Norðanfari - 01.12.1863, Blaðsíða 1

\OItIM\FAltl.
M. 415.—48.
§vo §kal sejjJa hmja »i»gu sein hún er.
í 13—16. blabi Norbanfara hefir einhver Jakob, svo
Icsum vjer úr tölum þeim, sem undir greininni standa,
svarab vorri litlu grein um ritgjörí) ham, er stób í 7—8.
blabi þessa tímarits, vibvíkjandi því hvernig prestar stæbu í
gtii&u sinni, einkum a& því leyti snertir barna spurningar
og húsvitjanir, og tókum vjer þa& fram a& oss fanr.st þeirri
npprunalegu grein ábótavant í því, a& liún ekki skýr&i þá
gyldandi löggjöf um barna spurningar yfir höfu&, svo al-
menningur gæti sje& og skynjab til hlýtar munin á þvf,
sem er, og ætti a& vera lögum samkvæmt; og anna& hitt a&
hann hef&i ekki nafngrcint sjera Jakob á Ríp sem þann er betur
fylg&i lögunum í þessu tilliti cnn a&rir er vjer itöf&um sögur af.
Tilgangur vor me& þcssum fáu iínum sem Höf. hefir ei
gc&jast a&, var sá, a& fá a& heyra álit hans um þa&, hva&
vaeri lög og ckki lög í þessu efni. Vjer höf&um heyrt þess
fyrir löngu getib, a& Jakob prestur á Rfp hefíi þann si&, a&
spyrja á hverjum lielgum degi, og þá vjer lieyr&um þa&fvrst,
hjeidum vjer slíkt væri lög, því þó vjer hef&um heyrt Jakobs
prests a& gó&tt einn geti&, álitum vjer hann færi ei lengra en
lög skipu&u og skyldan by&i, en lög álítum vjer hatin vissi
svo sem bezt mætti ver&a í þessu efni þar sem hann var
nýkominn af prestaskólanum. En þegar þeir menn, setn
standa jafnhli&a Jakob presti a& inenntun, og eru prestaskóla
menn eins og liann, spyrja ekki nema á föstunni ogekki
fyrri en a& lokinni gu&sþjónustugjör& Og svo nokkrum sinn-
um á&ur en börnin cru fermd, ur&um vjer f vafa um hva&
væri lög og ekki lög, því ágætismenn og mennta&ir stó&u-
andspænis hverjir ö&rnm í þessu efni ; Jakob eitm af mennt-
u'u mönnunum öfcrumegin og ekki l'áir ágætisinenn frá há-
skólanum og prestaskólannm hiriumeginn.
Oss kem ekki til hugar a& taka eptir því hva&a si&
vorir Bómenmu(u“ prestar fylg&u í þessu efni, ómennta&a
köllum vjer þá frá Bessastöbum, án þess þó ab vilja sker&a
heifcur þeirra, því þeir liafa ekki notifc neinnar sjerstakrar
fræ&slu sem kennimenn, og brevtni þeirra ver&ur því a&
ölltim líkindum rneira og minna bundin vi& sjálfs þeirra
eigin iund og hæfilegleika.
Vjer ur&um nú alls ekki vísari af ritgjörb þeirri sem
au&kennd er me& þessum or&um rþað er ti hægt a& geta
1863.
þess alls í einn sem gjört er“. VJer höfum heldur aldrpi
þóttst iieimta slíkt, en hitt hug&um vjer ei ómögulegt, a&
skýra í einui ritgjiir& hva& væri lög og ekki lög um barna
spurningar. Dæmi þau sem Höf. færir til, a& hann þekki
eina 6, segi og rita fimm presta alla frá Bessastö&um sem
spyrji börn hvern helgan dag, sanna nú lítib; dæmi Jakobs
prests eins sannar miklu meir því hann er lærbur. En þa&
liggur vib a& Uöf. vilji efa þa&, »& vjer höfum sagt satt um
Jakob prest og lionuni liggur vi& a& hnýfla oss fyrir þ*&,
a& vjer köllu&um liann fyrirmynd í uppfyllingu þessarar prcst-
legu skyldu, en sjá þó ekki allir a& sje þa& satt a& presturiun
á Ríp spyrji hvern helgan dag — og þa& segir almanna-
rómur —, þá höfum vjer ekkert oflof borib á Jakob prest
beldur a& eins látib hann njóta sannmælis. ,
Vjer þykjumst alls ekki hafa tekið fram fyrir hendurnar
á Jakob presti, til þcss höf&um vjer enga köllun og vjer
vitum liann hefir sjálfur aldrei tekifc orb vor svo, og von-
um vjer svo gófcs til sjera Jakobs á Ríp, a& hann þykkiet
ekki vi& oss, þÓ vjer nú skorum á hann a& segja oss hvert
hann spyr hvern helgan dag og ef hann spyr hvern helgan
dag, hvert hann gjörir þafc af því hann álíti þa& skýlausa
lagaskyldu sína e&a si&fer&islega skyldu sína
e&a hvorttveggja.
Vjer þykjumst reyndar sjá á ritgjörfc Höf. a& hann áliti
til.sk. frá 29-5-1744 gyldandi lög um barnaspurningar. — En
iivafc þá? Eru þctta lög ? þafc er þa& sem vjer viljura vita
fyrir víst, svo vjer vitum hvafc vjer megum heimta af
prestinum okkar sem ekki spyr nema á föstunni: hann komst
í 2. kapítulan í fyrra, í 3. í hitti&fyrra, í 4. árinu þar fyrir,
uitt árifc spur&i hann cinusinni á þessari kirkju og har&a
veturinn aldrei; — liann segir blessa&Hr sau&urinn þa& megi
ekki „gjöra börnin lei& á barna sp*rningum“. Vjer viljum
því vita hvafc er skylda prestsins og ekki skylda. Vjtf
höfum heyrt einn lær&an mann segja, a& þa& stæ&i í kirkju-
rjettinum sem lcsin er fyrir á prestaskólanum þessi orð
— sjálfir höfum vjer ckki sjefc þetta — „nú er or&in
v—e—n—j—a afc prestar spyrji á föstunni e&a svo þeir
komist einusinni yfir kverifc*, og höfum vjer heyrt suma
segja a& venja þessi væri or&in lög. — En ef venja þessi
er orfcin lög, til hvers er þá a& vilna ttl b^essa&ra tilsk.
Deseuiber.
■■ i
Datchha.
f byrjun arsins 1813, var Kúsakkinn Iwan Turgetschef
í herbúfum ( hænum Bjalystök, er liggur a takmörkum
Rússlands. Eins og alkunnugt er, ur&u Frakkar a& flýjaheim
fyrir Rússum 1812, rak Ivvan fióttann, me& lagsmönnum sín-
111111 og áskotnafist houum þá töluvert af Napóleonsdórum,
sein hann skipti í rússneska brjefpeninga og bar í lefcur-
budrlu á brjósti sjer, Me& því a& hann kunni vel, a& lesa
og skrifa ( yar dugandis riddari og í öllu árei&anlegur og
ötull mafcnr, t<5k höf&inginn Sch. hann a& sjer; rje&i hann
fyrir tiddaruiiokki nokkrum, og ljct Iwan vera í sendifer&um
fyrir sig, þegar mikiö lá vi&. Einhverju sinni sendi hás-
bóndi lians hann f erindum ifnuro til herflokks, er var af-
skekktnr frá hinu liMnii; á lei&inni nam hann sta&ar úti
fyrir veitingahúsi á landsbygg&inni, brynnti þar hesti sínum
og bafc dóttir veitingaaiann8jriS) er var fríb stúlka, a& láta
*'g fá brennivínsstaup. Hún kom niefc staupifc og var einkar
vinaleg vi& hann, svo a& þau toku tal me& sjer í mesta
bróferni, lofafci I’urgetsclief a& koma opt til liennar, ef hann
niætti ávallt böast vi& jafngó'mn vi&tektum. Dascíika (írb.
Daska), þannig hjet hin fagra inær, hneig&i sig og broiti
vib um leio, rjetti honum iiendina a& skilna&i og sag&i í
gamni: „Jeg skal vita, hvort þú endir or& þín*.
, Hann erulii or& gfn, þvi, hann kom svo opt til veitinga-
liussins sem hann gat og var þá einlægt hjá Döschku. !
Sag&i hann lienni frá ættjörb sinni og herfangi því, er
hann halfci fengib, kvafst liann verfca orfcinn ríkur mafcur,
þegar lisnn Uæmi heim til sín, þó formælti hann Frökkum,
e&a rjcttara sagt, keisara þeirra, þar e& lianu yr&i a& vera
frá heimili sfnu, sökurn ófri&ar þess er hann hof&i hafifc mót
fósturjöifc sinni. Ilann sag&ist ætla, a& stofnsetja dálitla
verílun, þegar Iiann kæmi heim til sín, þyrfti haim þá, a&
fá sjer kunu. Af augnaiáí'i og atlotum liinnar fögru Dösehku
sá iiann, a& hún var fús a& fara me& sjer heim og lifa þar
á árbökkum Don.
Föfcur Döschku Urbanow þótti einnig mjög vænt um
Iwan, því hann var ina&ur frífcur og mannvænlegur, og er
hann opinberlega beiddi dóttur bans, fjekk hann fljótt hans
samþykki. Turgetsclief bjóst vi& a& herþjónustu sinni væri
lokifc eptir fáa mánu&i, átti þá presturinn a& lýsa blessun
sinni ylir hinum ungu brú&hjónum, og ætlafci Iwan þá a&
anúa belnilei&is me& hinni úngu konu siani.
En forlögin höf&u þó haga& þessu ö&ruvísi, ófri&urinn
hófst af nýju, herinn lijelt af stafc, og höf&inginn Sch.
átti afc liafa herflokk sinn á rcifcum höndum, þegar fara
skyldi.
Iwan var einbirni, hann var búinn a& missa mó&ur sína,
en fafcir bans or&inn gamall; liver gat hú tekifc vi& arfi
hans ef hann dæi í ófri?i þe.ssmn? Hann fór því á fund
höffcingjans, fjelí honum til fóta og b»& um leyfi til a&