Norðanfari - 11.12.1872, Blaðsíða 4

ir, sem þúsundum eaman !ifa á atvinnuvegi sínum hjer
vi& land, hafa tekií) búlfestu hjá oss. og hef&um vjer Is-
lendingar þá getaí) lært margt af þeim, landivoru og lý&
til framfara.
Bæ&i líkamlegt og andlegt ásland vort, bæ&i stjdrn
vor og trúarbrngf), hafa veri& samtaka a& leggja fjntra á
sál og hendur þjó&arinnar, svo hún heíir sofna& og falli&
í dá. Nu er hún vöknu&, en hún er naumast búinn a&
átla sig, og veit varla hvar hún er stödd. þetta litla
andlega frelsi sem vjer vonum hún fái, er betra enn
ekki; enn mest af SIIu rí&ur á, a& hún brjóti hlekkina
af höndum sjer.
Vjer fáum nú engan veginn fult frelsi í trúarefnum ; öll
<rúarbrög& ætlu a& hafa jafnrjetti ; fyr er ekki sannarlegt
trúarbragfafrelsi. Enginn þarf a& útlast fyrir, a& Islend-
ingar yriu almennt irúarvinglar fyrir þa& ; sannleikurinn
hlýtur ávalt a& bera sigurinn úr býtum. f>a& er og á-
stæ&ulanst, sem sumir segja, a& áhugi manna á trúarefn-
um mundi enginn ver&a, ef vjer fengjum trúarbrag&a-
frelsi, og ílestir mundu ver&a trúarveikir. Ilvergi er
meiri áhugi á trúarefnum enn í Vesturheimi (Bandaríkj-
unum), þar sem þó er fuIlkomi& trúabrag&arfrelsi.
Jeg hefi nú fari& nokkrum or&um um trúarfrelsi& og
a& endingu vona jeg svo góís til Islendinga, a& þeir taki
því fegins liendi, og láti eigi trúarhatur e&a trúarkeppni
drepa ni&ur frelsi, mannú& og skynsemi.
Vjer mnnum bíba betri tí&a, er vjer fáum fullkomiö
frelsi, bæ&i í andlegum og líkamlegum efnum, sem vjer
eigutn rjett á, og höfurn Iengi þrá&.
V. Á.
þjer liafi& be&i& mig a& senda y&ur nokkur or&
unr liar&indin hjer í mi&hluta Su&ur-þingeyjarsýslu næst-
li&in vetur og vor og aílei&ingar þeirra. Jafnvel þó jeg
sje nú mjög óvanur ritsmí&i, og máske lítt hæfur til þess,
vil jeg meb lfnum þessum sýna lit á a& ver&a vib bón
ytar.
Opt liefi jeg heyrt menn tala um þa&, a& nú hin
sí&ari árin hefíu vorhar&indi veri& langtum algengari enn
á&ur fyrri; þá hef&u komi& gó& vor mörg í rö&, en nú
værti hin hör&u vorin miklu íleiri, og hin gófcu vor væru
nú svo fá, a& þeirra gætti naumast innanum svo mörg
kulda- og har&inda vor. Jeg veit ekki betur enn a& þeir
sem þannig rnæla hali mikib til síns má!s, ab minnsta
kosti munu hin sí&ustu 10 ár bafa fært okkur fleiii horí)
vor heldur enn næstu 10 ár á undan ; jeg man ekki
glögglega lengra fram, en af dagbókunt sem jeg hefisjeb
má þó rá&a, a& á áratugnum frá 1842 — 52 hafi eigi
nrörg vor veri& tiltöku hör& og öll fleiri mild. Árbækur,
tí&avísur, frjettablö& og dagbækur bera þab me& sjer, a&
á öllutn þeim öldum, er þesskonar rit tnyndast á, hafi
har&ærin komi& flokkum saman, með fárn góðærum á milli,
eins og líka gó&u árín komu, þó Bjaldnar væri nokkur í
rö&^ og þá ekki nema fá hin har&ari. Jeg ver& nú a& á-
líta hiri næstli&nu 10 ár hafa verið har&ærakafla einkum
hva& vorin snertir, en ekkert vor man jeg jafnhart hinu
sí&ast li&na vori, og ekkert vor man jeg heldur sem eins
bágar aflei&ingar liafi haft hva& snertir skepnuhöld manna.
I fyrra haust höf&u flestir búendur aflab heyja í
mestalagi, og vovu óragir a& setja á, Ijetu lifa hvert lamb,
og margif folöld og kálfa venju framar; gættu þess ekki
ab hey voru Irrakin og skemrad og skepnur me& magr-
ara móti. Engurn datt í hug a& þörf væri á, a& kjósa
menn til a& vera í rá&um me& ásetriing heyja í sveiturn;
þa& var ta!i& hættulaust a& láta menn sjálfráfca í því efni.
Allt fram a& góulokunr var heldur ekki ininnst á hey-
skort nokkursta&ar, jafnvel 'þó snjóþyngsli hef&u verib
mikil frá jólum og snmsta&ar frá velurnóttnm, on eptír
páska fóru a& heyrast nmkvartanir dr ýmsuni stö&nn*
einkum úr Reykjadal. þa& datt ofan yfir mig þegar jeg
heyr&i fyrst, a& sumir væru farnir a& bi&ja uni hjálp,
spur&i a& orsök til þessa ; mjer var þá sagt, a& heyin hef&«
reynst svo Ijett til af nota, skepnurnar hef&u ekki gefa& þrif- 1
ist, og fcngið ýmsa kvilla af skemmdu heyi, enda liefíi
gaddurinn verið óvanalega nrikill á vetrinum.
Hjer í dal var vetrarríki miki& frá jólum, enda fárU
margir a& reka skepnur af sjer nálægt sumarmálum, og
taka beylán þar sem fengist gat, þá áttu menn von í
bata, en tí?in breyttist ekki um 2 vikur, voru þá marg'
ir komnir á nástrá, en bati nokkur er þá kom gjör&<
menn vonbetri. töldu þá fleslir hjer vísan sigur, ætlu&H
skepnum að tóra á jöríinni me& litiu heyhári, en eptít
fáa daga gekk nú aptur í kulda og hrí&ar, fóru þá ung'
lömb a& drepast ni&ur og ví&a að hrökkva á fullor&ið fja
Úr sótt og í hættur.
Allt fyrir þetta voru margir vongó&ir enn þangaB til
hinn 29. maí, a& hi& mikla stórhrí&ar áfelli kom, þá sýnd-
ist hverri skepnu bani búinn; æmar ur&u geldar og
lömbin hrundu ni&ur, geldfje fenti hópiim saman. Afleib-
lei&ingar þessa áfellis sáust glöggt allt vori& fram fyrir
fráfærur, því þó nú loks hlína&i ve&ur og kæmi fyrst
notaleg snmartí& úr fardögtim, þá voru ekepnurnar svo
vesælar, ab þær þoidu hvorki gró&ur nje va&al, þá var
skytupestiri sem ákölust, og hættur í lækjum og krapi; '
þá sáu menn um seinan, a& sitt er livab, liausthugi og
vorhugi, um haustib var,;hvert vesæidar lambib, og næstum
hver gamalærin sett á fó&ur, þá ætlu&u menn a& fjöiga
fjenn, og koma fótnm undir búskapinn, en um fráfærur
sáu menn bjargræ&isstofriinn fallinn og ekkert í á&ra liönd
fjölda fjár tapa&an, sem ef hyggilega hef&i veri& a& farið,
mundi hafa or&i& rnönnum hin mesta björg f búi, og þær
skepnur sern eptir tór&u, urfcu nú hálfu gagnsminni enn
þær heffcu getað verí&, ef vel hef&u gengib undan vetrinum.
Jeg hefi því mifcur ekki getab fengifc a& vita nákvæm-
lega tölu hins tapa&a fjár hjer í hrepp næstli&ið vor, og
vantar mig tölu þess frá nokkrum bæjuin, en gjör&i þar
áætlun um þetta eptir sem jeg bezt get vitafc, Ver&ur þá
tala fjár þess er týndist af har&indum næstli&i& vor sam-
anlögb í öllum hreppnum lijer um bil þessi: 70 ær, 25
saufcir, 220 gemlingar, og 533 unglöinb alls 848.
þess má geta a& ekki var heyskorti beinlíriis urn a&
kenna dau&a þessara skepna allra, því auk þess, sem hin
á&urnefnda skytnpesti gekk hjer á fje, sem svo yf&aann-
arsta&ar, þá fór margt í hættur einkiiin ær og lömb, en
hætturnar komu nusí af hinuiir óvanalega miklu vorsnjó-
ura og kröpum, og rnargt fje fennti í sífcasta áfellinu eins
og á&ur er getið. En þd verfc jeg a& sko&a tjónið a&
mestu leyti aflei&ing af heyekortinum; mönrium varð það
a& vonum, þegar skorturinn var orfcinn svo bersýnilegur,
að fara að ber&a a& skepnum sínum til beitar t vondum
ve&rum meir enn iiófi gegndi en þetta liarfcræ&i drap all-
an kjark úr þeim svo þær þoldu ekkert framar.
Jeg heyr&i f vor marga sorglega har&indasögu, en
af því jeg sá ekki me& eigin augum þá atburfci, er mest
kva& a&, þá verfcur lýsing mín ekki ndgu nákvænr. þeg-
ar eptir rnifcjan einmánuí) og franr eptir öllu vori gengu
daglega stórrekstiar af hestum, kiírn og sau&fje, ýrnist út
á Tjörnes, inn í Fnjóskadal, Eyjafjörb e&a ofan f Höf&a-
Iiverfi. Vorn skepnur þessar hraktar áfram í ófæifc og
hrífcum dag epiir dag, og mættu loks, sem nærri má geta,
nrisjöfnunr vi&tökum, þar sem þær fengu a&setur, enda
ur&u afdrif þeirra einnig mjög ill ví&a hvar, þó sjálfsagt
hef&u verri or?i& heima. Nokkrir bæir voru alveg eyddir
af kvikfje, þa& var anna&hvort reki& í fjarska, efa skorif I