Norðanfari - 27.11.1869, Blaðsíða 3

91 —
o? þa?) enda þdtt vjer þykjnmst meS vissu geta
sjeí) fram á, af) íslendingar, þrátt fyrir þetta
tillag, verfei eigi í langan tírna fœrir um, a?>
fullnægja hinum áfurtöldu þörfum sínum, og
því síöur ötrum, sem vissnlega munu margar
reynast, því afi vjer viíjum, aö þingit) gjöri
fijer allt far um, at> til samkomulags diagi mef)
Islendingum og samþegnum vorum f Danmörku;
en þaf) leitir svo sem af sjálfu sjer, a& þetta
tillag verfiur ab vera fast ákve&if) eitt skipti
fyrir öll, og at> Islendingar því fái óuppsegj-
anleg ríkisskuldabrjef fyrir fje þessu, eins og
fjárhagsnefndin í Kaupmannahöfn stakk upp á
1862, og nái fultum rátum fjár þessa, og í
ötru lagi vertum vjer af> telja þafe vfst, afe
Island verfei lanst vife allt fjártillag til hinna
sameiginlegu málanna fyrst um sinn, uns afli
landsins eykst svo, afe þafe verfei aflögu fœrt.
þegar vjer nú þannig höfum í fám orfe-
um sýnt frarn á, liver vjcr ætlum afe rjettur
vor sje, bæfei til fullnafearatkvæfeis í vorum
málum gagnvart sarnþegnum vorum í Danmörku
Bjálfri, og til fjárheimtu úr ríkissjófei, og eins
á hinn bóginn, hvérjar þarfir vorar sjeu, og
jaínframt lítum á, hvafe oss er botife f frum-
varpi því, sem hjer rætir um, svo sem vjer
liöfum afe upphafi fráskýrt, þá virfeist oss aufe-
sætt, afe þeir kostir sjeu ekki einungis næsta
öafegengilegir fyrir Islendinga, og eigi vifeun-
aradi, heldur einnig, afe rjetti landsins sje mis-
feofeife mefe allri mefefe.'fe málsins, þar efe þafe
á eptir á afe berast undir ríkisþingife til sam«
þykktar, þar sem vjer þó, eptir því sem af)
framan er útlistafe, verfenm afe álíta, afe því
fced afe rjettu ekkert atkvæfei, þegar um stjórn-
•arskrá Islands er afe ræfa ; en nú er þá einn-
ig á þafe afe líta, livort vjer geturn liaft nokkra
von um, afe fá frumvarpi þessu breytt, svo
afe afegengilegt verfei. 1 ástæfeunum fyrir frum-
varpinu segir, afe alþingi, hvorki eptir efeli
málsins nje gildandi lagaákvörfeunum, liafi til-
kall til annars, en afe segja álit sitt um frum-
varp þetta, og á hinn bóginn, afe alþingi alls
eigi þurfi afe hugsa til, afe fá breytt neinum
grundvallarreglum þess, heldur afe málinu verfei
ráfeife til lykta, þegar alþingi hafi gefizt kostur
á afe framkvæma þá hlutdeild til ráfeaneytis,
8em því beri í þessu máli. þar sem nú stjórn-
in eptir þessu gjörir ráf) fyrir, af) láta lög
þessi koma út óbreytt f öllum verulegum at-
rifeum, livafe sem svo alþingi segir, þá virfeist
oss aufesætt, afe frumvarpife sje lagt fyrir þing-
ife afe cins til málamyndar, og getur ekki nefnd-
in leitt bjá sjer, afe benda á, hversu rjetti
þjófar vorrar og þings cr afe voru áliti mefe
þessu móti misbofeife, þar sem konungsfulltrúi
sagfei þafc skýrt á alþingi 1867, afc alþingi
Iieffei samþykktaratkvæfei í þessu máli, eins og
þafe Jíka í sjálfu sjer sýnist vafalaust, afe Is-
lendingar liljóti afe hafa óskertan rjett til sam-
þykktaratkvæfeis í þessu máli, bæfei cptír efcli
þess sjálfs, og hi itorfei konungs 23, septem=
berm. 184 8 og 19. maí 1849, cins og vjer
þykjumst hafa leitt full rök afc hjer afe fram-
an. þafc heitorfc, er gefife var af einvöldum
konnngi af frjálsum vilja, sjáum vjer eigi
liefndarmenn, afe stjórnin hafi nokkra lagaheimild
til afe rjöfa; þafe verfenr af> standa óraskafc,
hvort sem ríkisþing Dana segir já cfea nci, og
svo lengi sem þetta heitörfe eigi cr nppfyllt,
þá verfea Islendingar, afe nefndarinnar áliti, afc
hafa ftillan rjett til, afe fá málife lagt fyrir þing
f landinu sjálfu mefe fullu samþykktar- og fulln-
afear-atkvæfei, og þafe er alls eigi af þvf, afc
Islendingar hafi nokkru sinni gefife npp þenn-
an rjett sinn, afe þeir eigi hafa allajafna krafizt
afe mái þetta væri lagt fyrir sjerstakan þjófe-
fund, heldur hafa þeir gjört þafe til afe mifela
tnáliim, sem mest þeir hafa getafe, afc láta sjer
þat) lynda, afe þafe væri lagt fyrir alþingi, enda
virfist þafe segja sig sjálft, afe upp á Islend-
inga verfei engri stjórnarskipun ney tt móti vilja
þeirra, hvort sein þafe er alþingi efea annafe
þing, sem nm málif) fjallar. Og úr því al-
þingi Iiaffi samþykktaraikvæfei í þessu máli
1867, og konungur sífean uppleysir þingife, sem
þá var, og lætur stofna til nýrra kosninga,
þá finnst oss mefe þvf rjettur þingsins til sam-
þykktaratk væfeis vera vifeurkenndur; en þá
álítnm vjer og cinnig óefafe, afe eptir venju-
legum þingregluin heffei átt afe leggja fyrir
þetta nýja þing liife saina frumvarp, sem þing-
ife 1867 haffei til mefeferfear, mefe þeimafbreyt-
inguni þingsins vife þafe, scm stjórnin gat fall-
izt á. En í stafe þess er nú iagt fyrir þingife
annafe frumvarp hinn frábrtigfeifc afe formi og
efni, og því neitafc í ástœfeunum, af) þingife haíi
atkvæfeisrjett í rnálinu, sem sjálfsagt sýndist
vera, bæfei af því hife fyrra þingifc baffei haft
hann, og eptir efcJi sjálfs málsius og mefcferfe
þess. Enn fremur er þinginu gcfin líti! von
um, afe tillögur þess verfei feknar til nokkurra
grcina. Af þessu leifir þá, afc þótt vjer þykj-
umst hafa leitt full rnk afe þvf, afe þingifc hljóti
afe bafa samþykktaratkvæfei í máii þessu, trey6t-
umst vjer þó ekki tiI, þar sem stjórnin mefe
berum orfeum neitar þessu, afe ráfea þinginu til
afe taka málífe til mefeferfear, efea ræfea binar
einstöku greinir frumvarpsins, og þafe því sífe-
nr sem margar af bænarskránum halda því fast
fram, afe þingife taki ekki niálife til mefeferfear
nema þvi afe eins, afe þafe haíi samþykktarat-
kvæfei í þvf.
Af þeim ástæfeum, sem vjer þegar höfum
falife, viljum vjer ráfa liinu heiferafea alþingi :
1. allraþegnsamlegast afe mótmæla því, afe
frumvarp þafe, sem fyrir þingife var lagt
„um bina atjórnarlegu stöfeu Isiandsírík-
inu“, nái lagagildi.
2. afe beifcast þess, afc hans bátign allramildi-
legast útvegi fast árgjald banda Islandi
úr ríkissjófcnum, er nemi afe rninnsta kosti
60,000 rd , og sje fyrir innstæf u þessa
árgjalds gelin út óuppscgjanleg ríkis-
skuldabrjef.
Alþingi 24. dag ágústmán 1869.
Jún Sigurfesson. IJalldór Jónsson.
Gufemundur Einarsson. Eiríkur Kúld,
formaf ur.
Tryggvi Gunnarsson II. Kr. Friferiksson,
skrifari og frameögumafeur
Stefán Jónsson. Páll J. Vídalín.
Sigurfeur Gunnarsson.
Nú hefir bóndamafcur efea Iiöfundurinn,
sem kallar sig svo, leyst hendur sínar og tungu
í ritgjörfe í 35 — 38 nr. Nf. mcfc fyrirsngn „Til
bins lærfea Iba“ út af grein minni í fyrra árg.
sama blafcs (mef) skammstafafri undirskript :
ibi) þar scm jeg lnakii ósannindi hans nm
Sainanb. lektors Melstcds. Hann lýsir nú yfir
því afe þessi ritgjörfe sje samin vcgna síns
kristindóms, og.bendir þeim sem annafhvort
eru Iiættir vife liúslestra efca amast vife trúar-
þráttunum í dagblöfeum til þess, liversu þaf)
sje naufesynlegt afe glæfa og upplýsa trúar anda
þjúfearinnar, og vonast því eptir, afe þeim, sem
rjett vilja meta þelta mál, finnist ritgjörfe sfn
eigi blafeinu til rýrfear. j>ótt hennl sje eigi
alllítifc vikife til mfn (enda þótt böf. segi afe
Iuín sje þó ekki mín vegna) þá er hún þess
leifis, afe jeg álít livorki þarfiegt fyrir mig efe-
ur vifcurkvæmilegt afc svara lienni á prenti sízt
í öllum einstökum atrifcum, því hún er afe frá
tcknum ölhim þeiin greinum úr heil. ritningu
og úr öferum gufclegum bókum, sem hún hefir
mefeferfcis, lítifc annafe en ofur smekklitlar háfc-
glósur efca smekkleysur (t. d. páfugl mefe lofn-
um kálfskinnsskóm á fótum) og misskiiningtir.
og þará ofan berleg rangfærsla og iýgi. Mann
bæfei misskilur og rangfrerir þaf) sem sagt var
í grein minni um apttirhvarfife : afc þafc rjett-
læti crgi manninn, þegar þafc er greint frá
t r ú , elns og Iiöf. haffci gjört f hinni upphafiegu
grein sinni j>afe sem hann því kallar „frá-
bær ósannindi“ af mjer, er ekkert nema frá-
bær rangfærsla lians, þar sem hann leggur þá
þýfeing í þelta afe apturhvarfife verfei manni d-
naufesynlegt mefe öllu, þvf allt satnband grein-
ar minnar. sem hann slítur, og orfe vitna ber-
lega móti þessu, því á einum stafe t, d. er
þannig tekib til orfca: afe eins og þafe sje
mef) öllu naufcsynlegt af) stíga stig
i fe r u n a r i n n a r, eins sje naufesyniegt afe
komast á stig trtSarinnar (sjá fyrra árg.
Nf nr. 33 í mifcd.). En svo bætir bann því
ofaná afe hann lætur mig segja : „afc aptur-
bvarf standi ekki nje geti stafcif), þar sem þafc
standi mcf) berum orfcum", o : í 5. k a p.
I* r d . b. J>etta er eigi fremur fjarri sanni
cn viti, því jeg bar fyrir mig einmitt orfc úr
5> l<»p. þar sem sannarlegt apturlivarf er nefnt
í (sjá 33 nr. f. á bls. 65.), Jietta er nú samt
lítilfjörlcgt mót öfcrum sögnum bans: afc Itenn-
ingin um rjettlæting af trúnni einni finnist
e k k i í Ágsborgarjátningunni, enda þótt þetta
sjc grundvallarkcnning kirkju vorrar, eins og
aHir vita, mótmæiendur og katólskir menn ; afc
ifrun og apturhvarfi sje a I v e g£ s I c p t hjá
Melst f „Samanb.“, og meira afc segja: „aö
þafckomist ekki þar afe“ (sjá 11 nr.
f. á), enda þótt þafe sje berlega útlistafe í
bókinni sjálfri (bls. 217—224).
Til þess er þó sannlcga ætlandi, afe sá
mafeur sem þykist, eius og höf. vilja „glæfea
og upplýsa trúaranda þjófearinnar", beri svo
mikla virtingu fyrir Iienni og sannleikanum
sjálfum, afe liann bjófi livorki sjer nje öferum
slíka ólilutvendni f orfum og þafe þegar liann
vill tala um bcilagt málcfni. Jeg gctj>agt
lionum þafc fyiir satt, afe slíkt er eigi afc fara
rjett rnefe umræfeu efnife, 0g svo munu flesiir
meta sem rannsaka ritgjörfc bans til nokknrr-
ar blítar, og traufela muti nokkrum finnast af>
bún geti verifc sjer til uppbyggingar cfea bæta
sjer ujip vanrækt í húslestrum. þvert á móti
rcun þafe eigi dyljast allfáum, afc hún fer sum-
stafcar svo mefc uintals efnife, afe þafe er lineyksl-
anlegt og misbýfur þeirri lotningu sem þafc
útlieimtir, og vil jeg hlífast vifc afc taka nokk-
11 r orfctæki því til söununar, enda væri þafc
engum til gagns.
i. b. i.
PJETUR OG BERGLJÓT.
Jeg befi lesifc svomarga ritdóma, og hafa
þeir, eins og vifc er afc búast, verifc byggfir á
misjöfnum rökum. J>afc er í sjálfu sjer ai-
menn 0g naufcsynleg venja, afc semja dóms-
álit um bækur þær, sem prentafcar eru, en
lunsvegar er þafc mikill vandi, afc gjöra þafc
svo rjett sje, og vel fari Dómarinn þarf, —
eins og í hverju öfcru máli — afc skofca ritifc
mjög vandlega, áfcur en liann dæmir þaf), og
þafc frá öllum hlifcum ; hann þarf afc taka ná-
kvæma hlutdeild til þess, sem vel er ritafc og
gott er, og um leífc, til þess sem mifcur er
samifc, vega þafc saman og sundur í huganum;
og umfram alltþarf dóinarinn, afc forfcast hlut-
drægm og manngreinarálit. I blafcinu Norfc-
anfara ,tr. 37-38 bls. 75., cr kvefcinn upp
dómur, yfir skáldsögunni „Pjetur og Bergljót“.
Sá dómur líkar mjer ekki, og þori afc fullyrfca
afe hann sje óbofclegur Er þafcekkirofc-
lrænsnalegur slcggjudómur, afc svívirfca
þannig meinlaust rit. Sagan Pjetur og Bergl.
er afc öllu lcyti meynlaus, og hver heifcvirfcur
mafcur, bæfci karlar og konur, jafnvel börn,
geta lesifc hana sjer til skemmtunar, og máske
til gagns, því jafnafearlega er gagn afc mein-
lausri skemtun.
Ritife Pjetur og Bergljót getor afe sönnu,
ekki heitifc á neinn hátt, afbragfe efea snildar-
verk, en hins vegar er sagan dásnotur og vífca
hvar prífcilega þýdd, þar á móti er stflshátt-
tirinn sumstafcar nokkufc ósamkvæmur, sum-
stafcar ofmikifc logn og stnmstafcar ofmikill
vindur. Hafi lierra J. Ó. ætlafc sjer afc
stæia svcitamál efcur talshætti alþýbu, hjer á
Iandi, þá er starfi Iians hvafc þafc snertir, mjög
ljettvægur og ófullkominn. Jeg get ekki áiit-
iS rit*^ °§ rjettilega skáldsögu cfcur æfin-
týri, því þafc eru hvorutveggja nokkurskonar
skuggamyndir, þeirra verulcgu atburfca, er ó-
sjálfrátt benda mönnuin f rjetta stefnu ; ritib
cr eins og ótal fleiri skemmtibækur, tilbúin
ástarsaga, og máske ekki svo heppilega val-
in, sem vera skyldi Afc efnifc sje: „ekki
n e i 11“ , þafc er ósalt, og hafi herra E. S.
nokkurntíma á æfi sinni, haft þolinmæfci
til, afc lcsa skáldsögu efcur skemmtibók ; þá
hlítur hann sjálfur afc vifcurkenna, afc til sjeu
bækur, belmingi stærri mefc helmingi minna
efni.
Því verfcur ckki neilafc, afe margt Væri til-