Norðanfari - 09.08.1870, Blaðsíða 2

56
í>á kom LJ($lr fram á vígvöllinn, Eg. 67,161 f.
Bar hann fram erendi sín, 67, 162 30. Tóku
þeir þá at tala sín mál, ok fluttu, jram fyrir
þeim mörinum, er um skyldu dœma, 68, 164 6.
b) Mundu þeir ekki svá frœknliga fram
ganga, Al. 87 2y, Oft verfir hann þar aftr
at venda, er hann vildi fram halcla, 92 23.
Nó þá til þess at ek mega hrinda þessari ú-
hœfu, er þeir ætla fram at hafa, lát mik me&
liBi mínu vera gæzlumann þinn í dag, 103 T.
Tók sólin seinna ganga, enn hon er vön, til
þess at lengr enn skemr frestafist þat ní&-
ingsverk, er þó varb fram koma, 105 3. Hann
kallar gufiri sjálf öfunda, at hann fái því
frarn komit, er hann hefir upp tekit í at
starfa, 118 12. Fyrst lœtr hann fram lera,
þat er hann haffi fengit sjálfr ór hlutskipti,
123 3. Yar þat stundtim eitt naut; stundum
let sitt hvárr fram leida, Eg. 68, 165 4. þú
mant fram koma slíku, sem þú vill, Nj. 51,
80 2* Mæltu þat margir, at eigi þœtti fyrr
fram koma, enn líkligt var, 55, 85 ív. Vilt
þú, at ek segi þer þat, segir Njáll, er eigi er
fram komit, 55, 85 15. Gunnar bauf þá at
móti Geiri gofa at hlý&a til eifspjalls síns ok
þeirra varna, er hann myndi fram fœra um
málit, 56, 87 1«.
(Framh. sífar).
f
BJARNI JÓNSSON.
Professor Rector Riddari af Ðbr.1 2.
Stat sua cuique dies
hreve et irreperabile tcmpus
omnibus est vitœ,
sed famam extendere factis
hoc virtutis opus.
Ytrtjtl ius.
Aldin tignar- orpin faldi
ísastorf f höfum norfurl
fræg af hetjum frelsisdaga
fræíasnilld ok skáldakvæfum I
Hví þú drúpir sorgum sveipub?
Sjóland ansar: Vör&ur skóla
kvaddur er af Alvalds röddu
æíra heims til sælugæfa.
Ungur nam hann aldnar tungur
i&nartamr ok sókti frama
Frakklands til sem febur okkrir
forfum ok til Bretastor&ar,
mestu þjófea menntun bezta
málin fræg ok au&legb sálar
fær&i heim til fósturjar&ar
foringi skóla tíginnborinn.
Saga I láttu Ietur fagurt
lýsa því fyrir nibjura ísa:
manndáb sönn hvab megnar vinna
Menntagi&ja helguf) i&ju,
fræddi, hvatti lýsti leiddi
Lærifa&ir sveina kæra,
stýr&i eins ok styrkvir for&um
Stólkonungar ítrum skóla.
Hver er sá af hauburs verum
Hans er eigi missir tregi
æskulýbs er efldi vizku
i&n og sóma menntaljóma?
Hvar gat slíkan hetjulíka
lijarta tryggt og einurfi bjarta,
Norrænn andi áa vorra
Egils nifeja^ knátti sty&ja.
1) Kvæ&i þetta er orkt 1868, skömmu ept-
ir af> andlát skólameistara spurfiist út hingaf).
Ritst.
2) = Egils Skallagrímssonar, sem var ætt-
fafcir prófesssor Bjarna sáluga (sbr. Skóla-
ekýrslu 1863 bls. 156). Höf.
Meistarl Bjarni! hetjan hrausta,
háf) er nú þ i 11 stríb á láfi.
Sigurhelgi sólu fegri
sál þín heldur Gu&s í veldi.
Rakna brár vif> sáran saknaf)
sveina þinna er föíur minnast.
Andi þinn frá lífsins landi
lati oss ab menntahnossi I
G. G. S.
SKÝRSLA,
um þá, er saklausir voru dæmdir af hinum
kaþólska ní&inga-rjetti (inquisition) frá árinu
1481 til ársins 1808.
Árs- Lifandi brenndir Dæmdir á
tal brenndir in galei&ur e&a
effigie í var&hakl
1481-98 10,220 6,840 97,371
1498-1507 2,592 829 32,952
1507-1517 3,564 2,232 48,059
1517-21 1,620 560 21,835
1521-23 324 112 4,481
1523-38 2,250 1,125 11,250
1538-45 840 420 6,520
1545-56 1,320 660 6,600
1556-97 3,990 1,845 18,450
1597-1612 1,840 692 10,716
1621-65 2,852 1,428 14,080
1665-1700 1,632 540 6,512
1700-46 1,600 760 9,120
1746-59 10 5 170
1759-88 4 56
1788-1808 JJ 1 42
Til samans í
327 ár 34,658 18,049 288,214
þetta er tekif) eptir dönsku bla&i, sem
heitir „I Hjemmet“, og sem prentab er í Höfn
14. ágúst 1858. því er rnibur, aí) rúmif) í
Norfanfara leyfir ekki, ab jeg skýri frá Öllum
þeim þrælabrögSutó, sem kaþólskir, er sátu í
þessum dómstóli, beittu vib menn, sem voru
saklausir. AHtþettamá sjá í hinu áburnefnda
danska blafi. Hvað segja hinir kaþólsku
prestar í Reykjavík um þessar „útrjettingar"
kaþólsku kiikjunnar. í því, sem jeg hefi les-
if) eptir þá í íslenzkum blö&um, skín þa& út
úr annarihverri línu, a& þeir halda því fram,
a& vjer íslendingar megum ekki mótmæla þeim,
a& vjer getum þa& ekki. Fyrir þessu færa
þeir engar ástæ&ur. þa& er því nóg a& segja
hjer um, a& þessi hugsunargangur þeirra er
kaþólskur. Kaþólska kirkjan streytist og böggl-
ast ávallt vi&, a& telja mönnum trú um, a&
allt, sem hennar Bheilögu“ (!) klerkar segja,
sje eintómur heilagleiki og árei&anlegleiki. En
þetta er til lítils í hinu prótestantíska Islandi,
því menntunin yfirgnæfir allar hjegiljur. Svo
a& jeg nú aptur víki a& Binquisitioninni“, þá
væri fró&Iegt a& heyra, hvernig kaþ. prest-
arnir ætla a& gylla hana í augum vorum.
BSvari þeir nú“.
Prötestant.
NOKKUR ORÐ UM AUKAÚTSVAR OG *
VEGABÓTATOLL.
„Tijettvísin er sú mœlisnúra á Jwerja
stikast eiya ord vor og yjördir,
þa& hefir verib smátt og smátt, minnst á
útsvar hreppanna og sveitaþyngsli í blö&unum,
sem allt af árlega fer vaxandi, en mig undrar
a& aldrei er neitt hreift vi& ni&urjöfnunara&-
fer&inni, á aukaútsvarinu, sem er eptir mínum
skilningi, eitt hi& vandasamasta atri&i, er fyr-
ir hreppstjórann og þá er vi& þa& eru ri&nir
getur komib, hreppinn áhrærandi; nefnil, a&
þa& (aukaútsv.) sje eptir tiltölu, lagt jafnt á
alla gjaldendur hreppsins, samkvæmt efnum
og ástandi hvers eins. En þa& er ekki ein-
asta þa& (aukaútsv.), heldur er og svo vega-
bótargjaldib, undir sömu lögum. Tilsk. um
vegabætur á Islandi, segir svo: Bog leggur
hreppstjóri, me& 2—4 mönnum, er bændur
sjálfir kjósa, gjaldib á hreppsbúa eptir sömu
reglum og aukaútsvari& (til fátækra)*; þá
skilst mjer hún meini þær reglur, sem byggí-
ar eru á skynsemi og rjettvísi, (en öldungis
ekki á hinu gagnstæ&a) En hverjar eru nd
þessar reglur? — þafe er nú eptir a& vita — hjer
í sveit og jeg hygg í fleirum, er engin viss
regla vibhöfb, sem mjer er kunn, til ab jafna
ni&ur eptir þessum útgjöldum bændanna, held—
ur ágizkan ein, sem er a& mjer synist í engu
tilliti einblít, heldur bæ&i ranglát og næsta
hættuleg; og skilst mjer megi einmitt til benn-
ar, ásamt fleiru, rekja orsök til sveitarþyngsl-
anna a& nokkru leyti, í hi& minnsta sum8ta&-
ar. þa& mun mega finna dæmi til, a& efna-
litlir og fátækir búendur, ver&a fyrir langtum
þyngri útsvörum, eptir þeirra efnuin og ástandi
til hreppsins, og þá líka vegabótanna, heldur
en hinir efnu&u og ríku bændur, kannske
um fjór&ung, þri&jung og jafnvel helming e&a
meira. Fiskatalib er opt mikib a& vöxt-
um hjá hinum ríka bðnda, í samanbur&i vi&
útsvar hins fátæka, og mun þess vegna vaxa
of fljótt, í augum nefndarinnar, en þegar a&
er gá&, ver&ur þa& optast afe mjer heíir fund-
ist, talsvert minna, á hverju tíundbæru lausa-
fjárhundra&i hans, en hins snau&a manns. þetta
e&a þessi afeferb, hygg jeg hafi or&i& til þess,
ásamt fleiru, a& þeir fjelitlu gefast upp, und-
ir byr&inni og ver&a svo sveitinni til þyngsla,
svo koma aptur a&rir opt efnulitlir frumbýl-
ingar í sta& þessara og fer þá eins fyrir þeim,
og hinum, og svona koll af koili, þar til hrepp*
urinn veinar sárt undan öllu saman, (því ekki
þurfa stór högg til alls í fyrstu); nema ein-
stakir dugna&ar- og framsynismenn, kunna me&
tímanum a& hafa sig upp í tölu hinna efna&ri,
enda vir&ist rojer sem á þeim Ijettist byr&in
eptir því sem þeir au&gast betur; samt getur
þetta verife röng ímyndun mín, og tekjegmeb
þakklátsemi skynsamlegri lei&rjettingu f þá átt
Jeg hefi heyrt suma hreppstjóra og fleiri,
segja, a& ekki sje hægt a& brúka a&ra a&ferb,
en ágizkan, en jeg held þab sje af því, a&
þeir vilja ógjarnan, breyta út af þessari bæg&-
ara&ferb, því þa& er bæ&i fijótara og umsvifa
minna, a& beita henni fyrir, heldur en a& vi&-
hafa reikningslega a&ferfe, sem bæ&i væri á
sanngjörnum og rjettvísum grundvelli byggb,
er mjer fmnst vel tiivinnandi, þó hún taki
me& sjer lengri tíma, því þa& er þó ekki lítib
í vari&, a& bæ&i hreppstjórinn, og þeir 2—•
4 menn, er starfa ab ni&urjöfnuninni, hljóta a&
hafa rólegri og betri me&vitund, yfir a& hún
sje rjettvís og sanngjörn, og á hinn bóginn er
þa& hughægfe þeim er þyngslin bera, a& vita
sjer gjört rjett til, sem aldrei e&a naumast
getur hugsast, ef þessi margþvælda ágizkan
er notub. Jeg fæ þó ekki skiiife, a& þa& sje
ófært a& brúka hina reikningslegu a&ferfe á
tje&um útsvörum, eins og gjört er á ö&rum
gjöldum, og finnst mjer rnætti eins fyrir þa&,
hafa meira og minna tillit til þess, sem nau&-
syn er á, t. a. m. skylduómaga, eins ef bú-
andinn á fasteign, e&a býr á sjálfseign, e&a
þeirri jör&u, er undan er þegin tíundargrei&slu,
og sömulei&is ef hann býr vi& (e&a lifir af og
hiski hans), Ieigufje er leiga gelzt af e&a skulda-
fje er renta borgast af, 0. s. frv. Mjer skilst
mögulegt a& gjöra sjcr dálkatöflu yíir flest
e&a allt, þessu máli vi&víkjandi, til hægara
yfirlits. þess væri víst óskandi, a& einhver,
er því væri vel vaxinn, vildi rita um þetta
mál í „Norfeanfara", og benda mönnum á,