Norðanfari


Norðanfari - 18.05.1870, Síða 3

Norðanfari - 18.05.1870, Síða 3
'— 41 f ríkina, og tvesm diigum sííiar álitiS um stjðrn- arskipunina á Islandi. þab var miki& tilsýnd- ar fyrra nefndarálitib, og fullt af ártölum, forn- nm lögum, reikningum, áætlunum o. s. frv. og niímrstaba þess var skýr og Ijás, þd eigi væri hún svo gebslega orí)u6, þar sem bún rjeíi al- þ'rngi tilabmótmælaþvíallra þ e g n- 8 a m 1 e g a s t (!), a& hi& frandag&a fruravarp yr&i gjört a& lögum1, og a& bi&ja um 60,000 dala fast árlegt tiliag úr ríkissjó&num, og skykiu gefin út fyrir því óuppsegjanleg ríkis- skuldabrjef. Nefndaráliíi& um frumvarpi& til stjórnarskrár íslands haf&i mni a& balda bi& sama allra þegnsamlegasta mótmæli, og fór fram á, a& stjórnarfrumvarpib 1867. mc& þeim brevtingum, er alþingi gjör&i þá vi& þa&, yr&i lagt fyrir þing á Islatidi me& álykíarvaldi. I Btuttu máli, nefndarálitife rje&i hinu rá&gefandi alþingi, sem sýnist hljóta a& vera skyldugt til a& ræ&a frumvörp þau, er sfjórntn leggur fyr- ir þab me& öilum þeirra einstöku ákvör&unum. }’a& rje&i þinginu til a& gera apturreka bina frjálslegu sfjórnarbót, sem danska sijórnin baub íslandi, án þess a& ræ&a binar einstöku grein- ir2 3. Nefndin haf&f þurft fjórar vikur tií þess a& komást a& þessari neitandi ni&urstö&u, og ástæ&urnar, sein hún fær&i fyrir því, voru frá upphafi ti! enda ekki nema ljelegur nppjetn- ingur af því, sem Jón Sigur&sson baf&i prje- dika& á&ur f svari sínu móti ritgjörb Larsens am stö&u Islandg í ríkinu, í greinum sínuro í íyrra f rPö&ortandinu“ og ( á&aibla&i sínu j,Nýjum Fjelagsritiim“2 . þ>a& var au&sje& á nefndarálitínu, a& ósýniíegur andi baf&i svtö& yfir vötnnnum, eins og einri þingma&ur eag&i svo hnittiíega, me&an nefndin fjekkst vi& þetta vcrk sitt, og a& bendingum þessa máttuga anda, haf&i veri& fylgt f hverju einasta atviki. A&alástæ&ur nefndarinnar voru þær, a & eptir • a <j*áiiV^rp'ttin uííí SvOv/U lötö nds *f ríkinu *ííi 1) . f>a& er ekki svo mikib filtökumál, þó þessum brjefskrifara, þessnm Tdanska Islend- ingi“, ge&jist eigi a& þessari ni&urstö&u nefnd- ariunar, iiann og hans nótar sko&a Islend- inga eins og fulikomnar undiriægjur Dana, og ge&jast þessvegna lítt a& þvf, a& vjer látum a&ra sko&un í Ijósi en þeir, beldur ætlast þeir til þess, a& vjer segjom hiklaust já og amen ti! alis, er þeim þóknast a& fara fram á, hversu óhagkvæmt og afieítt setn þa& kann a& vera. Stjórnin haf&i í þetta sinti beinlínis láti& ai- þingi í ijósi fyrir fram, a& hún þættist ekkert . bundin vi& borb a& taka uppástungur þess e&- ur athugasemdír til greina, og me& þessari a&- íer&, sem brjefskrifaranuin ge&jast án efa rnæla vel a&, hefir stjóniin neytt þingib til a& taka þá stefnu, sem þafe tók. Hvernig skv’di al- þingi geta venft þa& ginningarfífl stjórnarinn- nr, a& ræ&ít og laga frumvarp liennar, þegar hún var búin a& lýsa yfir þvf, a& hún mundi ^ir&a a& vettugi tillögur þingsins ef henni sýnd- ist? þejr gem annt es um stjórnarbótarmái islands inega því eingöngu þakka e&ur kenna sijórninni hvernig rnáiib fór í þetta sinn. Vjer •etlum a& stjórninni heffi verib nær, a& leggja þa& alis ekki fyrir þingib, cn a& leggja þa& *yrir tne& þeim ummælum, setn voru særandi mei&andi fyrir þjób vora og fuiltrúaþing hennar. 2) . Oss kemur cigi tíl hngar a& neita því a& þinginu sje skylt a& ræ&a frumvörp stjórn- annnar. En megum vjer ieyfa oss a& spyrja: Er stjörninni eigi alþab einu skylt a& faka til greina tiliögur þingsins? Undan þessu haf&i huii nu skorast í þctta sinn, þó brjefskrifarinn þegí yni því, og þess VPgna einmitt neyddist þingi& til a& setja hart á móti hör&u, þó þa& eins og nærri má gcta hef&i gjarnan viljab rtela stjnniaibótarmál iamlsins sem rækilegast. 3) . Vjer Islendingar og Danir erum nú ekki einir til frásagnatum þa& hv0rir hafi á rjett- ara a& standa Ymsir, bæ&i Nor&menn, Svíar, jþjó&verjar, Frakkar og Ameiíkumenn, hafa geli& máli þessu gaum og vcri& oss me&mælt- ari í þvf en Dönum. þeir mnnu hafa kynnt sjft bæ&i rit Larsens ogJóns Sigur&ssonar og komizt til þeirrar ni&mstö&u, a& binn sí&artaldi faeí&i ólíkt betra mál a& verja. frnmvarpib a& leggjast fyrír rífeisþingib danska, a & ríkisþingi& hef&i of milcib vald, þcear al- þingi vildi ganga eptir ábyrgb rá&gjafa, a & alþingi hef&i eigi atkvæ&isrjett í sameiginleg- um máluro, heidur væri nóg ab ríkisþingib samþykkti !ög og seg&i a& þau skyldu iíka gilda á Islandi, þegar húi& væri a& auglýsa þau þar, og loksins, a& hi& árlega fjártiilag væri of lítib, og ríkisþingib hef&i of mikil rá& yfir þvf, Eins og au&sjc& er, voru þa& eigi ný atri&i, sem nefndin kom me&, þvf þa& var ekki anna& enn gömlu kröfurnar me& dálítib breyttum or&atiltækjum. Stjórnarskrána rjeb nefndin ti! a& fella af þvf hún væri of nátengd frumvarpinu um stjórnarsambandib. Fyrsta uinræ&a um stö&u Islar.ds í rfkinu var harla löng. Konungs'fulltrúi hrakti skýrt og sköruglega í iangri ræf u allar þær mólbár- ur og kröfur, sein voru í nefndarálitinu, sýndi frarn á hva& e&liiegsú ákvör&un væri, a& frum- varpib yr&i lagt fyrir rfkisþingiS danska, þar sem danska þjó&in ætti hlut a& máii, og hva& hentug ákvör&un sú væri fyrir Island, þar sem lögin fyrir þa& sama tnundti veita alla þá fnil- vissu, sem grundvallarlög geta veitt. Hann benti á þa&, a& þó ákvör&unin um ábyrg&ina væri þý&ingarmikil f sjálfu sjer, þá gjör&i bún þó, þegar ti! franikvæmdarinnar kæmi, lítib verulegt gagn ; og jafnframt því a& hann kann- a&ist vi& hve æskilegt þa& væri fyrir Isiand a& fá meira íjártillag frá Danmörku en þa&, sem bo&i& var (30,000 rd. fast tillag og 20.000 nm stundarsakir), mótmælti hann kröptuglega, þeim ástæ&ulansu rjettarkröfum, sem Isiendingar þykjast hafa til Danmerkur. Afc sí&ustu tók hann þa& fram, hva& mikinn hagnafc Island á- ynni ine& því a& falíast á frumvarpi&, þar sem þa& veitti grundvallarlagavissu fyrir því, a& aiþingi fengi löggjafarvald í hinum sjersfak- iegií' málum landsins, sem'ialin væni upp ein- mitt samkvæmt uppástungu aiþingis 1867. Hann yr&i freklega a& ámæla nefndinni fyrír þann veg, er hún rjefci þinginu a& fara4 og rá&lag&i því a& fara eigi eptir uppástungum nefndarálitsins, heidur a& íhuga og grei&a atkvæ&i um hverja einstaka grein frumvarpsins. Umræ&urnar voru ekki sjeriega merkílegar, og a& eins fáir af þingmönnum kotnu me& nokkub nýtt. Fiestir gjör&u ekki anna& en klifa á því, sem búi& var a& segja á&ur hundrab sinnum, og ræ&tir þeirra voru þý&ingarlausar og daufar. Einsog fyrr var getifc, mynda&ist me&alflokkur í þing- inu, er reyndi ti! a& mi&lamálnm milli stjórn- arflokksins, sem vildi failast á frumvarpi& ó- breytt e&a roe& lítilfjörlegum breytingnm, og vinstrihaiídaröokksins, sem vildi fella þa&, hann gjör&i því í þessum tilgangi mörg meira efcur minna veruieg breytingaratkvæ&i vi& frum- varpifc. Máli stjðrnarinnar tölu&u auk konungs- fnlltrúa me& roestum skörungskap Pjctur bysk- up Pjetursson, Bergur amtma&ur Thorberg og einkanlcga Grímur sendifararráb Thomsen, sem me& hita varbi stjórnarfrumvarpib. Nefndin haf&i kosi& til framsögumanns Haildór skóla- 4). Eptir því sem yjer bentum ti! hjer á undan, lief&u hin „freklegu ámæli“, sem kon- ungsfuiltrdi þóttist ver&a a& ausa yfir nefnd- ina, átt a& koma ni&ur á stjórninni, sem meb a&ferfc sinni neyddi hefndina og þingifc ti! a& fella fiumvarpifc órætt, Vjer getum eigi leitt hjá oss a& benda á þa&, hve ólfk frammista&a konungsfulltrúans var á þinginu 1867 og 1869. Hann liefir afc inaklegleikum fengib hrós bæ&i hjá Islendingum og óvilhöllum útlendum mönn- um fyrir þaö hvernig hann kom framístjórn- arbótarnaálinu 1867, (shr. me&al annars grein þá úr „Satnrday Review“, sem þýdd og prCnt- u& er í „Baldri“ 6. des. f á). En hvern vitn- isburb konungsfulltrúi nú fær fyrir tiliögur sínar í hinu sauia roáli 1869, mun sannast á sínum tíma. kennara FriSriksson, vel gáfa&an mann, en &- kafan áhanganda Jóns Sigur&ssonar. Mál þa&, sem hann var&i, var Ijelegt, og eptir því var vörnin; hún var fu.ll af bciskum og haturs- fullom skætingi til rfkisþingsins, og allt af framflutt I grimmnm og æstum tón, sem ó- sjaldan keyr&i fram úr því, sem tí&kast á þingutn; en húri var íaus vi& alla röksemda«» lei&sln, og hjelt sig innan þeirra takinarka a& segia nei þegar Jón Sigur&sson og ritin hans, heimtu&u nei, og j á þegar þau hehntu&u já. Sífelkllega var komifc rae& Uiriar gömlu kröfur og rjettarkröfurnar til ríkissjó&sins danska, voru jórtra&ar me& öllu möguiegn móti5, Merkilegt var þa& a& ekki var neitt hreift vi& því efni, a& hva& mikíu leyti Islendingar væru vaxnir þvf a& fá frelsi. jþa& hlýtur a& hafa veiifc talifc svo sem sjáifsagt, þó Ga& viti aö alþingi kemur ekki fyrir sjónir eins og þa& sje kjarniim þjó&þroskans. Hin langa, fyrsta umrœfca tók þá á endanum enda; önn- ur og sffcasfa umræ&a var a& eins stutt og lyktafci mefc því a& alþingi samþykkti uppá- stnngu nefndarinnar me& 15 atkvæ&um móti 11, (Ni&urlag sí&ar). KVEÐJA. Bræ&umir á Langanesi senda forstjóra verr.lunarfjeiagsins innlenda, kve&ju Gu&á og sína, í þett» eirm enga herhvatar kve&ju, því hækkandi sól og vongó&ur vorhugi vir&ist nú vera cægileg herhvöt rorum gó&u fjelagsbræ&r- um. Gle&ikve&ju yfir heillavænlegu fram- haldi fjetags vors vildura vjer því sent hafa, og svo þakkarkve&ju til forstjóra vors, einnig fyrir hans vingjarniega ávarp tii vor fyrir skemrasíu, þar sem hann þakklátlega minn« isí þess íitla þátíar, sem vjer höíum getab iek- i& í því vclfer&armáli, er hann Uersf fyrir, og ámum vjer honum heiiia og hei&urs af því máii í brá& og Iengd. En hTa& hnúturnar snertir sem hann „f vináttu og bró&erni“ sendir oss, vi&víkjandi göllum og vanskilum frá vorri hendi, þá ver&- ur kve&ja vor a& því leyti afsökuuar k ve&ja á þessa lei&: 1. í fyrstunni fengum vjer hjer menn til a& ganga í fjelagib í þeim vændura a& 9Grána* 5.) þa& ætta allir a& vita a& hi& sanna og rjetta í hverju máíi er eigi nema eitt, þar sem hi& ósanna og drjetta getur verifc ótalfalt þcir sem hafa á sönnu og rjettu a& standa (eins og vjer Isiendíngar í þessu máli), geta því eígi frairiborifc nema hi& eina og sama sanna og rjetta, hva& opt sem tilrætt ver&ur uin þa&. En þa& er Iftil og Ijeleg frægfc fyrir þá, sem vilja villa sannlcikann og vefja, a& koma æ me& nýtt og nýtt. Ef einhver t. a m. á a& segja satt og rjett um þafc, hva& margt sje eirm sinni eínn, þá getur hann aldrei sagt annab en a& þa& sje einn. Hinn sem ekki vill segja rjett um þetta, hefir takmarkalaust svifarúm til a& segja ósatt, hann getnr sagt þa&' sje 2 .—3 — 4 o. s frv. til eilíffcar, því talan er tak- markalaus og cins geta tilbreytingar hins ranga verið Dllum sanngjörnum mönnum í öllum löndrim og á Öilum öldum hlýtur a& vera þa& vi&urstygg&, er brjefskrifarinn kaliar þa& „a& jórtra me& öl|u mögulcgu móti“, þóvjer höld- um fast vifc þann sanrileika, a& þjóð vor hafi þjó&rjettindi engu sí&ur en bræ&ur vorir Dan- ir, og a& danska þjófcin liafi engan rjett til fí& setja oss lög e&ur drottna yfir o«s og þjó&- eigmim vorum, fremur en vjer höfum rjelt tii a& setja henni lög e&ur drottna yfir henni og þjó&eignum iiennar. þeita er ilia mælt og sví- virfcilega af brjcfskrifaranum. Ilann hefir þar í móti gófcar ástæ&ur til a& undan skilja ræ&- ur stjórnarskörunganna því nafni a& heita „jórt- ur“; þeir (skörungarnir) eru menn, sem sjakl- an segja nema eínu sinni hi& sama, og eru leiknir í því a& koma sí og æ me& nýjar og nýjar sko&anir. I

x

Norðanfari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.