvær raðir y4 al frá beðbrún-
unum með 3/4 al millibili, rótunum er plantað skáhalt
þannig: að neðri endi rótarinnar liggi 4 þumlunga djúpt
undir yfirborði beðsins, enn efri endi rótarinnar eins
þumlungs djúpt. Áður enn þeim er plantað, sker mað-
ur allar hlíðarrætur afþeim, og nuddar þær með ullarlepp,
er það gjört til þess, svo blaðarætur vaxi því síður út úr
þeim. I júnímánuði sópar maður moldunni ’/3 af lengd
rótarinnar, og nuddar þær nú aptur með ullarleppnum, til
að eyðileggja allar hliðarrætur, er kunna að vera farnar
að vaxa. Seinast í september grefur maður ræturnar
upp, sker mjóu ræturnar af, sem hafa vaxið út úr neðri
enda höfuðrótarinnar; og þær, sem eru að gildleika við
fjöðurstaf og hafa ‘/a álnar lengd og þar yfir, eru geymd-
ar til útplöntunar til næsta vors; þær eru geymdar í þur-
um sandi innan húss. Aðalrótin er geymd á sama hátt,
og er hún höfð til heimilisþarfa. Piparrótin er ræktuð í
sama reitnum og káltegundirnar þar sem hann er vel
feitur og heldur raklendur, þó má ekki grunnvatnið stíga
ofar enn alin frá yfirborði beðsins. Iíýr jeta blöðin af
pipar-rótinni.
J. B.
(Aðsent).
|>egar jeg Ias greinina í íslendingi um daginn : »hver
endir á að verða á fjárkláðanum« ? verð jeg að segja, að
mjer þótti vænt um að sjá það svart á hvítu og með svo
Ijósum rökum, sem þar er sýnt, að alþingi vort seinast
hefði þó sjeð ráð til þess á endanum að sameina niður-
skurðar- og lækninga-menn, svo báðum sæmdi, og landi
voru gegndi vel. Jeg varð því feginn, að sjá í íslendingi
órækan vott þess, að útgefendur hans jafn margir og jafn
menntaðir menn vildu af alefli styðja þetta atkvæði þings-
ins. Já jeg þóttist nú alveg sannfærður um, að enginn
Islendingur upp frá þessum degi mundjf telja lífið í kláða-
maurinn á Islandi, úr því hinn háttvirti landlæknír vor
vildi liann nú bráðfeigan, og að hann yrði af dögum
ráðinn með öllu því móti, ervjer íslendingar höfum föng
á, enda mundi hin alþekkta menntun og mannúð hans
eigi hafa skynið í daprara ljósi meðal vor íslendinga, þó
hann hefði nokkru fyr gjört glöggvan mun á maur og
manneskjum.
En því verr og miður dróg ekki alllítið úr þessari
kjæti minni, er jeg las í þjóðólfi brjefið frá landlækninum
og skólakennara Haldóri Friðrikssyni til ábyrgðarmanns ís-
lendings, þar sem þeir lýsa því yfir, að þeim hafi gramizt
sÆmjögvið grein þessaí íslendingi, aðþeiryrðu að segja
sig úr fjelagi við hina aðra útgefendur blaðsins, því af
þessu þóttist jeg mega ráða með fullkominni vissu, að
þessir háttvirtu herrar enn sem fyrri vildu vera andvígir
í kláðamálinu, jafnvel þó jeg eigi sæi jafnglöggt, hvort
þeir ætli sjer nú enn á ný að framfylgja sinni »hirð-
nesku» skoðun, annaðhvort í blaðinu þjóðólfi, ellegar þá
í einhverju nýju blaði. |>að skyldi þó aldrei vera, að þessi
spánýja uppástunga, sem gjörð var á liinum síðasta fundi
suðuramtsins IIús- og Bústjórnarfjelags 28. dag f. m. um
fjársýningar og mánaðarblað, eigi að verða töfrastafur
sá, er vekji upp »Hirðir« sáluga? Sá draugur mundi ærið
óvinsæll á Islandi, og hamingjulítill bitvargur í fje bænda!
Yirði menn mjer til vorkunar, að þegar mjer bregð-
ast góðar vonir um mikla menn, hættir mjer, ef til vill,
um of til þess, að gruna þá um gæzku.
f>að er nú og að vísu enn ein ástæða, sem hugsandi
væri, að þessum herrum hefði þótt svo mikið af við þessa
grein í fslendingi. Jeg get ekki neitað því, að því
hefur verið fleygt af mörgum, að sumum af þeim háu
herrum í Reykjavík þykji greinin heldur en ekki skorinorð
um stjórnina, hvað kláðamálið snertir, jafnvel þó menn
hafi heyrt þá sjálfa leggja fullt eins þunga dóma á gjörð-
ir hennar á stundum, og það í þeim málum, sem minna
varða velferð landsins, enda virðist það vorkun bæðifyrir