Norðanfari - 01.04.1863, Blaðsíða 5

29
gnnwitm íS haustinw oi raeiri (Íuína^ vifi a?) eyba cíýrbítmim en
verifc helir nd um sttiná, luigsa je<: þaB gerigi betur. Mikíb
skipti tim lijer íi íírunum þegar yfirviild okkar hófu strífcife
móti tóunuin; þá var þó ailduglega eytt um tíma þeim ó-
vina lier.
þab er ekki iítill fjiildi fjár sem vantar af fjöllum á
haiistnm og tóttr bíta. Minnst af því sem vantar ferst at
pest á sumruni, þó þab sje nokkub og æfei margt farist fyrir
slis — meiri hlutinn mtin verba úti og varginum ab bríib
Hitt lagabob heti jeg heyrt í ár seiri á aþ hteta ab ein-
tiverju leyti biínabavhag okkar — þab eru vegabótalögin. En
jeg íiefi litla von um þau dugi til þess — því mennina
vantar hjer sem hafi tíma og kunnáttll til aí) gjöra góta vegi
og þab er varla ætlandi ab sýslumenn geti komib því öllu í
verk meb fullu lagi sem þetta lagabob ætlar þeim. þab er
bæbi ab þeir eru ekki hentugir til þess alls og hafa mestar
annir þegar mest þarf ab sja' um vegabættir. Til þess þyrfti
abra umsiónar menn, meb fullu valdi og launum fyrir verk
síii og þeir þyrfti ab hafa fyrst útlenda menn fyrir vegabói-
um, sem kynni ab baga þeim svo ab gagn yrfci ab. Utgjöld-
jn til vegabótanna bæta töluverbum þyngslnm á okkur, og
þó hrckkur þa& fjc ekki til þri&jungs af því, sem hrábust
naubsýn væri a& gjöra. |>ab er kynleg hugsun a& ætla vegir
rnuni geta komi-t upp til nokkurs eagns í svo stóru og tá-
niennn landi, áu þess a& leggja til þeirra fyrstu árin miki&
fje lír landsjó&i me& hinu sem landsmenn greiddi; en sjófnuin
mætti endurgjalda þa& ineb ymsum ráfum seinna. því þafc
virfcist árí&andi a& töluvert kæmist sem fyrst upp af greifc-
nm og varanlegum vegtim, þar sem þeir eru nií verstir, hver
vegakafli va;ri ei svo lengi í smi&um a& lii& fvrsta af honum þyriti
knstna&arsiiina afcgjöib á&ur en búifc væri a& ljúka vi& bann.
Verelunin. þetta ár liefir verzltinin veri& okkur aust-
fir&ingum hagfelid eptir því sem af er a& gjöra f þvt landi, sem á
tnikin hluta bjargræ.&is ttndir útlendri verzktn. Og a& sumu leyti
hafa kaupmenn okkar hjer veitt okkur hetri kosti en aimarsta&ar
hafa fengist á þessu ári. Hvít iill var& tijer 44 -k almemit
jafnvel 48 sk. í verzlun Knutzonar á Sei&isfir&i — mislit
«11 32 sk ; tólg 24 sk. kjöt í haust 9$ L8Í, rnör 22 sk. og
grerur 5 til 7 en útlenda varan eins og iijá ykkur. 9 Jí,
verfcib á kjötiuu kom fyrst upp hjá verzlunarfulltrúa Hemí-
crsons á Selbistir?i, eins og aliopt hefir fyrr verifc a& sú
verziun heíir bætt fyrir okkur í siinm , cf rjett er nietifc, þó
hún hafi annarsvegar allopt meinleea ókosti svo báet er vifc
hana eina a& skipta. þafc er versii ókostur á þeirri verzlun
a& matur er þar ónúgur e&a enginn, elieear kemur svo seint
a& mönnum ver&ur bágt e&a meiniegt a& ná honum a& sjer,
veidur þessu anna& hvort kæruleysi og ólag þeirra sem rá&a
— eu kvá&u hafa nóg efni í höndum — e&a þa& er verzl-
unarbrag& tii a& geta sclt scm niesta kramvöni. En e&li-
legt er þafc þó hinum sem verzlun eiga á Sei&isiir&i þyki ekki
tniki& a& þessu ólagi — því niefcan þa& helzt geta þeir ver-
i& vissir um afe haida verzlun flestra þeirra, sem mestan
þurfa mátinn og vilja fiytja a& sjer á hentugasta tíma. I
sttmar varfe skortur eins og vant er f verzlun Hendersonar
:nn sjálfa katiptífc, og korni var !ola& í liaust og mefc vægra
verfci. jpa& korn koin ekki fvrr en undir veturnætur þegar
snjóa lag&i á fjöll svo illt var tii afdrátta. Hvort þetta
korn var se!t'>ne& lægra verfi en á&ur veit jee ekki.
Almennt var rúgur heldur slæmur í sumar hý&ismikill
og kjarualíiill og óhreinn. Lakastur var sá talin, scm var í
verzlun Knutzonar. í verzlun Hendersonar kva& samt rúgur
regluin fru Fry sjerílagi í tilliti tii mc&íer&ar á ge&veikum og
ó&um, er þýtt var á rússnesku og lögtekib á spitölum gefc-
veikra og vitstoia. Keisarainnan óskaii optsinnis afc sjer
mætti veitast sú ánægja, a& sjá Irú Frv á Rússlandi Ræ&i
í Pjetursborg. Berlín, Amsterdam og Túrín stofnu&u liinar
helztu merkiskonur þar fjelötr í sama tiluangi og irú Fry, sem
ckki var tienni til lítillar gle&i, og ferfca&ist nú um alli Eng-
Ia."d, íiland og Skotland og kom nær því í liverja dýflissu,
og hvervetna ieitafcist hún viö a&.bæta si&gæ'i og líkamleg
kjör dýfligsumanna og stofna kontifjelögin. Einnig samhlifca
þessu afc bæta k jör annara er bágt áttu, í hverii heizt stjett
efca stöfcu sem voru. Daufcahegnincin og þræiavei zlunin lá
henni og nijng þungt á hjarta, og vildi fá hvortveggja iiittn-
ifc úr iögum.
I ínörg ár vann hún a& því, afc sakakonur, sem gjörfc-
ar vairi útlægar, ekki væri fengnar hásetum skipanna á leifc-
iimi til gsetzlu, eins afc þær eigi væri látnar vera vegalausar þá
í útlegfcarstafcinn kænm, heldtir ættu þar eitthvert víst athvarf.
Einnig kom hún því á, afc unglingar sem ratafc hi'ffci í ein-
hverja glæparaun væri sjer, enn ekki saman vifc hinn spillt—
ari lífc.
þafc var einn fnllkomicgleiki hennar, a& hún sem optast
fjekk áunnifc afcra til þess, er hún vildi koma í verk, en orkafci
ekki sjálf. Ilún fjekk því t.a. m. nngfrú Xeave og fleiri til þess
afc stol'na eins konar grifcastafc e&a hæti lianda öllutn þeim
hafa verifc gófcur. Nó eru lijer nægar kornbyrg&ir í fiestnm
verzlunar stöfcinn á Ausinrlandi einkum á Sei&isíirti.
Heyrt hefi jeg s igt a& ekki va\i mikifc kaupsta&ar skuldir
hjer þó arin sjeu bág, þvf veizlunarfuiltróar iialda í hvafc þeir
geta a& vifc sökkvum ekki mikifc dýpra en orfcifc var í gófcu
árurimn og kalla jeg þafc vel gjört, þó okkur gremjist opt
vifc þa, þegar vifc erum svanair, ef þe r vilja ekki lána; en
satt er bezt afc segja, þeir láta okkur sjaldan fara synjandi
síst á útmánufciim þegar okkur ligtttr mcst á og engir þeirra
ætla jeg oti afc nokkrum kramvörti eins og stimir pjör&u
fyrrum. Kramvöruverfc vaifc lijer mefc liæsta móti í sumar,
og horfinn er nú a& miklu leyti sá ver&nmnur, sem á lyrstu
árum var á þes-háttar í hh ni ensku verzlun, en aila jarna eru
þar ýmsir sjalegir munir og sumir vamir sem ekki fást ann-
arsta&ar allir eins.
}>ó vi& sjeum tregir a& hafna ósómanum, sem vifc lærfc-
um á hetri árunum þá artla jeg óhóf liaii ekki vaxifc lieldur
ininkafc l'remur á eiustöku stníiim þeiia ervifca ^ár. nema
bretinivfnsdrykkjan mun sumstafcar lieldur þróast og eru liennar
illu álirif eitt af því sein býr okkur lijer mikifc Ijón; því
iiún spillir kynslófcinni og gjörir hana óhæfilega til afc vinna
sín skyiduverk, fyrir utan þafc livafc btennivíns drykkjan
gjörir marga einstaka cfnilega menn nærri ónýta og kemur
iiiörgu illu af stafc á snrnum stöfcurn. þó þafc sje mefc fram
til skamrnar afc afcrir þurfi afc fela vofcan fyrir okkur sem
iiöfuin ftilit vit, svo vifc drepum okkur ekki á honum, þá
óska jeg afc katipmenn okkar lijerna sýndi okkur þá sömu
velvild og umhyggjii, sem sagt er kaupmenn hafi í ráfci á
suturlandi, afc liætla, nokluir ár afc flylja hingafc álenga
drvkki. Larigt verfcur afc bí&a þess, afc skafcinn sem vifc
hljót'im af þeiiri gjöri okkur hyggna.
I vibskiptum manna á milli fylgja menn kappsainiega
kaupstafcar ver&inu þar >ein þcir gela og er verfc á tjenafci
og öllum matvælum orfcifc afar háit, Kýrnar eru 40 tii 50 rd.
ærin 6 til 8 rd. gemlingar 4 til 5 rd og fer þetta líklega
hækkandi en ckki lækkandi. Sjá'arbændurnir selja liskinn 6 rdr
varttina, eins þó þa& sje saltflskur, vilja þeir helzt selja vifc
fje, vættina móti ánni, cins og á&ur var. Hákalls vætt er
hjer orfcin 4 rd, eins þó liann sje hrár; smjör pundifc 32 sk.
og íærst. ekki fyrir þa&. þvf þa& er hvcrgi í afgangi. Sí&an
pestin jóksi í fjenu, kynib breytiist til hins verra og katfe-
drykkjan óx, eru smjör fingin oríin lijer svo lítil afc þaö
færst óvíi'a til heimilis naufsynja.
Ve&uráttan. þetta ár hefir þó veri& nokkru betra lijer
en hi& fyrra a& tífcar fari, einkum afc því, a& engin býsna
áfelli hala komifc hvorki haustifc nje vorifc. Veturinn í
fyrravetur epiir nýjár mátti lieita jarfcsæli vi& sjó og á ytri
sveitum; því ýmist voru þýfcu kafiar, slundum mefc nokkurri
úrkomu, ýmist snjófall en lag&i aldrei mikin fasta gadd í
bygefcinni. En í efii sveitum einkum á Jökuldal voru jarfc-
hantiir í meira lagi og jörfc hin óhollasta af krapa álögum
(sem voru regn vifc sjó) og áfrerum en fjnllin nndir lögfc.
Ætlufcu menn sífcar þeita niundi liafa svikifc fjenafcinn og
aukifc í lioruim pextina. Fyrir siis.iamiál lagfci mikil snjó
kyngi á jörfcu í norfcur fjörfcum en miklu minna í Hjerafci
og engan teijandi í su&nrfjörí um. }>enna snjó tók aptur
nokkrti eptir suuiarmál og voru þá kuldar og rigningar jafnati.
þessari kulda og vætu tífc vnefc krapa rigningum hjelt allt
vorifc optast þangafc til um hvitasunnu gjörfci snjó áfelli, en
stófc lítin tíma; Líkt tífcar far var og eptir optast þangafc
til annafc áfelli kom scinast í 10 víku. Eptir þafc fór heldur
a& hlýna einkum epiir a& byrjafci 14 vika sumars en gekk
vegalausir væri, þá lausir yr&i úr hegningarhúsunum. Hún
koin því og til lei&ar, a& stofnafcur var skóli iianda stúlku-
börnum er noti& Iiöf&u ills efca einkis uppheidis, e&a iiöffcu
á sjer illt or&.
Alsta&ar livar frú Fry kom efca fór ttm, ijet -litín eitt-
hvab gott eptir sig iiggja. Ilún stofnafci og fjelög í þeim
tilgangi a& rannsaka hverjar orsakir væri til báginda fátækra-
nianna, og þessi fjelög átm jafnframt a& hvetja til á-lund-
unar og sparsemi, og hjálpa þá sjerleg nau& bæri a& hönd-
uin ; og afc koma í veg fyrir öll svik og prctti var henni
mjög annt nm.
A rnefcan Elizabeth Fry kom öllu þessu í verk, vitjafci
liennar eigi sífcur enn anúara Iiúsmæ&ra, þinar liúsiegii áliyegj-
ur ot: gla&værfcir. Hcnni fæddust börn, inín varfc afc sjá á
bak skyldmennum sínum og ástvinum. þafc var eigi lítil
raun lyiir liana, afc 2 elztu börn hennar, er hún unni svo
heitf, giptu sig út úr ,,Vinafjelaginu,“ auk þess scm hún varfc
afc þola inargar afcrar áhyggjur ng skapraunir, ýmist aflasti
efca sem lienni þótti ofiofi og stundum a& litín eigi gæti korn-
ifc því til leifcar, sem hún vildi. Optsinnis varfc hún fársjúk,
en butnafci þó jafnan fijótt aptur. 1824 fiutti hún sig heilsu
sinnar vegna afc Brigfhon, sem er vifc sjó Hjer kont hún
því á, afc allir sem gegna varfcstörfum, hef u bækur til þess
afc lesa ejer til frófcleiks og dægrastyttingar, og eru nú hók-
hlöfur í því tilliti stofna&ar yíir allt Bretland. 1828 varö