Norðanfari - 01.12.1863, Blaðsíða 2

Norðanfari - 01.12.1863, Blaðsíða 2
100 Krisijína 6. sem margar eru sanntega kristilegar og hafa ef tH Till, fjrr meir borib heillaríka ávexti fyrir land þetta og 1/6. En aje tilakip. 29.—5.—1744 þann dag ( dag gyldandi l«g, þ?f er þá sto lfti6 sem ekkert, farih eptir henni? Veit bleasahur biskupinn ekki af þeiau? eha ætii þab sje apurt af ðllum prestum ( grend tí6 hann? Var ekki apurt ( ddmkirkjnnni þegar enginn var þar barnaskóli ? Nei tilskipan frá 29.—5.—1744 getur ekki veri6 gildandi lög, þTÍ etla T»ri henni hlýtt betur enn er, og harblegar gengiB eptir ab prestar og húsfebur uppfjrlltu skyldu sína vib blcssub bðrein, þá mundu prestar spyrja þegar öllum kemur bezt aum sje á sumrin, og þá mundi kristileg þekking fara vax- • ndi en ei ganga til þurrbar sem — því mibur — mun •iga ajer stab allvfba og ofvfba. Oss hefir astffe fundist ab tilsk. 29—6.—1744 vseri eitt- hvert hifc þarfasta lagabofc sem kristileg kirkja á Islandi á í eigu sinni, á íslandi segjum vjer, þar sem engir barna- skólar eru og engar bækur til leifcbeiningar vifc fræfcslu unglinga en margir foreldrar og húsfefcur sem vantar ýmist þekkingu, vilja, vit, elju, lag, alúfc efca lempni til afc upp- fræfca börnin svo í nokkru lagi fari. Börnin ern sannlega Tffca vanrsekt og þegar þau vaxa, leifca þau vanþekkinguna •g hyrfculeysifc ekki f 4. og 5. lifc heldur f 1000 lifcu fram. Vjer játum reyndar afc gáfufcu börnin og gúfcu, konsast lengi af, en tornæmu börnin og vondu, bvafc verfctir úr þeim, og hvafc heffci mátt verfca úr þcim heffcu þau komist f tfma f hifcminnsta áfcur enn þau voru 16 ára, tii skilduræknra hús- fefcra og presta þar sem þau heffcu verifc trúlega stundufc eptir áfcur nefndri tilskipun. Vjer vonum nú afc sá heifcrafci Höf. hafi skilifc hvafc vjcr vildnm Tita sum sje þafc, hvafc sje lög og ekki lög um barnauppfræfcingu á Islandi; vjer viljum neyfca prestana sfc fylgja tilskipaninni cf hún er gyldandi lög og ðafmáfc, og vjer viljum ekki láta lasta prestana ef þeir hafa nú lög- mætan rjett ttl afc fylgja venjunni afc spyrja ekki. En sje venja þessi oríin lög, þá viljum vjer og krefjumst afc þeir sem barnauppfræfcing stendur næst breyti þessari skafc- legu ovenju og útvegi, og þafc strax < stafc gófc lög f stafcin fyrir venju þessa, sem sjcn lik efca alltafceinu og tilskipunin 29.— 5. —1744. — Mefcal þeirra sem þetta mál stendnrnæat teljora vjer fyrstan: biskupinn ef hann er lifandi, próf stana af því þeir eru andlegir vandlætaiar, þá prestana ef þeir eru ekki leigulifcar, og seinast foreldrana, ef þeir vilja ei banna börnum sínum himnarfki. Vjer kvefcjum þenna heifcrafca Ilnf. afc sinni og lofum því afc taka þakklátlega hverri þeirri bcndingu sein aukifc getur framför almennings og einkum barnanna í kristileg- um fræfum. X. Læhnlaadfcrð Recamlera á snTIavetkfnai. þafc er kunnugrá sn frá þurfi afc segja hversu almesm sultaveikin efca hin svo kölluln meinlæti ecu hjer ( landi og kvefcur svo mikifc afc því, afc álíta má afc sjúkdómur þessi sje einhver hinn algengasti sjúkdómur hjcr, afc frátöldum sóttunum, jafnrel þá jeg ekki geti verifc samdóma læknuin þeim er hafa sagt afc fimniti efca sjöundi hvermafcur í land- inu hafi sjúkdóm þenna, því svo almennur hefir hann ekki reynst mjer. þafc er einnig knnnugt hversn ililæknandi þessi þungbseri sjúkdómur hefir reynst #g má þannig svo afc orfci kvefca afc Isknismcfcul hafi optast engin, sfst veru- leg, áhrif á hann, en ástungur hala aptur á mót reynst hstlulegar, því flestir hafa dáifc er á iiefir verifc stungifc og þeir sem hafa komist af, hafa þá optastnsr fengifc sjúk- dóminn aptur, þar sullirnir og sallhúsin ekki hafa náfcst. Mörgum mun loksins vera kunnugt, afc jeg þegar um nokkar ár hefi haft nýja læknisafcferfc vifc sjúkdóm þenna og skal jeg nú leyfa mjer afc skýra nokkufc frá læknisafcferfc þessari einkum frá árangri hennar, bæfci af þvt margir bafa bvatt mig til þess, þar á mefcal Norfcri sálugi — mig minnir þafc væri 1860 — og einnig svo afc menn, einkum embœtiisbræfcur mínir hj«r í landi sjái hvernig bún hefir reynst, ef þeim icynni afc verfca þafc hvöt til afc reyna hana líka. Læknisafcferfc þessi, sem er kennd vifc frakkneskan læknír Recamier afc nafni, er fyrstur hefir stungifc upp á henni, er í þvf fólgin afc opna sullinn mefc brunaraefcali — Pasta wie- nensis — og er hún lítifc reynd tilendis, því sjúkdóinur þessi kemur þar mjög sjaldan fyrir. Tilgangur brunans er, afc koma því til leifcar afc sulliirinn grói vifc inagáiinn, og nær því vatnifc efca gröfturinn, sem f auliinum er, þegar innúr er komifc, ekki afc renna inn ( holifc, sem svo mörgum hetir orfcifc afc bana, sem á hefir verifc stungifc, heldur hlýtur afc renna út um op þafc er triyndait hefir vifc bninann. þess vegna er líka óhætt afc halda gatinu opnU þangafc til allir sullir og sullhús ern komin út og sullurinn er gróin saman afc afc innan. Jeg hefi alls haft þessa læknisafcferfc vifc 32 sjúkl- inga og hafa flestallir þeirra verifc svo þjáfcir afc þeir hafa mátt heita ómagar, efca svo afc þeir hafa ekki vcrifc sjálfum sjer bjargandi. Af þossura 32 hafa 4 af ýmsum orsökmn hætt f mifcju kafi afcur en sullurinn opnafcist. 19 Iiafa náfc fnilkomnri lækningu; þar á mefcal tel jeg 2 sem afc vfsu ekki eru alveg grónir ennþá, en scm fyrir jrfci liingum tíma eru komnir tindan ininni hcndi á svo gófum bala vcgi afc jeg óhultur borfci afc sleþpa af þeim liendinni og tel jeg fullkomna læ ;>í” > : : > a í-a. 1 hcfir náfc lækningn aö nokkru levii *n su-'iií voiir > ptir, er ekki natist lil.. Á ein- um tókst injcr ekki aíi opna sullinn afc fullu, cn sjúklinguf þessi tók f ó mjög iipiklmn baia nieian liann var undir minni hendi, 2 eru enn t;l lakninga, báfcir á gúfci.m batavegi og mcga kvongast á?ur en hernokkurinn færi, því kætnf hann hoim aptur, kvafcst hann eiga gófca og ástríka konu til afc taka móti sjer, en ef hann dæi. þá fengi Dascbka feignir sínar efca fengi arf eptir föfcur sinn. Hiiffcinginn brosii afc þeirri ástríku umönnnn sem hann jjet f Ijósi fyrir unnustu sinni, leyffci honum undir eing afc giplast og gaf þeiin margar brúfckaupsgjafir, og lofufci honum afc vera 3 daga f burtu. Tureetchef skundafci nú frá sjcr numinn af ástogglefci til Döschku; var nú biíifc til veizlu f mesta flýii, en þessir 3 atuttu dagar lífcu svo fljótt fyrir hin ungu ástrfku hjón. I.oksins urtu þau afc skilja, hljóp liin unga kona giát- andi um báls manni sínum og var óhuggandi, tók hann þá upp lefcurbudduna meb brjefpeningunuiu, stakk í lófa liennar og mælti: ,f buddu þessari eru nokkur þúsund rublur sem jeg hefi tekifc af Frökkum, geymdu hana fyrirmig. Ef svo fer, afc jeg fell, þá getur þú farifc mefc peninga þessa eins og þú vilt, en komi jeg heill aptur, þá fer jeg hcim til minnar blessufcu fósturjarfcar mefc þig, skulum vifc þá vcija þeim okkur tll gagns og ánægju*. Daschka lofafci afc geyma budduna sem helgan dóm, og bafc Iwan afc láta sig vita, hvernig honum lifci þiegar Iwnn kom í herbúfcirnar í Serbst, haffci hann hjá bershÖffcingjanum svo mikifc afc starfa, afc hann naurnast gat hugsafc um bina áítúfclegu koiru sína. Menn geta þvf ímyrd-afc sjer, hvera'i hann varfc glsfur, er herforinginn afc nokkrnm tíma lifcnum, scndi liann nncfc ‘briof til Bjaly«tok. Hann skundafci nú 'ferfc sini.i scin niest b.inn inátti; til afc koma vcsling8 Dösciiku * óvart, varfc bún honnin afarfegin ein*og bann va-ri ai iiimnurn kominn, þvf hún átti enga von ^ komu hans En þessar fáti glefcistnmlir lifa ófcúoga, og hlaut nú Twan aptur afc skilja vifc hina ringu ko"u Nú teifc ei á löngu, ácur en Iwan varfc undirforingi í riddaratifcinu. var honum þá bofcifc, afc fara hcrflokk ti1 þess, afc gæta hjerafcs nokkurs, tók liann ^bví cigi látt i ncinni íirustu, og kom licim hcill á liófi árifc Idl4 eptir afc Par'sarbori: var unnin. Ðöschku sf»;' '»*'« hann eigi fvrr eo í ágústraámPi, kom hún nt á i»óti honuin, bsr brosandi sveinbarn á anui sínum, er hún */'"!' llOlium, voru nú bæfci xnjög ánægfc svo ekkert vantafci á, nema lwan fengi leyfi til afc taka heim mefc sjer konuna og barnifc, en þafc aufcn- afcist honum ekki, því liöffcinginn Sch. var eptir á Saxlandi (Saschen) en liersforing'11’ 8em kom í hars stafc, var mafcur harfcur óþýfcur og »ftúk niefc öllu, afc láta Iwan faramefc konu sína hversu innilega og aufcmjúkt sem hann bafc þe»*> Iwan þótti þab haitlulegt a?> láta Döschkti fara niefc barnifc, *v0 'mn hlaut aí nýju afc skilja vifc han" **>efc tárin í aiigunum. |„.gar h«rinn kom ti) Bjaiystok, fjekk hann liví111 uokkra, var þá gn^þjúnust* lia'din undir bcrtnn bimni, SllI<-lu her-

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.