Norðanfari - 29.10.1870, Síða 1

Ö. ÁBi
AKUUEYHI 29. OKTÓBEU 1870.
M 41.—4®.
LEIÐRJETTING,
Norbanf., 9. ár, 60—1—6 iintergangen
les untergegangeii.
NÝ HUGVEKJA.
(Niburl). {ienna söng kallar alþýSa binn
gamlasöng, en þann söng, sem einstöku
nienn bafa Iært samkvæmt nótnabök Pjeturs
organista Gufcjónssonar, kallar hún n ý j a n
s ö n g, og þykir hann (jcg ætla yfir liöfufc
svo) ýmist ekki eins fagur, ekki cins gufcræki-
legur efca tilhlýfcilegur og skofcar alþýfca hann,
ætla jeg, yfir höfufc sem einhverja hjegómlega
nýbreytni ; en sá söngur cr þó bæfci hinn
rjetti og reglulegi, tíka jhinn fagrari og ein-
faldari og einnig hinn eldri, þar scm alþýfc-
Unnar gamli söngur, þ. e. sá sem nú almennt
tífckast, lrann er yfir höfufc afbökun, stundnm
úttaleg og herfileg, af hinum rjetta aöng efca
sálmalögum, eins og sýnt er í formálanum
fyrir nýnefndri bók P. Gufcjónssonar, sem á
sannar þakkir skyldar af löndum sínum fyrir
þenna vandafca Ieifcarvísi sinn í sálmasöng,
þótt regturnar í formálanum sjeu þungar fyrir
almenniug og breyting sumra versanna, skofc-
ufc frá öfcru sjónarmifci en söngsins, ekki alls-
kostar heppin.
þótt þafc sje nú, í því tilliti, sem áfcur
er greint, rangt afc kalla hinn afbakafca (s-
lenzka sálmasöng gamla sönginn, en hinn, er
Pjeturs nótriabdk Rennir, nýjan söng, þá má
þ&fc þó í öfcru tilliti til sanns vegar færa, afc
því leyti scm hifc gamla táknar þafc, sem er
affarafje, en hifc nýja þafc, sem hefir gyldi og
þolir áreynsluna, eldraunina, prófifc, og er á-
reifcanlegt. þannig þykir munur á gömlum
hlut og nýjum t. d. gömlu fati, slitnu og rifnu,
eg nýju, hlýju og ásjálegu, efca gömlum bát
lekum og fúnum, og nýjum, sterkum og vcl
dtbúnum ; efca þá ckki sífcur, afc þafc mcgi
lsalla rjett mæli, þegar annar söngurinn skofc-
®st rjettur og gófcur, en hinn rangur og ó-
hafandi, þá má bera þetta saman vifc hinn
gamla og nýja mann hjá Páli postula. Ó, afc
þafc mætti segja í þessu tilliti, eins og hann
eagfci, er kristindómurinn breytti játendum
efnum og fjelagi þeirra til hins rjetta, sanna
°g gófca : H i fc gamla erhorfifcog
aHt er orfcifc nýtt. Jeg vil þvf í
t e s s a r i merkingu afc eins ogí þessari
glafcri von og lifandi löngun kalla „nýja“ og
Dgamla* sönginn, „ny?ju“ og „görnlu4 lögin,
rJett eins og þafc er almennt nefnt, og óska
afc allir leggi sömu merkingu í þessi orfc eins
jeg. „Takifc burt, hifc gamla súrdeig, svo
t'jer sjeufc nýtt deig“: fslendingarl
•^frækifc mefc öllu hinn gamla
8(*ng, en takifc upp liinn nýjal
l>afc hafa afc sönnu nokkrir, eins og áfcur
er sagt, lært hinn nýja söng og þó nokkrir
S|iasafc f bann og unna honum, en allir vinir
hans og velvildarmenn ættu þá afc láta til sín
he
hi
eyra og til sín taka, afc reyria til afc eyfca
lllu gamla, en innleifca hifc nýja, í þeirri vissri
Vou> afc sigursæll er gófcur vilji og afc Gufc
8fyrkir sjcrhverja gófca vifcleytni og gófcan
v^ja. Allir þjer, sem hafifc kunnáttu, útbreifc-
hann eptir megni og þafc gegnum mótspyrn-
°r og óvinsæld ef svo vill verkast, en mefc
Bv° miklu umburfcarlyndi og þolinmæfci, sem
Ullut er, og einkum er þafc naufcsynlegt afc
leggja rjettan grundvöll söngsins, þafc er afc
kenna og útbreifca rjettar söngreglur, því þá
verfcur lærdómur söngsins fastur og áreifcan-
legur ; og — hvers vegna skyldu Islendingar
amast vifc þessari fræfci, hinni fögru og gagn-
legu, sem þó almennt eru svo námfúsir ? En
vinir hins gamla söngs, ættu ckki afc fyrirlíta
hinn nýja, sízt afc óreyndu, og vanda dúma
sína um hann, svo afc þafc sje ekki cins og
þegar blindur dæmir um lit. þótt menn t. d.
hafi bcyrt einn efca tvo menn syngja nýtt lag
einusinni efca tvisvar, eru færri þeir smekk-
menn, afc þeir geti dærnt um lagifc fyrir þafc,
því þafc er efcli hinna nýju laga, afc þau þykja
því fagrari, sem þau heyrast optar, og því
fagrari sem fleiri syngja þau saman, og fall-
egust í sannleika þá, er mafcur hefir lært þau
sjálfur, því þá fyrst eru þau komin svo inn í
eyrafc og s á I i n a, afc mafcurinn getur dæmt
um þau svo vel, sem hann annars hefir hæfi-
legleika til afc dæma um þau. Og sjerhver,
sem lært hefir liifc nýja lag vel vifc einhvern
sálm, hann vill úr því syngja þafc og heyra
fremur en hifc gamla, og er sú sönnnn næsta
rík, og jeg veit ekki mefc hvafca ástæfcum hún
verfcur hrakin þafc má því virfcast undarlegt
,og nærri grátlegt, afc heyra greinda menn og
afc öfcru leyti uppbyggilega og elskuverfca dæma
margskonar sleggjudóma um hin nýju Iög,
annafchvort af fáfræfci og ramviltum smckk í
þessari grein efca heimskulegum vana, ef ekki
af fyrirtekt, því sá sannfærist ekki svo glatt,
sem ekki vill sannfærast. efca'ítekur þafc í sig
afc sannfærast ekki og þafc þótt hann kunni
afc hafa vefcur af þvf, afc hann hafi rangt fyrir
sjer. þafc er skylda hvers manns afc Ieita
rjettrar sannfæringar og þá f þessari grein,
því hún er næsta þýfcingarmikil, því þafc er
vanvirfca fyrir þjófcina (og þá sveitirnar um
leifc, sjer í lagi þar sem söngurinn er aum-
astur), afc bera svona lítifc skyn á hina fögrustu
mennt. Og hvílík fyrirlitning og hneisa
verfcur ekki opt kirkjusöngur vor f eyrum út-
lendra manna, sem ckki eru vanir slíkum söng,
og sem yfir höfufc eru öfcruvísi afc sjer í hon-
um en Islendingar.
Fyrir þessar sakir vildi jeg ráfcleggja
hverjum, sem þykir söngur nokkurs umvarfc-
andi, afc bera sig afc útvega ejer nótnabók P.
G. , lesa mefc eptirtekt formála bókarinnar og
fá tilsögn í því, sem ekki skilst, ef unnt er.
Sjer í lagi skora jeg á allt yngra fólk afc
kaupa nefnda bók og leita tilsagnar f henni,
þar sem hægt er afc fá hana í þvf, sem ekki
skilst, og viti þafc allir, afc ef nokkur mennt
ber ávöxt þann er ánægja lieitir, þá er þafc
sönglist rnefc kunnáffu, en afc læra sönglög
reglulaust og grundvallarlaust, er eins og afc
læra afc lesa, en byrja á þvf afc lesa, án þess
afc læra fyrst afc stafa, efca þafc er eins og afc
læra utanbókar og vera ólæs og geta ekki
minnt sig á af bókinni, svo afc, ef sá er ekki
vifc, sem kann cfca getur lesifc, þá er ekki
hægt afc leifcrjetta sig í því, sem skakkt er
lært. þafc væri og óskandi afc prestum vorum
og próföstum og byskupi landsinn, lægi þetta
mál ckki í Ijettu rúmi, þafc sem kirkjusönginn
snertir, þar sem postulinn líkabýfcur, afc allt
framfari „mefc reglu“ (Kor. 14, 39),
cn 'kirkjusöngurinn hjcr á landi mun vífcast
fara fram mcfc „órcglu“, og þafc er í ílestum
— 81 —
kirkjum landsins, ætla jeg svo (jeg tala ekki
um kirkjusönginn í Reykjavík, sem er nú svo
prýfcilegur og í fáeinum fleiri kirkjum í gófcu
lagi) afc söngurinn fer óreglulega, og þótt ein-
hverjir, einn efca tveir í sumurn sóknum
kunni hin nýju lög, geta þeir ekki notifc sín,
því gamli söngurinn hefir mefc sjer fjöldann
og vanann og fleira annafc.
Jeg tek þafc aptur fram, afc jeg vildi ráfc-
leggja öllum, sem unna söng, afc kaupa hina
nefndu bók, þá fleiri f fjelagi, ef þeir geta
ekki einir, og standa flestir jafnrjettir fyrir
þessu, þótt bágt eigi. Jeg vil t d. taka til
um unga menn, sem sumir hverjir, ef til vill,
undir eins og þeir eru búnir afc læra kristin—
dóm sinn, kunna fullum fetum afc brúka,ým-
legt óhóf, taka í nefifc efca reykja og um tvít-
ugt eru til unglingar sem eru búnir afc læra
afc spíta móraufcu f háalopt og stúta sig vel.
Væri þafc ckki myndarlegra fyrir unglinga og
unga menn, afc kaupa nótnabókina, í stafc liins,
sem afc eins gjörir þá vansælli, þvf sá er sælli,
sem aldrei venst óhófi, heldur en hinn, sem
venst því, því af henni gætu þeir haft bæfci
ánægju og sóma, og gagnifc er um leifc þessu
áfast, því rjettur og fagur söngur hjálpar til
afc cfla rósemd sálarinnar og ánægju og vekja
hjá manni margt gott, svo söngmafcurinn vildi
ekki selja íþrótt sína burtu fyrir gull og ger-
semar, þótt honum stæfci þafc til bofca,
Jeg neita því ekki, afc gömul Iög verfca
þó enn afc syngjast af sumum, á mefcan menn
kunna ekki hin og þetta verfcur enn afc eiga
sjer stafc afc minnsta kosti í heimahúsum vífca
og jeg neita engan vegin. afc Gufci geta verifc
eins þakknæmar þær bænir og sú lofgjörfc og
ást Iijartans, sem lifir f hjörtunum vifc hinn
gamla söng opt og hjá mörgum manni, sem
syngur hann, ef til viil fremur, en hjá þeim
sumum, er syngja ný lög, en á þessu verfcur
ekkert byggt nýja söngnum til nifcrunar, eins
og hjcr kemnr ekki heldur til skofcunar, hverj-
ir söngmenn nýjir efca gamlir sjeu betri menn
efca uppbyggilegri, þafc væri mjer afc minnsta
kosti ekki unnt afc dæma um, jeg álít ekki
hægt afc fara hjer í mannjöfnuö. Já, mefcan
nýji söngurinn er ekki farinn þó nokkufc afc
ryfcja sjer til rúms, verfcur gamli söngutinn þú
afc vifchafast, heldur en ekki neitt, í sumum
kirkjum ; en Itann mætti og ætti afc Iagast ögn,
svo sem þetta, afc allir reyni sem mest afc Iaga
sig eptir forsöngvaranum og allir fylgi honum;
þegar hann fer upp, fari þeir upp, þegar hann
fer nifcur, fari þeir nifcur og þafc hvorki hærra
nje lægra, en hann og enginn fari á undan
honum (jeg tala ekki um, ef hann einhverra
orsaka vegna blýtur afc þagna um sinn), hcld-
ur nefni allir hifc sama atkvæfci á sama tíma,
og þegar forsöngvarinn þagnar, þá þagni allir,
og þcssa skyldi og nákvæmlega gætt í heima-
húsum.
Fyrir þvf, afc mjer hefir opt runnifc til
rifja hin sönglega vankunnátta þjófcar ininnar,
og jeg inndrekk allt af meiri og meiri ama á
gamla söngnum (þó hefi jeg heyrt suma syngja
gömlu lögin vel, eins og Ifka fjelagssongur
efca kórsöngur hinna gömlu laga fer ekki æf-
inlega svo illa), þá rjefcst jeg f afc semja rit-
gjörö þessa og bifcja liinn heifcrafca ritstjora
Norðanfara afc taka hana í blafc sitt, því hann
er jafnan þskktur afc því, afc vilja styrkja hifc