Norðanfari - 11.12.1872, Blaðsíða 2

120
rnyr(Mn.<t, og er þá vcrt fyirir n-.cnn halda þeim á
pessnm gdfa vcgi þ<5 þeir í skiptum víb fjelacih stöku
sinnum kynnn afc fá minna fyrir einhverja vöruteeund
en þtfir ef til vill geta fengiö hjá átrúnaöargof-um þeirra’,
er kjosa vöruver& hinna fslenzkn kaupmanna fram yfirallt
annaf. Iljer munu svör koma í móli, a& þa& sjeu ekki
eiginlcga kanpmenn einir, sem menn serji traust sitt á
hcldur samvjnna fjelagsins og kaupmanna; (jelagi& veríi
fyrst a& setja sv0 gott ver& á vöruna sem þa& geti, 'og
S'O, ef kaupmenn yfirhjnfa þa&, þá ver&i það a& fylgja
þeim og jafnvel gjnra betur, þanga& til þa& og þei/ ern
kommr í spreng. En hjer verh.tr ab gæta afiei&inganna.
Ver&i þa& ofan á, a& menn sko&i fjelag sitt, sem reglu-
legan kaupmann og þeir ætlist til a& fá ætí& þa& hæ&sta
vcr&, hvort sem fjelagi& siendst vi& þa& e&ur eigi, þá ver&-
ur og fjelagsstjórnin a& álíta sig kaupmann os íylgja þeirri
stefnn; htín bætir þá eigi upp vöruverb, þó varan er-
lendis scljist meir en hiín er keypt hjer, og leggnr eigi
stund á a& bæta prísana a& neinum mun lijer vi& land,
en kappkostar a& anka sjó& fjelagsins, sem allra mest, til
þess a& ver&a vi& því búinn, þegar verzlunarmenn kúga
fje agib til a& fylgja hóflausu vöruver&i. Sunmtn kann a&
þykja þetta hör& kenning, en hver sanngjarn ma&urgetur
þo sje&, a& þetta hlýtur svo a& vera og yr&i óhjásnei&-
anlegt fyrir fjelagsstjór.iina, ef hún vill nokkra varasemi
hala e&ur sem bein skylda hennar er. verja fjelagib falli,
og alla þa eínatjóni, sem af fálækt sinni en gó&um liuff
liafa lagt efni sín f hluti fjelagsins. þa& ver&ur a& standa
ast: a& annaf tivort er fjelagi& kaupma&nr, sein sjer um
sig og litur mest á a& auka innstœ&u sína, til þess a&
vera vi&búinn fillnni skafa tilfellnm ; efa þa& er fjelag
sem óhikab leytast vi& a& bieta vfíruverð á því svæ&i, er
þa& nær til af þeim ásfæ&nm a& þa& á ekkert á hæ’ttu;
jeagsmenn bæta því ska&ann hvenær, sein þa& neyMst tií
aö fylgja geipi ver&i, anna&hvert me& því a& færa ni&ur
þa& verb, er í fyrstu var skrifab fyrir vöruna, e&a me& því
a& bæta upp fjelagshluti sína þegar þeir sker&ast; en þa&
aht jeg rjettara, a& láta missirinn falla á þá vöru sem
ska&inn ver&ur á, en eigi á fjelagshlutina, þa& yrbi varla
vinnandi verk, a&heimta saman uppbót á fjelagshluti, hvort
þa& væn lieldur sem fríviljug samskot e&a lagt á sem
skyldugjald. þegar skipta menn fjelagsverzlunarinnar
eiga kost & a& velja milli þees hvert þcir lieldur vilja
hafa fyr.r mælikvar&a ve.& þa&, er kaupmenn hjer setja,
e&ur þa& ver& er fæst erlendis, þá væri þa& sanniega
hlægilegt efþeir eru nú farnir a& bera þa& traust til kaup-
Dianna, a& þeir vilji velja þá verzlan sinni til fyrir-
myriaar.
t er ejitir a& sko&a, hvort rjettara sje og fjelaginu
hagfeldara, a& hafa fyrir mælikvar&a þa& vöruverfe er
kaupinenn setja hjer á landi, e&ur þa& sem fæst erlendis.
pa& er natturleg regla, sem allir fylgja er eitihvab selja
e&a kaupa, a& þeir reyna a& selja hlutinn sem dýrastan,
og kaupa hann me& sem mesium ágó&a, ng þessari regltí
fylgja kanpmenn, sem au&iiiab er, en opt ber þa& til a&
þeir hljóta a& kaupa sjer í óhag, þegar inikil keppni er
um ejnhverja vöru , e&a sá kemur á stafinn , er bý&-
ur hóflaust ver&, anna&hvort af gapaskap e&a einungis til
ao ska&a a&ra. Ef fjelagi& ætti nú a& binda sig vi& vöru-
verð hjer á landi og vera leiksoppur milli þeirra talna,
er katipmenn setja fram ng api„r, þá yr&i þa& stundurn
ofan a, a& fjelaei& hef&i hi& lága vöruverfe, scm fjegjarn
kaupma&air heíir óhindrað sett, en aptur annað, skipti
hlytt þa& a& gefa-þa& ver&, sem einhver oflátungur hefir
sett a emhverri höfn, beinlínis til a& fella þa& sjálft; en
þetta get jeg eigi áliti& fjelaginu hagfeldasta stefnu nje
yoruver&ife lnö rjettasta og sanngjamasta hvorki fyrir fje-
lagið í heild sinni nje fyrir livern einstakan verzlunar-
niann. þess er enn f.emur a& geta, a& fjelagið stendur ekki
jalnlætis kaiipmönnum, þóalveg sje gengið fram hjá því,
. _ menn f,essa vantar bæ&i verzlttnar kunnáttu og fje til
jains vi& þá. Kanpma&urinn, sem á verzlun á 4—5
stö&um í landinn, þarf eigi a& breyta lil á ö&rum verzl-
unarstrt&uin sínum, þó hann á einum sta& ney&ist til a&
se ja og kaupa vöruna meb ska&a, og getur þatinig unnib
upp a hinum stö&unum þa&, sem hann missir á ö&rnm.
Gianufjeiag veriur nú eptirlei&is a& hafa verzlun arstö&var
a& minnsta kost; á 7 stö&um, og hlýtur þa& þá eptir e&li
sínu a& ska&ast a fíllum stn&unum, ef þa& ney&ist til a&
taupa sjer í skata á einum sta&nuin , og er þá líklega
hycrjnm Ijóst hvar þá lendir. Ef fjelagiö cptirhinni um
trtiuiu stefnu hlytur a& fylgja ofurver&i einhversta&ar, þá
ver in þab ab gela hiÓ sama á öllum hinum stöíunum,
hse&i er þa& eptir e&li þess, og svo mundi þa& valda meguri
oanægjn me&al fjelagsmanna, ef þeir fengju eigi jafnt
verð fyr.r vnru þá, er þeir taka af sameiginlegan ágóða
og sameiginlegan ska&a; t. d. fjclagib selur eittskipti ull
s.na a 60 sk. erlendis, en kaupir hjer á ö&mm sla&num
56 sk, en hmum 64 sk. ; þá cr au&velt að sjá, engin á-
stæ&a er til þess. a& gefa ö&rum manni 4 sk. minna en
ulltn selst, t,l þess a& ná aptur þeim 4 sk., er var&ska&i
í vi&skipturium vi& hinn.
þegar útlenda verði& er a& mestu haft fyrir mæli-
kvar&a, verfur þa& nær hinu rjetta hófi, þvi marka&ur
mn er vi&lendari erlendis og hægra a& velja þar um skipta-
meyn En a&alkosturinn vib þeasa aiferb er þó sá a&
fjelagtfe stendur þó fastari fóturn. og á eigi jafn mik’ife í
hæ tu, þa er varan fellur mjög eilendis frá því, sem hún
cr keypt hjer. Einnig fara menn þó a& leggja stund á
a& vanda voru sina, þegar þeir revn.a sjállir hve mikil<3
þeim er vert a& yaran sje í áliti f ö&rum' löndum ÓÍ
þeir taka sjálfir beinlínis ágó&an afþví- helr
r‘“ t »«
frekju a&tá te^ ! “ ’ A ^ °S M °g Þeirri heimtu-
írekju ao fá meira lynr einhve.ja vöru en hún er verfi
e&a nokkur yon er fyiir a& hún seljis, fyrir, án þes, £
gæta þess a& kaupma&urinn helir í hendi sinni a& bxií
sjer ska&an á o&rum yörum ; „g y,ir ,,öfu& mnndi koma
bSTnik r0t2rénl’ 8k°&,,n Illanna u,n verzlunina og
þeir fa nol kru meir, og rjettari þekkingu í því ef„i sem
a& o&rum kos.i, eptir hinni fyr nefndu s.efnu, munói 2
sttja y.& sama. þa& er sjáitsagt, a& eius og , eSg & m &
þessar. a&ferb a mitma í hætto. svo er einnig miÓni vo„
um mikmn ágo&a ■ fjelagssjób af verzlaninní ; o„ þa& nZ
jeg fjelaginu bollara me&an kaupmenn eru spretthar&astir
v,&, a& reyna a& vel.a því á&ur þa& kemst úr vöggunni.
Vi& þessa verzlunarstefriu kunna merm a& álíta há
vo okost': .yrst, a& verzlunarreikningum geti eigi veti&
lok,& fy,- en um seman. þegar bí&a þurfi eprir vissu utn
þa&, hvað varan selzt erlendis, og í ö&ru lagi, a& fjelamö
m.ss, viðskiptamenn, ef þa& eitt skipti þarf a& gefa min"na
fyrtr emhverja voru , en kostur var á a& fá hjá kaun
monnum. En a& mfnu áliti þarf eigi a& óttast a& þeL
vei&i til ska&a. þa& er alkunnugt, að vi&skiptamenn
kaupmauna yta e.gi til fulls um verð á vörum sínum
þegar þeir afhenda þær, og ber vi& að þeir vita þa& eigi’
fyr en um nyár og jafnvel sumrinu eptir, og a& sainn,
brunn, bær, fyr.r fjelagsverztaninni, æ((i tlú„ að fyI ” “
ver&lagi kaupinanna, og yr&i því þessi anmarki Óngu
mmna t.lí nnanlegur me& þessum l.ætti, en þó miðafe sio
M gó Ór h&VeM E” Sner'ir llift
þa getur þa& albs eigi me& rjettu fæ|, menn frá a& skiptá
vi& fjelagib, þó þa& eitt áf borgi minna fyrir einhven'a
voru en kaupme.m gjfíra, því þa& mun sjaldan koma fyr!
!f tab íjelag!& bo,g' eigj sal"a ár eittlivab af vnrunum
betnr en þeir. og svo er allt a& einu líklegt, að næsta ár
næsta ár get, það gefið fyrir somu vön]na meira en
°g fyni sliku hafa menn þeear reyiizlu. í fyrra feimu
vi&skiptamenn I jelagsverzlunarinnar 10 sk. meira fyrir
!ll'arpnnd;. en var fyrst skrifað í reikninga, og
í ár 4 t,l 8 sk. meira* fyrir pariö af öllu prjónlesi
og syo mun þa& reynast framvegis að fjelagið a& öllutn
jafna&i getur gefið betra verð er, kaupmenn, þegar þa& er
konub í sína föstu stefnu, og kaupmenn sjá sitt óvænna
a& geta steypt þvf me& háu vöruverfij
Enn sem komi& er ge(a fjelagsmenn litib me& ánægiu
,! árangurs yerka smna, sem stofnendur Ijelagsins. Gránu-
fjelag hefir f ar unm& 8jer og öðrutn stúrmikið ga<>n
Flestar yorur jiess hafa verið mikið gó&ar; þa& hefir flutt
htngab tll lands 1500 tunnur af kornvöru; auk annara
nau&synja, bætt ver& á innlendri og útlendri vöru og þesS.
í’n nnóU lnns.tæ&u sína nic& "ýl"m fjelagslilutum yfir
iU.UOUrd., og þab sem mest er í varib er þa&: a& al-
mennur álmgi þróast trl að efla fjelagið; en svo lengi sem
eigi skortir áhuga, eindrægni o» eamtök hiö innra í fje~
laginu, og fyrirtækjum þess er haldið í skynsamlegu horfi
þá er því eigi svo mikil hætta búin af þeitn árásum, sem
utan a& koma Irá é&rum mönnuni j>a& er innbyr&is
tvídrægni og mistök, sem liættast er vib, a& þvf veifci a&
tjóni; því hvert það hús, sem í sjálíu sjer er sundur-
þykkt hlýtur a& falla. Og hver sá, er hlynnir a& sund-
uiryndí og tortryggni, ha„n er hinn hættulegasti óvitmc
fjelagsins og fratnfaranna. En sá hinn sami er líka aumk-
unarver&ur fyrir þá ábyrgð, gein hann tek|,r á sj ef
hann yr&i valdur að falli fjelagsins, og fyrir þá óvild er
hann hlyti a& baka sjer, hjá hverjum þeim, sem ann
fósturjoi&u smni. hja hverjum þeim, sem gfe&st af gagni
annara, og jafnvel hjá hinum sjerplægnu, er um ekkert