Norðanfari - 01.12.1863, Side 2

100
Krisijína 6. sem margar eru sanntega kristilegar og hafa ef
tH Till, fjrr meir borib heillaríka ávexti fyrir land þetta og
1/6. En aje tilakip. 29.—5.—1744 þann dag ( dag gyldandi
l«g, þ?f er þá sto lfti6 sem ekkert, farih eptir henni?
Veit bleasahur biskupinn ekki af þeiau? eha ætii þab
sje apurt af ðllum prestum ( grend tí6 hann? Var ekki
apurt ( ddmkirkjnnni þegar enginn var þar barnaskóli ? Nei
tilskipan frá 29.—5.—1744 getur ekki veri6 gildandi lög,
þTÍ etla T»ri henni hlýtt betur enn er, og harblegar gengiB
eptir ab prestar og húsfebur uppfjrlltu skyldu sína vib blcssub
bðrein, þá mundu prestar spyrja þegar öllum kemur bezt
aum sje á sumrin, og þá mundi kristileg þekking fara vax-
• ndi en ei ganga til þurrbar sem — því mibur — mun
•iga ajer stab allvfba og ofvfba.
Oss hefir astffe fundist ab tilsk. 29—6.—1744 vseri eitt-
hvert hifc þarfasta lagabofc sem kristileg kirkja á Islandi á
í eigu sinni, á íslandi segjum vjer, þar sem engir barna-
skólar eru og engar bækur til leifcbeiningar vifc fræfcslu
unglinga en margir foreldrar og húsfefcur sem vantar ýmist
þekkingu, vilja, vit, elju, lag, alúfc efca lempni til afc upp-
fræfca börnin svo í nokkru lagi fari. Börnin ern sannlega
Tffca vanrsekt og þegar þau vaxa, leifca þau vanþekkinguna
•g hyrfculeysifc ekki f 4. og 5. lifc heldur f 1000 lifcu fram.
Vjer játum reyndar afc gáfufcu börnin og gúfcu, konsast
lengi af, en tornæmu börnin og vondu, bvafc verfctir úr þeim,
og hvafc heffci mátt verfca úr þcim heffcu þau komist f tfma f
hifcminnsta áfcur enn þau voru 16 ára, tii skilduræknra hús-
fefcra og presta þar sem þau heffcu verifc trúlega stundufc
eptir áfcur nefndri tilskipun.
Vjer vonum nú afc sá heifcrafci Höf. hafi skilifc hvafc vjcr
vildnm Tita sum sje þafc, hvafc sje lög og ekki lög um
barnauppfræfcingu á Islandi; vjer viljum neyfca prestana sfc
fylgja tilskipaninni cf hún er gyldandi lög og ðafmáfc, og
vjer viljum ekki láta lasta prestana ef þeir hafa nú lög-
mætan rjett ttl afc fylgja venjunni afc spyrja ekki. En
sje venja þessi oríin lög, þá viljum vjer og krefjumst afc
þeir sem barnauppfræfcing stendur næst breyti þessari skafc-
legu ovenju og útvegi, og þafc strax < stafc gófc lög f stafcin
fyrir venju þessa, sem sjcn lik efca alltafceinu og tilskipunin
29.— 5. —1744. — Mefcal þeirra sem þetta mál stendnrnæat
teljora vjer fyrstan: biskupinn ef hann er lifandi, próf stana
af því þeir eru andlegir vandlætaiar, þá prestana ef þeir
eru ekki leigulifcar, og seinast foreldrana, ef þeir vilja ei
banna börnum sínum himnarfki.
Vjer kvefcjum þenna heifcrafca Ilnf. afc sinni og lofum
því afc taka þakklátlega hverri þeirri bcndingu sein aukifc
getur framför almennings og einkum barnanna í kristileg-
um fræfum.
X.
Læhnlaadfcrð Recamlera á snTIavetkfnai.
þafc er kunnugrá sn frá þurfi afc segja hversu almesm
sultaveikin efca hin svo kölluln meinlæti ecu hjer ( landi og
kvefcur svo mikifc afc því, afc álíta má afc sjúkdómur þessi
sje einhver hinn algengasti sjúkdómur hjcr, afc frátöldum
sóttunum, jafnrel þá jeg ekki geti verifc samdóma læknuin
þeim er hafa sagt afc fimniti efca sjöundi hvermafcur í land-
inu hafi sjúkdóm þenna, því svo almennur hefir hann ekki
reynst mjer. þafc er einnig knnnugt hversn ililæknandi
þessi þungbseri sjúkdómur hefir reynst #g má þannig svo
afc orfci kvefca afc Isknismcfcul hafi optast engin, sfst veru-
leg, áhrif á hann, en ástungur hala aptur á mót reynst
hstlulegar, því flestir hafa dáifc er á iiefir verifc stungifc
og þeir sem hafa komist af, hafa þá optastnsr fengifc sjúk-
dóminn aptur, þar sullirnir og sallhúsin ekki hafa náfcst.
Mörgum mun loksins vera kunnugt, afc jeg þegar um nokkar
ár hefi haft nýja læknisafcferfc vifc sjúkdóm þenna og skal
jeg nú leyfa mjer afc skýra nokkufc frá læknisafcferfc þessari
einkum frá árangri hennar, bæfci af þvt margir bafa bvatt
mig til þess, þar á mefcal Norfcri sálugi — mig minnir þafc
væri 1860 — og einnig svo afc menn, einkum embœtiisbræfcur
mínir hj«r í landi sjái hvernig bún hefir reynst, ef þeim
icynni afc verfca þafc hvöt til afc reyna hana líka.
Læknisafcferfc þessi, sem er kennd vifc frakkneskan læknír
Recamier afc nafni, er fyrstur hefir stungifc upp á henni, er í
þvf fólgin afc opna sullinn mefc brunaraefcali — Pasta wie-
nensis — og er hún lítifc reynd tilendis, því sjúkdóinur þessi
kemur þar mjög sjaldan fyrir. Tilgangur brunans er, afc
koma því til leifcar afc sulliirinn grói vifc inagáiinn, og nær
því vatnifc efca gröfturinn, sem f auliinum er, þegar innúr er
komifc, ekki afc renna inn ( holifc, sem svo mörgum hetir
orfcifc afc bana, sem á hefir verifc stungifc, heldur hlýtur afc
renna út um op þafc er triyndait hefir vifc bninann. þess
vegna er líka óhætt afc halda gatinu opnU þangafc til allir
sullir og sullhús ern komin út og sullurinn er gróin saman afc
afc innan. Jeg hefi alls haft þessa læknisafcferfc vifc 32 sjúkl-
inga og hafa flestallir þeirra verifc svo þjáfcir afc þeir hafa
mátt heita ómagar, efca svo afc þeir hafa ekki vcrifc sjálfum
sjer bjargandi. Af þossura 32 hafa 4 af ýmsum orsökmn
hætt f mifcju kafi afcur en sullurinn opnafcist. 19 Iiafa náfc
fnilkomnri lækningu; þar á mefcal tel jeg 2 sem afc vfsu
ekki eru alveg grónir ennþá, en scm fyrir jrfci liingum tíma
eru komnir tindan ininni hcndi á svo gófum bala vcgi afc
jeg óhultur borfci afc sleþpa af þeim liendinni og tel jeg
fullkomna læ ;>í” > : : > a í-a. 1 hcfir náfc lækningn aö
nokkru levii *n su-'iií voiir > ptir, er ekki natist lil.. Á ein-
um tókst injcr ekki aíi opna sullinn afc fullu, cn sjúklinguf
þessi tók f ó mjög iipiklmn baia nieian liann var undir minni
hendi, 2 eru enn t;l lakninga, báfcir á gúfci.m batavegi og
mcga kvongast á?ur en hernokkurinn færi, því kætnf hann
hoim aptur, kvafcst hann eiga gófca og ástríka konu til afc
taka móti sjer, en ef hann dæi. þá fengi Dascbka feignir
sínar efca fengi arf eptir föfcur sinn.
Hiiffcinginn brosii afc þeirri ástríku umönnnn sem hann
jjet f Ijósi fyrir unnustu sinni, leyffci honum undir eing afc
giplast og gaf þeiin margar brúfckaupsgjafir, og lofufci honum
afc vera 3 daga f burtu.
Tureetchef skundafci nú frá sjcr numinn af ástogglefci
til Döschku; var nú biíifc til veizlu f mesta flýii, en þessir
3 atuttu dagar lífcu svo fljótt fyrir hin ungu ástrfku hjón.
I.oksins urtu þau afc skilja, hljóp liin unga kona giát-
andi um báls manni sínum og var óhuggandi, tók hann
þá upp lefcurbudduna meb brjefpeningunuiu, stakk í lófa
liennar og mælti: ,f buddu þessari eru nokkur þúsund rublur
sem jeg hefi tekifc af Frökkum, geymdu hana fyrirmig. Ef
svo fer, afc jeg fell, þá getur þú farifc mefc peninga þessa
eins og þú vilt, en komi jeg heill aptur, þá fer jeg hcim til
minnar blessufcu fósturjarfcar mefc þig, skulum vifc þá vcija
þeim okkur tll gagns og ánægju*.
Daschka lofafci afc geyma budduna sem helgan dóm, og
bafc Iwan afc láta sig vita, hvernig honum lifci
þiegar Iwnn kom í herbúfcirnar í Serbst, haffci hann hjá
bershÖffcingjanum svo mikifc afc starfa, afc hann naurnast gat
hugsafc um bina áítúfclegu koiru sína. Menn geta þvf ímyrd-afc
sjer, hvera'i hann varfc glsfur, er herforinginn afc nokkrnm
tíma lifcnum, scndi liann nncfc ‘briof til Bjaly«tok. Hann
skundafci nú 'ferfc sini.i scin niest b.inn inátti; til afc koma
vcsling8 Dösciiku * óvart, varfc bún honnin afarfegin ein*og
bann va-ri ai iiimnurn kominn, þvf hún átti enga von ^
komu hans En þessar fáti glefcistnmlir lifa ófcúoga, og
hlaut nú Twan aptur afc skilja vifc hina ringu ko"u
Nú teifc ei á löngu, ácur en Iwan varfc undirforingi í
riddaratifcinu. var honum þá bofcifc, afc fara hcrflokk ti1
þess, afc gæta hjerafcs nokkurs, tók liann ^bví cigi látt i
ncinni íirustu, og kom licim hcill á liófi árifc Idl4 eptir afc
Par'sarbori: var unnin. Ðöschku sf»;' '»*'« hann eigi fvrr
eo í ágústraámPi, kom hún nt á i»óti honuin, bsr brosandi
sveinbarn á anui sínum, er hún */'"!' llOlium, voru nú bæfci
xnjög ánægfc svo ekkert vantafci á, nema lwan fengi leyfi
til afc taka heim mefc sjer konuna og barnifc, en þafc aufcn-
afcist honum ekki, því liöffcinginn Sch. var eptir á Saxlandi
(Saschen) en liersforing'11’ 8em kom í hars stafc, var mafcur
harfcur óþýfcur og »ftúk niefc öllu, afc láta Iwan faramefc
konu sína hversu innilega og aufcmjúkt sem hann bafc þe»*>
Iwan þótti þab haitlulegt a?> láta Döschkti fara
niefc barnifc, *v0 'mn hlaut aí nýju afc skilja vifc han" **>efc
tárin í aiigunum.
|„.gar h«rinn kom ti) Bjaiystok, fjekk hann liví111 uokkra,
var þá gn^þjúnust* lia'din undir bcrtnn bimni, SllI<-lu her-