Norðanfari - 26.04.1869, Qupperneq 2

viljnga, sem er svo dvi&felidín tiíhogun, sem
ekki á sjer annarstahar staí) mehal sihahra
þjd&a, og þar til svo auhmýkjandi og þyngri
kross fyrir giptar persónur, en þó þær hefíiu
krossfest holdih ógiptar o. s. frv. þangah
íil þær voru komnar í þær krÍKgumstæíur aö
geta sjálfar sjeB fyrir ráBi sínu, og þeirra sem
þeim kynnu a& verBa áhangandi, en þar til
er engin annar vegur, eptir sem kringumstæB-
um hjer hagar, en aB þær persónurnar, þeg-
ar innganga hjónabandiB hafi víst jarB-
n œ B i og eigi svo mikia lausa aura aB þær
geti byrjaB búskap. AB vísu gæist út hjá
sumti af þessu giptingafólki allt of mikill skort-
ur á sómatilfinning, þar sem þa& lætur sjer
um munn fara a8 sveitin taki viB, þegar svo
þykir vi&horfa.
MéB því aB vibhalda þessu ótakmarkaba
giptingafrelsi, cr ekki annaB sýnna, en a&
stjórninni og þinginu í sameiningu og meb
góím og meinlausu takist ab koma aptur á
fót hinni göfugn þræla stö&u og er þá
vel ribiB og þinginu ebki ofborgaBur greiB-
inn.
Sú seinni löggjöf, sem mest hefir rýmk-
ab um giptingar Öreíga og hælisleysingja og
þeir sem erviBa í hennar anda, virBist a&
ganga út frá því: aB einasti vegurinn til þess
aö landib geti blórogast sje sá: aí) hleypa
fólksfjöldanum upp í þaö óendanlega; en dæm-
in ættu a& vera búin a& sannfæra menn um
hvaö þessi skobun er rammvitlaus, og lög-
gjöfin til eybileggingar landi og lýöum.
þaí) má ætla ef jarBir kringum allt Iand
eru vel setnar óg vel fer um bændur, aö þeim
muni vinnast ab geta börn , og ala upp svo
ekki verBi skortur á nau&synlegu viöeldi, þó
vinnufólk, hvernig 'sem á því stendur sje ekki,
í öllu óráöi íekib til hjálpar. þab nægir eigi
til framfara búskap þjóbarinnar, ab börn fæb-
ist & hverri þúfu, þegar foreldrarnir eru hús-
villtir, hælislausir og fjelausir, og hafa svo
ekkert annab vib þau ab gjöra, en slengja
þeim á bændur, þeim til niburdreps og skap-
raunar.
Af framantöldum ásfæbum og mörgu fl.,
sem oflangt væri allar upp ab telja, vil jeg
skora á ybur landar góbirl ab semja og
senda þinginu í sumar vandabar og vel hugs-
abar bænarskrár úr öHuni kjördæmum
landsins um: ab takmarkab verbi ab nokkru
giptingafreisib, sem svo mikia þjóbaróheill heíir í
för meb sjer, og leggib þar til vel hugsub ráb,
lögub eptir ásigkomulagi þjóbarinnar, en leggi
þó ekki alit of rík og ónáttúrleg höpt á
giptingarnar.
P. J.
og grimmlegur. þab var einkennilegt í bún-
ingi hans ab hann var í Iebur hosum, uppfyr-
ir hnje, en hælarnir svo háir ab hann reyk-
abi á fótum og gat meb illum leik komist ab
tígrísfeldinuin. þarna settist konungur nibur
flötum beinum og átti vel saman maburinn og
felduriun.
Nú segir rábhcrra konungi ab hermenn
hans sjeu komnir heim og hafi handíekib marga
mcnn og fcrigib gott lilutskipti. Gengu þeir
nú inn fyrir konung, hershöfbinginn sjálfur og
Omar og kvöddu hann. Tók konungur þeim
vel og kvab sjer líka hib bezta herferbin.
Meb konungi var einn sá mabur, sem mik-
ib þótti kveba ab. þab var hirbprestur hans,
aldrabur mabur, og alvörumikiil. Annar var
þar og öldungur ættarinnar, háaldrabur og hvít-
ur af hærum. Var hann jafnan spurbur rába
í öllum vandamálum Nú voru bandingjarnir
skobabir og hverjum vísab til þcss þrælastarfa,
sem hann þótti hæfur til. þá fór og hver her-
inabur sem vcrib hafbi í Ieibangrinum, heim til
sín, neraa hinir göfugustu. Eptir þab sagbi
rábherra konungi ab handtekin hefbi verib kyn-
legur mabur, af ókendri kynslób.
Sízt datt mjer þab í hug, ab litla grein-
in mín í Nf. nr. 13. —14. þ. á. mundi verba
til þess, ab „eybileggja saklausa glebi Nýbjarg-
ar“, og jeg get ekki enn þá betur sjcb, enn
ab Nýbjörg hljóti ab vera glöb eptir sem áb-
ur, fyrst ab hún hefir fengib bót meina sinna,
eba meins síns, livert sem þab nú heíir verib
krabbamein eba eitthvert annab mein.
Eins og aubvitab er, gekk mjer ekki ann-
ab til greinarinnar minnar, enn ab komast fyr-
ir hib sannaíefni, sem mjer þótti varba miklu,
og mjer fannst jeg ekki geta gengib þegjandi
fram hjá því, sem eptir minni sannfæringu
ekki gat verib rjett. Jeg vissi alls ekkert um
þab, hvort síra þorstcinn hefbi nokkurn tíma
sagt, ab þetta væri krabbamein, sem ab _Ný-
björgu gekk, því ab þab er alkunnugt, ab þeir,
sem veikir eru, opt gefa sjúkdómi sínuni nafn,
án þess ab spyrja lækni leyfis; á hinn bóginn
er sjálfsagt, ab jeg bjóst vib ab sjcra þorsteinn
mundi leibrjetta þab, sem jeg áleit rangt í
grein Nýbjargar. Mjer varb nú samt ekki ab
því, því ab f 17.—18. blabi Nf. hefir sjcra þ.
skýrt frá því, ab skobun hans hafi verib sú,
ab þetta hafi í raun og veru verib krabbi, og
til stubnings þessari skobun sinni til færir hann
lýsingu á krabba eptir Svein lækni Pálsson, en
þab er ab gætandi, ab síban S. P. var uppi
he'fir sjúkdómafræbinni farib fjarska mikib fram,
og fer, eins og vib er ab búast, fram á hverju
ári, og ekki sízt þeirri grein hennar, sem hjer
vetbur ab byggja livab mest á, en þab er
„pathologisk Anatomie11; sú vísindagrein var
næsta lítib kunn á dögum S. P., og hún ein
getur ef til vill til hlítar greint krabbamein
frá öbrura meinum, sem koma fyrir í brjóst-
um kvenna, og sem geta verib því svo áþekk
ab ytri álitum, ab næsta torvelt getnr vorib ab
greina eitt frá öbru. Lýsing S. P. mundi
því, eins og von cr, nú á dögum þykja næsta
ónóg, og jeg er sannfærbur um, ab væri
hann nú uppi, mundi hann fyrstur manna játa
ab svo væri, því ab hann mundi efalaust kann-
ast vib ab hann e k k i hefbi „haft fyrir sjer
þær áreibanlegu sannanir“, sem jeg „þrái
ab fá“.
þab er aubvitab ab mín reynsla nær
skammt, en jeg hefi fyrir mjer orb þeirra manna,
eem bæbi hafa mesta hvöt og bezt færi á ab
aíla sjer þekkingar og reynslu, og þab eru
þeir, sem eru læknar í fjölbyggbum borgum
og vib stóra spítala, og sem hafa allt þab ab
stybjast vib, sem bókasöfn og önnur vísinda-
leg söfn geta veitt. Einn af þessum mönnum,
Billroth, prófessor í Vínarborg, segir í 3. út-
gáfu af kennslubók sinni, prentabri 1868, ab
síban ab menn íyrst þekktu krabbamein, hafi
menn reynt öll uppbugsanleg inngjafameböl,
„þab er þó mabur ab líkindum“ sagbi hann
„sem Drottinn mun hafa skapab til einhvers
góbs, þó jeg skilji eigi til hvers hann er ætl-
abur, því { voru Iandi hafa menn aldrei sjeb
slíka skepnu*. þá var Englendingur leiddur
fram fyrir konung. Ilann stób meb hendur í
vösum bar höfubiö hátt og tók ekki ofau, en
hallaöi hattinum í annan vangann. þegar kon-
ungur sá hann, æpli hann: „Ilvaö er þetta?
Er þab mabur“ ? „Já herra“! sagbi rábherr-
ann. „Svo virbist þab vera. Ilann er Franki,
einn af þessum þjóbum, sem búa hinumegin
vib endimerkur jarbarinnar, jafnvel handan vib
Rússa“. þá sneri konungur sjer ab Englend-
ingi og sagöi: „Geturbu talab“? — „Já“ 1 —
„Hvab heitirbu* ? — „Jóri heiti jeg“ —. „HvaÖ-
ancrtu“? „Jeg er Englendingur“. „Englend-
ingur“ sagbi konungur og þagbi um stund, til
a& hugsa sig um livers hann skyldi spyrja, og
tók svo aptur til máls: „Á þín þjób nokk-
urt!and“? „.Já! ágætt land, mjög ólíkt þessu“.
„Eru þar trje og litís, rnenn og konur“ ? Allt
cr þetta í mínu Iandi“ sagbi Jón. „Egib þjer
stjórn“? „Stjórn eigum vjer“, „RæÖur kon-
ungur landinu“? „Nei drottnitíg ræbur land-
allskonar mafarhæfi, heilsubrunna o. s. frv,
vib meinutn þessum, og þó ab menn bafi trú-
ab á hitt eba þetta um tíma, þá hafi þaö,
þegar betur var ab gætt, reynst alveg ónóg
vib veruleg krabbamein. Og ennfremur segir
hann: „Ef jeg ætti ab nefna allt, sem stisog-
ib hefir verib upp á og reynt, þá yrbi jeg aö
telja öll nieböl forn og ný sem menn þekkjtt,
Eins er um krabbamcin ogabrailia sjúkdóma,
ab ýrarir hafa vib og vib þótzt hafa óbrigÖuI
meböl vib því, og enda núna sí&ustu árin hcfir
þesskonar heyrzt t. a. m, fra Italíu og Ame-
ríku, en því mi&tir hafa þab verib eintóm svik“.
Og nú meöulin, setn sjera þorsteinn seg-
ist hafa brúkab, og sem lítur út fyrir ab hann
lialdi ab „Al!opathar“ anna&hvort ekki þekki,
eba ekki bafi reynt:
Um Coniuin maculatum stendur me&al
margs annars í mebalafræbi Warnckes, prófes-
sors í Kanpmannahöfn : „þegar í fornöld brúk-
ubu menn me&al þetta móti þrimlum og mcin-
um í brjóstum kvenna og víöar.--------þab
þarf varla a& taka þa& fram, a& þab ekki lækn-
ar hib verulega svonefnda krabbamein, og hvaö
öbrum meinum vib víkur, þá er verkun þess
engan veginn svo óbrigbul, a& menn geti ver-
i& vissir um, a& batinn, þegar hann hefir kom-
i&, hafi vcrib því a& þakka“.
Um Carbo animalis stendur í sömu bók:
„Fyrrum notu&u menn mebal þetta mjög móti
eytlabólgu og krabbameinum, og þar e& Carbo
animaiis stundum inniheldur „Cyan“, þá má
vcra a& þa& stundum hafi linab þrautirnar“.
Jeg hefi reyndar hvergi sjeb tiltekib meb
berum orbum, hversu lengi krabbamein gcti
verib lengst, en svo mikib er víst, ab þa& er
álitib mjög Iangt, ef þab varir t. a. m. 6 — 8
ár, og ab me&altali mun þab vera talib ab
vara 2—4 ár.
Jeg hefi nú svo sfuttlega, scm mjer var
unnt gjört grein fyrir því, hvcrs vegna ab jeg
er sannfær&ur um, a& þetta mein, sem hjer er
um ab ræba, ekki hafi verib krabbamein, og
ætla mjer ekki ab orblengja þetta mcb því ab
tala um ebli krabbameins, eba þær lækninga-
abferbir sem vib þab eru hafbar, því a& bæbi
yrbi þa& of langt á þessum stab, og er líka
alvcg óþarft a& svara sjera þorsteini til þcss
sem hann segir um þab, rne&an hann ekki
hcfir sannab a& hann þckki krabbamein.
þórbur Tómasson.
AÐSENT.
þab gengst hvervetna vib, a& bla&amcnn
eiga ritdeilur saman, og mun tæplega hugs-
andi ab afstýra þeirri venju, sem þó svo mjög
gengur yfir takmörk sín, hjá oss Islendingum,
inu“. þá sneri konungur sjer til rá&gjafa og
sagbi: „Hann lýgur“. „Jeg lýg ekki“ sag&i
Englcndingur og var hvergi hræddur. „Hvab
jetib þjer í þínu Iandi“ ? „Vjer jetum margs-
konar, nautakjöt og sau&a, brau& og jar&epli".
„Jetib þjer hrísgrjónastöppu og drekkib úif-
aldamjólk'M ,,Nei“! ,,Heyrib‘M sagbi kon-
ungur „hann er eins og skynlaus skepna“. Rú&-
gjatinn hneig&i sig til samþykkis. þá spur&i
konungur enn: „Reykib þjer nettlu‘M „Nei‘M
„Eigiö þjer hesta“? „Já I ágæta hesta, fráa
eins og fellibil". ,,Og úlfalda“? „Neil úlf-
aldar eru eigi hjá oss“. „Vitlaus er ma&ur-
inn“ sagbi konungur. „Jetib þjer óhrein dýr
t. a. m svín“? „Já“! sagbi Englendingur og
var óhræddur „flesk þykir oss bezta fæba“.
„Hann er dau&a mabur“ sagbi konungur. „Hvab
líst þjer prestur góbur“? ,.C11 bölvun sje y(ir
öllum vantrúubuni“ sagbi prestnr ine& grimmd-
arrödd. , 011 bölvun sje yfir ölln óhreinu á
jörbu I Hann er dau&a mabur ‘. Nú þagbi
konungur um stund en tók þó aptur til máls:
,,Er ybur klæ&afátt í þínu landi,, ? „Nei I dúka
höfum vjer nóga í mínu landi, meira en vjer
þurfum sjálíir“. „Hví eru þá klæbi þín svo