Norðanfari - 20.01.1869, Blaðsíða 3

fylkjanna, í Peking, Burlingame, til þess afe
vera einn meíial sinna vildustu rábgjafa, og
sent þenna sem oddvita stórs föruneytis til
Washington, til þess aÖ semja vib stjórn Banda-
fylkjanna, mikilsvarfcandi samninga, sem í 7
árg. NorÖanfara er drepih á. Á bába bóga
ábyrgjast þcssar þjóbir jafnhlii'a rjettindi
þegna þeirra, til þess ab setja þar niíiur byggb
sína og reka þar verzlun. Keisarinn í China
lýsir því yiir, aí> hann sje fús til, ab lögleiba
f ríki sínu sömu myrit, vigt og mælir, sem
annaratabar í Verzlunarheiminum. þar er og
ákveöib, ab allir chinverzkir þjóbflutninga-
menn hafi abgang tii skóla Bandafylkjanna og
sebri menntastofnana; eins og líka ab sjálfir
Norburameríkumenn hafa fulla heimild lil ab
stofna skóla í ölium þeim chinverzku borg-
um og umdæmum, sem venjulega standa op-
in fyrir abkomnum þjóbum. En fremnr er
þab ákvebib ab Bandafylkín abstobi China vib
gjörb járnbrauta og rafsegulstrengja, gegn fullu
endurgjaldi osfrv. Einnig í tilliti til verzlun-
arvibskiptanna vib Japan, voru Norburameríku-
menn sú fyrsta þjób, er knúbi Japansmenn til
ab játast undir kröfur sínar, og beindi meb
því þjóbunum í Evrópu Ieib til ab semja samn-
inga og vlnna svig á Japansmönnum, svo ab
þeir gátu nú eigi iengur reist skorbur gegn
Stjórnar- og verzlunarsamgöngum liinna mennt-
ubu þjóba. Meb þverbrautinni, hefir Amertka
án efa þær áhrifur á Austurasíu verzlunar-
og framfara-kringumstæbur, sern ómögulegt er
fyrir fram ab segja, hverjar ab kunni ab verba.
(Framh. síbar).
JARÐSKJÁLFTINN í SUÐURAMERÍKU.
í suburbluta fríiíkísins Perú, er sagt frá
í blabiiiu „Nacional”, sem kemur út í höfub-
borginni Lima, ab þar hafi 13.—16 ágúst í
sumar sem leib komib hinir hræbilegustu jarb-
skjáiftar, sem cigi sje dæmi til þvílíkra, nema
i Catania á Sikileyju 1683, í Lissabori í Por-
túgal 1755, Quito í Suburameríku 1787, og
fórust þá mebal annars í þessum jarbskjálftum
120,000 manna. Árib 1855, eybiiagbi jarb-
skjálfti borgina Brússa á eyjunni Rhodos í
Armeníu, auk margra annara eybilegginga
þar. Hinn nefnda 13. dag ágústm. var allt
um morguninn sem í mestu kyrrb, ekki sást
skýdróg á lopti, blíbalogn og sjórinn spegil-
faCTur. En allt í einu brast á sunnanvebur,
og fáum mínútum þar eptir kl. 5| e. m.
heyrbist þytur sem af ofvibri, er bobabi liinn
skelfilegasta tilburb. Jörbin skatf frá subri til
norburs og þab svo ákaft, ab allt iauslegt, sem
sett hafbi verib til prýbis utan á húsin hrundi
nibur, og þar á eptir tóku húsin hvert af öbrtr
SMÁSAGA 1.
Snemtna morguns gekk tingur mabur, sem
var tíguglega klæddur, en mjög þungbúinn,
gegnum binn stóra skemtigarb, sem er áfastur
vib Wínarborg, og slefndi þangab í garbinn,
er umferbin var minst, en skógje vaxib og þar
inn á milium trjánna, tók af sjer hattinn og
lagbi hann á jörbina, og dróg snæri upp úr
vasa sínum og hnýtti á þab lykkju, cn horfbi
vandlega kringura sig, liver trjegreinin væri þar
öllugust Og gæti þolab þunga hans, því til-
gangurinri var ab hengja sig ; hann lilustabi og
litabist allt í kringum sig, tilþessab vera viss
um, ab engin vteri í gvend vib hann, er sæi
til hans, og gæti tálmab áformi lians. En alit
í einu heyrbi liann eitthvert þrusk þar nálægt
sjer í liminu, og verbur lionum þá jafnframt
litib þangab sem hann sjor aidrabann mann
hanga og sprikla meb fættirnar. Sveinninn
spratt óbar á fætur, og gekk þangab, var þá
maburinn í andarslitrunum Hinn afkomnitók
upp hjá sjer liníl' og brá á snöruna, svo hinn
hengdi datt nibur. Ab því búnu fer hann ab
stumra yfir þessum öldungi og lífga hann vib
og þegar hann var búinn ab fá fulla rænu,
ab hrynja nibur ab grnndvelii. Timburhúsin
þoldu lengur, en brotnubu þó og steyptust um
koll. I þessari svipan heyrbu menn ógurleg
hróp; sjórinn! sjórinn! og aliir þyrptust upp
á hæbir og hóla sem næst var. Sjórinn sog-
abist aptur út mjög ákaflega, en þó aubsjeb
ab hann mundi þegar koma aptur, og fara
langt upp fyrir venjuleg takmörk sín, sem eigi
leib á löngu. Fimm skrautleg skip misstu
akkeri sín, þannig ab festarnar hrukku eins
og þræbir í sundur, og fleygbust ýmist til
suburs eba norburs, eba þau snerust í hring
af 15 álna háum hoburn. Skipib „Ameríka“
reyndi til ab komast meb gufuvjelinni bui tu,
en í því kubbabist sntidur eitt siglutrjeb og
fleygbi jafnframt skipinu á land. Skipsforing-
inn ásamt mörgtim af flokksforingjunurn og
30 hásetum drukknabi. „Vatern“ stranclabi án
þess ab missa nokkurn manninn. „Fredona“
hvolfdist og öll skipshöfnin fórst. „Rosa Ri-
veva“, sökk meb raönnum og músum (þab
merkir nrebal sjómanna þá engu verbur hjarg-
ab), en 2 öbrum skipum fleygbi á land upp.
5 sinnum sogabist sjórinn frá landi og 5 sinn-
um fossabi hann aptur á land, og flóbi víbs-
vegar yíir þab, Fyrsti bobinn var hæstur, eba
hjerum 20 álnir á hæb. Jarbskjálftarnir hjeld-
ust. Fyrst komu þeir á hverjum fjórbungi
stundar, og svo á hverjum tíma. I Ariea
fórust hjerurn 100 manns. I skýrslu frá ejó—
libshöffcingjanum (Admiral) á „Amerika*, er
þannig sagt írá strandi þessa skips. Kl. 7
5 m. beljafci straumur sunnanab sem festarnar
eigi þoidu, svo þær hrukku allar í sundur, og
skipib þegar komib á rek. þetta v.ar skelfi-
legt augnahlik. Menn ætiub.u ab verjast meb
gufuvjelunum, ab skipib ræki ab landi, en þab
varb um seinann. Myrkrib var líka svo rnikib,
ab ekkert sást frá sjer. Fimm mínútum síb-
ar stób „Amerika* föst, og einn af bobirnum
sem reib yfir skipib tók út skipherrann og einn
flokksfoiingjann. Skipib libabist þegar sundur,
og til þess ab auka óbamingjuna kom ttpp
eldur í því. En eigi leib langt um, þar til
nýr bobi fór yfir skipib og fyllti öll rúm.
Skipshöfnin stökk í þessum ósköpum fyrir
borb, og flestir gátu bjargab sjer, ábur en nýr
bobi kotn. Alburburinn í Iquiqrte var meb
lílut móti og í Arica. Jarbskjáiftinn irófst þar
og á sama tíma sem í Arica og rneb sama
ofbeldi, þó stófcu timburhúsin betur en múr-
húsin af sjer hristinginn. þar á mót skolabi
sjórinn burt meb sjer tveimhlutunum af bæn-
um, sem var hinn fegursti pariur hans. Af
6 skipum er lágu þar á víkinni fórst ab cins
eitt. þar er sagt ab hafi alls týnst 200
manns. í Islay, fjellu öli mórhús ab grund-
veiii. þar töldu inenn ab jarbskjálftarnir
setti sveinninn hinum gamla manni fyrir sjón-
ir, live syndsamleg athöfn þetta hefbi verib,
og jafnframt spurbi öldunginn hvab heífci steypt
honum í þessa örvænting. Æ góbi herra! ef
ab þjer þekktub míuar bágbornu kringumstæb-
ur, pá mundub þjer vart hafa korriib í veg fyr-
ir áform mitt. Jeg er öreigi, og alls engin
von utn, ab jeg geti stabib siraurn af fjölskyldu
■ninni. Hvab ertu ab segja mælti sveinninn,
hefir hinn vesæli marnmon kornib þjer til ab
rába sjálfum þjer bana, ogtimleib dregurhann
kampung upp úr vasa sínum, þab ern peningar
í honum, sein jeg þarf ekki ab halda á. Far
þú nú lieim tli fjölskyldu þinnar, og hugsabu
eigi frainar um slík óyndisúrræbi. þá segir
ölduugurinn, jeg þakka ybur þúsundsinnum
hjarlaniegast. Himininn blessi ybur; en hvab
er þab sem þjer sjalfir lialdib á, eru þab eigi
einnig banatilfarri? efca livab ætlib þjer fyrir
ybur? efca skyldub þjer ekki einnig hafa áform-
ab ab rába yiurhana? æ! gainli mabur, þab er
alit nbru máli ab gcgna um mig, jeg er me'ó
öllu ófær tii þess, ab bera lengur byrbi lífsins.
Sú er jeg unni meira enn sjálfum mjer, hefir
roiib heit sín vib mig, og er nú í dag ab gipt-
hefbu verib 400. Fimm sinnum sogabist sjór-
inn frá landi og 5 sinnum kom hann ab landi
aptur, en af því bærinn stendur hátt sakabi
hann þetta lítib. Borgin Ariquipa, er svo
hrunin í grunn nibur, ab eigi er búandi þar í
nokkru húsi. Eina mínútu stóbu þau þó, svo
ab flestir gátu fiúib úr þeim. Fangarnir í
dýflissunum og sjúklingarnir á spttölunuiii fór-
ust. I Tambo, er sagt ab 500 manns hafi
týnt lffi. í Tacna ollu jarbskjálftarnir minna
tjóni. Stabarbúar höfbust vib um nóttina und-
ir berum hirnni. Jarbskjálftarnir hjeldust þar
vib alla nóttina. Um kveldib kl. 8, skelfdust ntenn
af eidsjón, er flatrg í gegnurn Ioptib sem snæ-
Ijós, en hvarf aptur. Daginn eptir voru enn
miklir jarbskjálfiar. Meb rafsegulþrábarfregn,
hefir frjetzt úr Panamabröbunum „Star“ og
„Herald" nákvæmlega um jarbskjálftaria í Sub-
urameríku 13, ágúst. I Eeuador er sagt frá
ab þessar borgir hafi hrapab í grunn nibur,
nl. Ibarra í laridnorbnr frá Quito, er stcndur
tindir eldfjallinu Incbaburn meb 12,000 íbú-
um, San Pablo, Alundaqui og Jamantab, þar
scm bærinn Cotocaxi var, þar er nú stórt
stöfcuvatn. Stabarbúar ailir í Ibarra, Otohaio
og Cotocaxr, eru svo ab segja ailir daubir. I
Quito eru flest hús meira og minna hrunin
eba brotin. Srnábæir eru komnir í aubn. Ab
samtöidu hafa 20,000 manna liíib bana vib
jarfcskjálfta þessa.
NY UPPGÖTVAN af svíanum Captain John
Ericson í New Jork, sem hefir fundib upp á
Monitornnum (járnhörbunum) og hitaloptsvjel-
inni. Ujipgötvanin er fóigin f því, ab draga
ab sjer sólarhitann meb bienniglerura, seru
leiba hitann inn í gufuvjelarnar, svo engra
kola þarf vib þegar sólskin er. Erikson hefir
reiknab þab út, ab 10 ferhyrningsfet af sól-
unni, geta sett gufuvjelar í hræringu, meb
sama afli og 45,000 hestar gengju fyrir, til
hvers ab þyrftu 100,000 pund af kolura á
hverri klukkustund. Erikson segir ab af 100
ferhyrningsfótum af ylirborbi jarbarþegar sól-
skin sje, megi ná hita í gegnum brenniglerin
inn í vjelarnar, sem svari meir en cins hests
framdráttaraíli. Hann segir en fremur t, d.,
ab gætu menn meb hitalopts- eba sólvjeiun-
um náb hitanum í sóiskini af einni ferhyrn-
ings nríiu, þá gæti slíkur hiti rekib áfram
64,800 vjelar og hverja þeirra meb 100 hesta
afli. En fremur hefir vjelasmibur einn aug-
lýst þab, ab á næsta hausti 1868, skuli hann
sýna braub, er malab hafi verib vib sólarhita-
loptsvjel, þessi uppgötvan um nýtt fram-
dráttar- ebur hryridingarafl, í hræringarfræb-
inni, verbur nýr kafli í framfarasögu mann-
kynsins, svo þessi 19. öld má sannlega kall-
ast öbruin manni segir sveinninn, og barbi í
ákafa sjer á brjóst. Hvab! segir öldungurinn,
er þab alvara yfar, konu einnar vegna ab svipta
ybur lífi. Verbib nú fyrst eins gamall og jeg,
og þá munuö þjer koinast að raun um, hve
mikil fásinria þeita er, og allri heimsku verra,
þannig hjelt öldnngurinn áfram hinni sifcferbis-
legu ræfcu sinni, jafnframt og þeir voru ab
metast á um, hvor þeirra Iraft hefbi brýnari
orsakir til ab fiýja til þessara óyndisúrræba ab
stytta daga sína, og hjeldu nú burtu þaban
sem þeir voru, og í gegnum garbinn og ab
veitingahúsi, er þar var næst, og keyptu sjer
þar máltíb og dáiitla hressingu af víni; strengdu
þeir þá þess heit, ab þeir skyldu hjeban af láta
sjer minnisfast, þab er hvor urn sig þeirra heföi
talib um fyrir hinum. Sveinninn, sem var rfk-
ur og engum hábur, kom aptur dagin eptir til
ab heimsækja vin sinn, og at því ab honum
gebjafcist mjög vel að háttum vinar síns, konu
hans og barna, vílaði hann ekki fyrir sjer, ab
láta honum þá hjálp af efnum sínumí tje, er
hinn þarfnaðist, svo ab öldungurinn gat nú
byvjab aptur á og haldið ál'ram atvlnnu sinni;
og ab tæpu ári iiðnu hjer frá, giptist sveinn-