Norðanfari - 24.07.1869, Síða 1

8 AR
M 35.-36
MÐANFARI.
AKUREYRl 24. JÚLÍ 1869.
í þau 20 ár sem jeg hefi verið við-
riðinn íslenzku málin hjer í stjórnardeild-
inni hefi jeg átt því láni að sæta, að mjer
hefir ekki svo jeg viti verið kennt um ó-
ráðvendni, hvernin sem inenn að öðruleyti
kunna að hafa dæmt um embættislærslu
mína. Jeg hel'ði því voriað að inenn hefði
látið mig í friði þann stutta tíma sem að
öllum líkindum er eptir þangað til jegget
skilað af mjer embættisstörium mínum í
betri hendur, cn sú von hefir brugðist ept-
ir að jeg iiefi sjeð grein þá sem um mig
stendur í, Norðanfara 22. okt. f. á. Það
er ekki nóg ineð það að mjer er þar kennt
um, að jeg hafi stofnað lífi og heiisu lands-
manna minna í voða með því að leyfa
fiskiveiðafjelaginu að hafa við eiturskeyti
til að drepa hvalina með, heldur er sagt,
að jeg hafi gjört það fyrir eigin hagsmuna
sakir, af því jeg sje hræddur um að missa
fje það, sem jeg hafi skotið til fyrirtækis
fjelagsins. Þessi aðferð höfundarins er
svo hatursfull og illgjörn, og þau vopn
sem hann beitir svo eitruð, að einginn
heiðvirður inaður ætti að geta verið þekkt-
ur að því að hafa siíkt í frami við þann
mann, sem ekkert hefir fil sakar unnið.
Jeg hræðist samt ekki þessi eiturskeyti
höfundarins, og mjer heföi ekki komið til
hugar að virða greinina svars, hefði ekki
málefnið í sjálfu sjer verið svo mikils vert,
að jeg vildi nota tækifærið til að skýfa frá
stööu minni og stjórnarinnar í þessu efni.
Jeg get sagt það með sanni, að jeg
hefi ekki gengið í fiskiveiðafjelagið af á-
bata von, en jeg gjörði það af því jeg
bæði áleit fyrirtækið gott í sjálfu sjer og
hjelt að það einkum yrði gagnlegt fyrir
ísland eins og líka hefir sýnt sig, því auk
þess að LJendingar gætu með þvf fengið
atvinnu og lært sjómennsku og betri að-
ferð við fiskiveiðar en menn eru vanir við,
þá liefir það komið mörgum fátæklingum
að haldi í því harðæri, sem nú hefir verið
á Austurlandi á þessum árum, að fá hvala-
kjöt annaðhvert gefins eða með gjafverði,
og veit jeg með vissu, að hinn heiðraði
verkstjóri fjelagsins hefir iátið þessa hjálp
í tje með hinni mestu mannúð og vclvilja
eins og hans var von og vísa, og að lje-
lagsstjórnin hefir að sínu leyti tekið í saina
streng og samþykkt aðgjörðir hans í því
eftai. f*að er satt, að jeg hefi skotið 200
rd. til fjelagsins, og nú skyldi jeg til að
missa ekki leiguna af þessu mikla fje vilja
stofna landinu í háska ! Hingað til hefi
jeg ekki haft neinn ágóða af þessum pen-
ingum, en til þess að sýna að mjer er
ekki heldur svo mikið um það að gjöra
framvegis, bíðst jeg til áð láta Iiöfund
greinarinnar, ef hann vill segja til nafns
síns, fá þann ágóða, sem jeg á í vænd-
um, þó hann sízt eigi það skilið. En eins
og jeg ekki gekk í fjelagið fyrir ábata
sakir, eins hefði mjer ekki dottið í hug að
jneta hag þess ineira en hag íslendinga
hefði þeir kon ið í bága hver við annann.
Pegar jeg því sá af auglýsingu kapt. Hamm-
ers, að liann ætlaði að hafa við eiturskeyti,
sem menn þá ekki þekktu, en voru álit-
in hættuleg fyrir líf og heilsu manna, rjeði
jeg fastlega frá því bæði við hann sjálf-
an og við stjórn fjelagsins, eins og jeg
líka strax og áður en nokkrar ura-
k v a r t a n i r v o r u u in þ a ð k o m n-
ar frá íslandi, bar málið upp íyr-
ir stjórnarlierra dómsmálanna, sem einnig
sjálfur heíir ráðið því til lykta, og getjeg
sagt með sanni og sannað nær sem vera
skal, að jeg hafi hvatt en ekki latt stjórn-
ina á að skerast svo kröptuglega í málið
sein mögulegt var, svo að allt það sem
höfundur greinarinnar ber mjer á brýn
í því tiiliti er, eins og annað, sem hann
heíir boriö upp á mig, helber ósannindi.
Stjórnin skoraöi einnig fastlega á forstjóra
íbkiveiðafjelagsins að hana ljeti af áformi
sínu að hafa við eiturskeyti, en með því
hann þá var búinn að kynna sjer aðíerð
þá sein höfð hafðí vefið annarstaðar til
að drepa hvali með eitri og var kominn
að þeirri niðurstöðu, að hún væri hættu-
laus fyrir líf og heilsu þeirra sem neyta
hvalakjötsins, var hann ekki íáanlegur til
að gefa skýlaust loforð fyrir því, en lof-
aði þó að hafa ekki við tjeð skeyti nema
því að eins, að það væri óumflýjanlega
nausynlegt, þ. e. að segja, að honum ekki
gæti tekist að drepa hvalina með öðru
móti, og um leið lol'aði hann að hafa þá
varúð við, að reyna til með því að gefa
dýrum, (hundum og hestum) kjötið, hvert
það væri skaðlegt til fæðis, og ef svo
reyndist, að hætta þá algjörlega við þessi
veiðarfæri. Heilbryggðisráðið viðurkenndi
að vísu að ekki þyrfti að óttast eitur það
sem í hvalina kæmi ef það dreiföist um
allan hvalinn; en hjelt þó að ef eitrið
safnaðist fyrir á einum stað, einkum við
sárið, þá gæti neyzla þeirra parta hvals-
ins orðið mönnum hættuleg, og þó reynt
væri að gefa skepnum kjötið til ætis, væri
það ekki óyggjandi. Kapt. Hammer hjelt
þar á móti að þetta þyrfti ekki að óttast
því ef sárið væri opið, mundi eitrið bráð-
um skolast úr af sjónurn, og ef sárið væri
lokað, mundi, af þeim mikla hita sem í
hvalnum er, þeir partar hans, sem væru
næst sárinu, strax úldna, og menn því af
sjálfum sjer forðast að hafa þá til fæðu,
auk þess að hann ætlaði sjer opinberlega
að vara almenning við að nota þessa parta
hvalsins. IJegar nú reynsluna vantaði, var
vandi úr því að skera, hver rjettara hefði
fyrir sjer, Hammer eða heilbrygðisráðið,
en ef hann nú hafði rjettara, átti þá stjórn-
in, þó hún hefði getað, að banna honum
að viðhafa þau veiðaríæri, sem nauðsynleg
voru til að halda hvalveiðum áfram og
með því spilla atvinnuvegi, sem er nyt-
samur ekki að eins fyrir fjelagið, heldur
einnig og það máske hvað mest, fyrir ís-
land. Þessu atriði gleymir höfundurinn
eða hann vill ekki gefa því gaum af því
að hann hugsar eingöngu uin eigendur
hvalrekanna en ekkert um hitt, hvílíkt
gagn landinu og einkuin fátæklingunum er
að hvalveiðinni, óg er þetta atriði þó ekki
lítils vert. þó er meira í það varið, hvert
stjórnin gat bannað kapt. Hammer að nota
þessi veiðarfæri á meðan ósannað var að
þau sje skaðleg, og hann þar að auk hafði
boðist til að lyrirbyggja hættu þá sem
menn óttuöust af greindri veiðaraðferð, á
þann hátt, sem hann áleit fulltryggjandi.
þetta varð stjórnin vel að yfirvega, því
ef hún bannaði það, var við því að bú-
ast, að kapt. Hammer leitaði aðstoðar hjá
— 69 —
dómstólunum, og hefði þá niðurstaðan orð-
ið, að bannið heföi verið álitið ógylt, hefði
Hammer sjálfsagt heimtað skaðabætur íyr-
ir atvinnumissi þann er hann hafði orðið
fyrir, og hefði það valla orðið smámunir.
Stjórninni er því ekki láandi, þó hún færi
varlega í málið, og skal jeg geta þess, að
amtmaður Havstein var í fyrra vor búinn
að skipa sýslumanninum í Suðurmúlasýslu
að leggja löghald á eitur það og eitur-
skeyti, sem Hammer ætlaði að hafa til
hvalveiðanna, en sá sig seinna um hönd
og tók bannið aptur, og kallar höfundur-
inn sjálfur þetta „kröptugar ráðstafanir“.
Jeg skal enn bæta því víð, að sýslumað-
ur Smith helir í brjefi til dómsmálastjórn-
arinnar 12 nóv. f. á. skýrt frá, að Hamm-
er hafi drepið einn hval með eitri, og að
það hafi sýnt sig við ýmsar tilraunir sem
gjörðar hafi verið (en þess er ekki ná-
kvæmar getið á hvern hátt þær haíi
verið gjörðar), að bæði kjötið og blóðið
hafi verið öldungis hættulaust, og að fregn-
ir þær sem útbreiddar hafa verið í íslenzk-
um blöðum um að hundar, sem hefði jetið
hvalakjötið hafi drepist af því, sjeu með
öllu tilhæfislausar.
Höfundurinn hefir ennfremur sagt um
mig að jeg hafi reynt til að eyðileggja
sauðfjárræktina með því að víðhalda sunn-
lenzka kláðanum með lækninga káki; að
jeg mundi vera þrándur í götu fyrir stjórn-
frelsi Islendinga, og „svo sem í ofanálag“
(hvílfkt ódæði!) að jeg forsvari Magnús
Eiríksson.
Jeg get nú ekki borið á móti því, að
jeg álíti fjárkláðann Iæknandi og að jeg
hafi betra traust á dýralæknum en laga-
mönnum í því efni; jeg álít því rjettara
að hafa við lækningar heldur en niðurskurð
alstaðar þar sem þeiin verður viðkomið, en
jeg veit að þetta hefir ekki orðið gjörtenn
sein komið er á öllum stöðum, og því hefi
jeg, og það máske freinur en vera skyldi,
lilífst við niðurskurðarmennina; en það er
meining mín, að menn ætti nú, þegar kláð-
inn er upprættur, að búa sig svo undir
bæði með dýralækna, meðöl, fjárhús og
fóður, að ef kláði kynni að koma upp
cinhverntíma aptur, landsmenn þá gæti við-
haft lækningar alstaðar í staðinn fyrir nið-
urskurð.
Jeg skal ekki á þessum stað forsvara
gjörðir mínar í stjórnarskipunarmálinu, en
jeg skal þó viðvíkjandi því atriði málsins,
sein jeg einkum hefi haft að gjöra með,
nefnilega fjártillaginu, vísa til þess sem
liggur fyrir allra augum, álits mfns um
það í fjárhagsnefndinni, og að þetta álit
er sú undirstaða, sem bæði stjórnin og al-
þingið yfirhöfuð hafa byggt á; fáist ann-
að betra eða meira, skal enginn fremur
en jeg gleðjast yfir því, en hvað að öðru-
leyti stjórnarskipunarmálinu sjálfu viðvíkur,
skal jeg geta þess, að jeg fyrir mörgum
árum síðan hefi samið frumvarp til stjórn-
skrár handa Islandi sem í engu er miður
frjálslegt en það sem lagt var fyrir alþingi
1867, en jeg hefi ekki gjört það í þeim
tilgangi, að verða sjálfur ráðgjafi fslands;
jeg hvorki sækist eptir því nje öfunda
nokkurn fslending af að komast í þá stöðu,
því jcg hefi sjálfur reynt hverra þakka þeir
mega vænta, sera starfa að íslenzkum