Norðanfari - 21.05.1873, Síða 3

andlegur minnisvarði, sögunnar landi tilhlýði-
legri, öllum aðgengilegri, langtum varanlegri
°g margfalt ódýrari minnisvarði, heldur en
hgólfsvarði eða alþingishús hefðu verið. Sag-
an vitum vjer ekki betur en sje vænlanleg úr
hendi Jóns vors Sigurðssonar, hins mesta og
^ezta sögnmanns vors. Meinið er, að sam-
8kotafjeð nægir honum án efa ekki, þótt það
gyidist allt í þessu skyni; það væri ekki einu-
sinni fæðispeningar, um þann langa tíma, sem
hann mundi þurfa til að semja slíkt verk, er
''jer ætlum sögu hans munu verða; auk held-
Ur að fjeð gæti verið honum heiðurlegt end-
Urgjald fyrir starfið. En með því að hjer á í
hlut sá maðurinn, sem vinsælastur er allrals-
iendinga hjá þjóð sinni að verðungu, þá efumst
ýjer ekki um, að þjóðin mundi fúslega bæta
það upp á einn eða annan hátt, sem á kynni
að vanta i þessari grein. Vjer álítum það
mjög heppilega niðurstöðu, að þjóðhátíðarfjenu
sje varið til íslands sögu úr hendi þess manns,
sem varið hefir lífi sínu tii þess, að gjöra
þjóðhátið vora að fagnaðar liátíð, og sem auð-
sjáanlega er oss sendur af Föður þjóðanna,
einmitt á þessum tíma og útbúinn sínum sjald-
gæfu hæfilegleikum, sem hann hefir svo mjög
þurft að halda á í sinni ærið vandasömu stöðu.
Velkomin sje oss íslands sagan hans á þjóð-
hátíðinni; veraldlegan lestur kjósum vjer ekki
ánnan fremur um það leyti. Við hönd Jóns
Sigurðssonar viljum vjerferðastfram
um allar aldir sögu vorrar, og lála for-
ingja vorn Ieiða oss til sögulegra sanninda
vorra; fyrst honum er sú gáfa gefin, með öðr-
um, að vita um þau betur en aðrir, og rita
um þau, sem annað, með meistara hendi.
Um sama leyti sem Jón vor Sigurðsson
stigur í sinn sögulega ræðustól, kjósumvjer og,
að biskup vor stígi í sinn kirkjulega
prjedikunarstól, ásamt öllum klerkum
landsins, einhvern vissan dag sumarið 1874,
þess að þakka Drottni fyrir yernd og varð-
Veizlu, náð og blessun, á undanfarinni þúsund
ára öld, og svo biðja hann um nýja miskun
með nýjum timum. Slíka guðsþjónustugjörð
álítum vjer sjálfsagt og ómissanlegt hátíðar-
hald á aldamótunum. þjóðin á heimting á því,
að guðsþjónusta þessi sje fyrirskipuð af kirkju-
stjórninni, svo að landslýðnum gefist öllum í
einni heild kostur á, að úthella hjarta sínu
fyrir aldanna Föður. Slíkir messufundir mundu
verða mjög fjölsóttir, og slíkur messudagur
J yrði mörgum manni einhver hinn eptirminni-
legasti á allri æfinni. f>ess konar hátíðarhald
hefir engan kostnað í för með sjer, og yrði
því vinsælt lijá þjóðinni einnig frá þeirri hlið.
Guðsþjónustugjnrð á þjóðhátíðinni var og ráð-
gjörð og samþykkt á alþingi 1867.
Ekki heíi jeg enn tekið fram öll atriði liá-
tíðarhalds vors, eptir því sem jeg heíi hugsað
mjer það. Eitt er eptir, semjegálit
kórónu alls hins, það, sem ætti að vera á
komið fyrir mörgum áratugum, og sem þúsund-
ára hátiðin er Iang-hæfilegust til að byrja,
fyrst það er ekki búið, það er, á vissan hátt,
þeim mun veglegra en sjálft stjórnarmálið,
sem sálin er æðri líkamanum. það er það
fyrirtæki sem ávinnur oss blessun Guðs og
gjörir oss góðs maklega; það fyrirtæki, sem
frelsar sálir og hylur fjöldasynda; það fyrirtæki
sem sæmir hverri kristinni þjóð, hversu fálæk
sem er, hverjum kristnum manni,hversu snauður
sem er; það fyrirtæki, sem flestar ef ekki allar
kristnar þjóðir, enda þótt smáarsjeu, eru fyrir
löngu farnar að leggja mikið kapp á. — þetta
dýrmæta fyrirtæki er það: að vjer stofnum
ÍSLENZKT KRISTNIBOÐSFJELAG. Enginn
láti sjer ógnaþað, semjegnú segi; því þetta
er Guðs vilji, og þetta verður á þús-
und ára hátíð vorri, hvort sem til þess leggja
fleiri eða færri. , J>að verður stofnað kristui-
boðsfjelag, til að kristna heiðnar þjóðir, undir
innlendri stjórn, með innlendum samskotasjóði,
til að kosta innlendan mann til kristniboðs, í
samvinnu með þristniboðendum einhverrar
annara þjóða, á þeim stað hins heiðna heims,
sem sjálfuin oss kemur saman um. I5etta
þori jeg að frambera með allri djörfungu ;
því jeg íinn það og veit það — þó ekki
á þann hátt, að jeg geti leitt vísindaleg
rök að því. Saint vil jeg leyfa mjer, að
benda fáoiðlega á það, sein injer virðist
mæla með því og gjiira það líklegt, að
þessi uppástunga míu fái bráðan framgang
og meðbyr hamingjunnar.
Mjer er að vísu ekki ókunnugra en
hverjum öðrum uin íátækt landa tninna;
jeg hefi hana, að kalla má, fyrir augun-
uin dag hvern, síðan jeg tók við embætti
og kom út í lífið—sern menn segja. Jeg
veit, að þjóðin er mjögfátæk; rnjer sárnar
það; mjer blæðir úr augum, að sjá það og
vita. Ilvað er það í sjálfu sjcr, þó menn
vanti föt og fæði — og er það þó full-
hart — hvað er það þó hjá hinu, að menn
veslist upp a n d 1 e g a íyrir líkamlegan skort,
missi kjark og áhuga, áræði og von, inann-
úð og drcngskap, fjör og frjálslyndi, og
verði þannig lítt nýtir þjóðfjelagar til heið-
arlegra og hjálpsamlegra framkvæmda. Fví
er verr : nokkur hluti þjóðar vorrar á um
of skylt við þetta, fyrir margra alda liarð-
rjetti og hörmungar, fátækt og eymd —
og er það þó enganveginn vonum framar.
Jeg þoli ekki að dvelja með hugann við
hiipt þau, sem lögð hafa verið á vesælings
þjóð vora, alla þá sveitadropa landa minna,
sem safnað lieúr verið í erlendan sjóð, alla
þá auðlegð, sein út úr landinu he/ir streyint
á umliðinni þúsund ára öld. Glæsilegt góð-
verka sæði er þar með frá oss hortið og
kemur aldrei aptur.
En — mitt í allri sinni fáfækt á samt
þjóðin einn dýrgrip eptir, þann dýrgrip,
sem inölur og rið getur ekki grandað, eins
og niunum þeim, sem' misstir eru. þessi
gripur er TRÚRÆKNIN. I5að mega ís-
lendingar eiga enn þann dag í dag: trú-
rækin þjóð eru þeir. Jeg neita þvf ekki,
að hin veraldlega stefna lieíir á síðari ár-
uin of mjög rutt sjer til rúms bjá oss; en,
allt íyrir það, þekki jeg þá ekki þjóð inína,
ef hún ekki má tiúrækin heita, inóts við
inargar aðrar þjóðir, þegar á allt er litið.
I5að er ekki trúarkulda hennar að kcnna,
að hún ekki fyiir löngu hefir lagt sinn
skerf óskertan til hins dýrmæta kristni--
boðs, Iieldur ýmsu öðru. Eptir legu lands-
ins cruin vjer optast nær löngu .á eptir
öðrurn þjóðum í hverju sem er ; því veld-
ur fjarlægðin. Auk þess mun oss eí til vill,
liafa vantað ötula forgöngumenn fyrirtæk-
isins. Að vísu er mjer það ekki kunnugt,
liversu opt og hversu ítailega lireift hefir
verið kristniboðsmálum hjer á landi. I5ó
veit jeg það, að prestaöldungurinn, síra
Jón Jónsson á Möðrufelli, studdi eptir
megni málefni þetta, svo sem annað, er að
trúnni laut, og hvatti til kristniboðs sam-
skota í sínutn evangelisku smáritum; og
tengdasonur lians, síra Hálfdán prófastur
Einarsson á Eyri, var aðstoðarmaður hans
í þessu, urðu þá samskot víðsvegar um
land. IJka mun ílelgi biskup Thordersen
hafa hreift við þessu sarna máli; víst er
það, að síra Haldór prófastur Jónsson á
Hofi ávann full 600 dala sainskot til kristni-
boðs, sem hann tilkynnti Ilelga biskupi
(sbr. umburðarbrjef bískups 12. okt. 1859).
lJannig á unnu allir þessir menn töluvert;
því lijöitu Iandsmanna voru meðtækileg
fyrir slíkar bendingar, þótt pyngjurnar væru
ljettar1. En allir þessir afbragðsinenn
hafa þó farið þá leið, sem jeg verð að á-
1) Nýlega tók ein af höftingskonum vorum
þab ráb upp hjá sjalfri sjer, ab gela 60 dali til
krisinibobs. Nafn hennar neíni jeg ekki, því
hún vill vera óþekkt ab þessu; en jeg get
þessa til ab eýna, ab slíkhjörtu slá enn í brjóst-
urn íslendinga,
líta ekki sem heppilegasta að einu Ieyti,
þar sem þeir sendu samskotafjeð erleúdu
kristniboðsfjeiagi, til þess að kosta ókunria
kristniboða á ókunnuin kristniboðs stöðv-
um. Svo óhjásneiðanleg sem þessi aðferð
kann að hafa verið fyrir þessa menn á
þeim áruin, meðan þjóð vor var enn eigi
komin á það framfarastig, Sem hún nú
stendur á, þá get jeg þó ekki mælt með
henni að svo komnu, og álít hana mundu
draga úr áhuga landa minna í kristniboðs-
málinu, og innan skamms. eyða öllum veru-
legum framkvæmdum í þeirri grein, þótt
einhverju kynni ágengt að verða í fyrstu.
Sjerhvert fyrirtæki verður að
liafa þjóðlegt fyrirkomulag,
eigi menn að geta gjört sjer von
u m vöxt þess og viðgang. Yrði
íslenzkur trúarboði sendur, sá er þjóðin
treysti bezt, þá væri ísinn brotinn; fyrir
honum slæu hjörtu landsmanna, og hann
mundi halda huga manna vakandi við fyrir-
tækið, með því, að skrifa heim af atgjörð-
um sínum, lýsa eymd heiðninnar, umbótum
kristninnar, framíörum og fjölgun læri-
sveina sinna, áhuga og sjálfsafneitun sinni
og samþjóna sinna á kristniboðsstöðvunum.
Til þess að birta þjóðinni slíkar frjetl-
ir, ásarnt ótal mörgu öðru um kristniboð
þessara ára í ýmsum álfum heims og marg-
víslegu um hag kirkjunnar yíir höfuð að
tala, þá þyrfti jafnframt að gefa út k irkju-
1 e g t t í m a r i t í því skyni. Á slíka
kirkjuriti virðist vera hin brýnasta þörf á
voru afskekkta landi, þar sem margan
góðan dreng þyrstir eptir kirkjulegri upp~
fýsingu, en fær að eins veraldlegan fróð-
leik. Jeg kalla þá þjóð verða hart úti í
kirkjulegum efnum, sem á 4 tíinarit ver-
aldlegs efnis, auk allra annara hagfræðis-
legra rita og ritlinga, sein árlega eru út
gefin; en hins vegar ekkert einasta
tímarit andlegs ' eða kirkjulegs innihalds.
Þannig getur þjóðin fengið þekkingu á
veraldlcguin framkvæmdum og högum þjóð—
anna út í æsar í mörgum greinum; en um
trú, siðgæði og andlegt ástand þjóðanna
getur hún litla sem enga þekkingu fengið.
Ilún á varla kost á að fá vitneskju jafn-
vel um hið einfaldasta, t. a. in. hvort
ineira er af kristnu eða heiðnu fólki í
heiminum, í livaða heimsálfum kristin trú-
arbrögð eru og hvar heiðin, hvar Múha-
meðs trú og livar Gyðinga trú, nje um
misinun allra þessara trúarbragða, nje uin
kristinnar trúar dýrmætu yfirburði fyrir hjart-
að og lífið. Jeg er viss um, að inörgum
kemur það alveg á óvart, þegar jeg nú
segi: að kristnir menn eru ekki fjórði part-
ur af öllu mannkyninu, að Múhameðstrúar
menn eru meir en helmingur á við kristna
inenn, og að heiðingjar eru hart nær tveir
þriðjungar mannkynsins. Og sjeu svona
cinfaldar spurningar mönnum ókunnar, hvað
mun þá vera um hina djúplægari, kirkju-
legu upplýsingu. Má jeg spyrja: mun
þessi aðierð, þessi ólíka og öfuga tiltala
veraldlegrar og kirkjulegrar inenntunar, vera
forsvaranleg af kennilýð landsins? Er þetta
ekki að láta það lúta í lægra haldi sem
þó er mest í varið, að Iáta heimsins ríki
sitja í fyrirrúmi fyrir Guðs rfki, að gjöra
sjer nálega far um að gjöra þjóðina ver-
aldlega í hug og hjarta? — Jeg vil taka
það fram, að það liggur í auguin uppi, að
biskup vor hefir gjört of mikið fyrir hina
íslenzku kirkju til þess, að þessi orð mín
sjeu stýluð tii hans, þar sein hann hefir
byrgt þjóðina með sínum ágætu guðsorða-
bókum, og þannig afkastað svo miklu í
kirkjunnar þarfir, að varla, eður alls ekki,
liggur því iíkt eptir nokkurn fslenzkan
niann. Orð mfn mega og ekki til sín taka
neinir þeir, sem varið hafa tíma og kröpt-
um, til að efla trú, upplýsingu og siðgæði,
þ<5 ekki sje nema á laun, hver í síuum