Norðanfari - 23.06.1874, Síða 1

n r} nr ,f Uj)e n (J lt m kostnnd-
ailanst; verd dry. 30 arkir
* rd. ,s/c,j einstök 111’» ö sk.
*ahtlaun T, hvert.
PMANEAM.
Auylýsingar eru telcnar i blail-
id fyrir 4 sk. hver Una. Vid-
au/cablöd eru prentiid d lcostn
ad hlutadeigenda.
í8. An.
AKDREYRI 23. JÚNI 1874.
m æa,—
Stjórnarskrá
um liin sjerstaklegu málefni Islands.
(Nifcurlag).
26. gr. Ilvor þingdeild kýs yfirskoSunar-
^ann, og skulu þeim veitt laun fyrir siarfa sinn.
^firskofcunarmenn þessir eigaab gagnskoba hina
^flegu reikninga um lekjur og gjöld landsins,
°S gæta þess, að tekjur landsins sjeu þar allar
,aldar og at> ekkert haíi verií) tít goldib án
''eimildar. þeir geta krafizt aö fá allar skýrslur
t1*!’ og skjöl, sem þeim þykir þurfa. Síöan skal
8sfna þessum ársreikniugum fyrir hvert tveggja
8>a fjárhagstímabil í einn reikning og leggja
■'ann fyrir alþingi ásamt meb athugasemdum
I’firskobunarmanna, og skal því næst samþykkja
**ann me& lagabofi.
27. gr. Ekkert lagafrumvarp má samþykkja
fullnafar fyrr enn þafc hefir verib rætt þrisvar
6|t>mim í hvorri þingdeildinni um sig.
28. gr. þegar lagafrumvarp er samþykkt í
a"narihvorri þingdeildinni,' skal þab lagt fyrir
1‘ina þingdeildina í því formi, sem þaí) er sam-
Pykkt. Verfci þar breytingar á gjörbar, gengur
íaptur til fyrri þingdeildarinnar. Veríi hjer
sP>ur gjörbar breytingar, fer frumvarpib a& nýju
*il liinnar deildarinnar. Gangi þá enn eigi sam-
ari, ganga báfar deildirnar saman í eina mál-
*>ofu, og leifcir alþingi þá ináliib til lykta eptir
®joa umræfcu. þegar alþingi þannig myndar
eina málstofu, þarf til þess ab gjörð verbi full-
»abará)yktun á máli, ab tveir þri&jungar þing-
"‘anna úr hvorri deildinni um eig sjeu á fundi
°tí eigi þátt í atkvæ&agreibslunni; ræbur þá at-
kvæfcafjöldi úrslitum um hin einstöku málsatriti,
en til þess ati lagafrömvarp, ab undan skijdum
IfUmvörpum til fjárlapa og fjáraukalaga, verbi
samþykkt f heild sinni , þarf aptur á móti ati
•Uinnsta kosti at> tveir þrifcjungar atkvæfca þeirra,
Se|n greidd eru. sje meö frumvarpinu.
gr. Aljd/igi eker sjálit úr iivort þing-
filenn þess sjeu löglega kognir.
30 gr Sjerhver nýr þingmatur skal vinna eifc
stjórnarskránni, undir eius og búifc er afc viö-
hrkenna, afc kosning hans sje gild.
31 gr. Alþingis menn eru eingöngu bundnir
'J'fc sannfæringu sína, og eigi vifc neinar reglur
lfá kjósendum sínum.
Embættismenn þeir, sem kosnir verfca til al-
Pjngis, þurfa ekki leyfi stjórnarinnar til þcss afc
P'geja kosninguna, cn skyldir eru þeir til, án
liesningar fyrir landssjófcinn afc annast um, afc
e,nbættisstörfum þeirra verði gegnt á þann hátt,
Sem stjórnin álítur nægja.
32. gr. Mefcan alþingi stendur yfir, rná ekki taka
Joinn alþingismann fastan fyrir skuldir án sam-
Pykkis þcirrar deildar, er hann situr í, nje held-
!‘r setja hann í varfchald eta liöffca mál á móti
_'num, nema hann sje stafcinn afc glæp. Enginn
tt,PingÍ8mafcur vertur krafinn til reikningsskapar
Jjjan þings fyrir þafc, sem hann hefir talafc á
P'ngínu, nema þingdeildin, sem í hlut á, lcyfi.
33. gr. Komist sá, sein lögtega er kosinn, í
eUihverjar þær kringumstæfcur, sem sviptakjör-
fe"gi, misair liann rjett þann, scrn kosningunni
y'gir.
34. gr. Landshöffcingjanum skal Iieimilt vegna
Jp'bacttisstöfcu ejnnar afc sitja á alþingi, og á
'ann rjett á
iian
afc taka þátt í umræfcunum eins opt
ann vill, cn gæta verfcur hann þingska|ia.
, Stjórnin getur einnig veitt öfcrum manni um-
til afc vera á þingi vifc lilifc landshöffcingja
j'J’ afc láta því í tje skýrslur þær, sem virfcast
ánfcsynlegar. I forföllum landshöffcingja má veita
r"m umbofc til þess afc semja vifc þingifc.
Atkvæfcisrjett hefir landshöffinginn efca sá,
..1)1 ketinir í hans stafc, því afc eins; afc
jafnframt alþingismenn.
þeir
35
gr. flvor þingdeildin um sig og eins hifc
r "'eínafca alþingi kýs sjálft forseta sinn og vara-
rseta.
, 3e- gr. Ilvorug þingdeildin má gjöra ályktun
ír' "eitt, nema afc miiyista kosti tveir þrifcjúng-
^bingmanna sjeu á fundi og greifci þar atkvæfci.
he’J‘' gr. Heimilt er hverjnm alþingismanni afc
"PP í þeirri þingdeildinni, sem hann á
h sjerhvert opinbert málefni, ef hún leyfir
PR beifcast þar um skýrslu.
n,5| Hvorug þingdeildin má taka vifc neinu
. nii nerna einhver þingdeildarmanna taki þafc
^K’r til flutnings.
fr’ Þyki ePP' ástæía tilafc
d,yktun um eitthvert málefni, þá geiur
hún vísafc því til landahöffcingjans efca ráfcgjaf-
ans.
40. gr. Fundir beggja þingdeildanna og hins
sameinafca alþingis skulu haldnir í heyranda
hljófci. fó getur hlutafceigandi forseti efca svo
margir þingmetin, sem tiltekifc er í þingsköpun-
um, krafist afc öllum utanþingsroönnum sje vís-
afc burt, og skal þá þing þafc, er hlut á afc máli,
skera úr, hvort ræfca skuli inálefnifc t heyranda
hljófci efca á heimulegum fundi.
41 gr. t>ingsköpin handa hinu sameinafca alþingi
og báfcum deildum þess ekulu sett mefc lagabofci.
IV.
42’ gr. Skipun dómsvaidsins verfcur ei á-
kvefcin nema mefc lagabofci.
43. gr. Ðómendur eiga rjett á afc skera úr
öllurn ágreiningi um embættistakmörk yfirveld-
anna. t'<5 getur sá, sem þar um leitar úrskorfcar,
ekki komifc sjer hjá afc hlýfca ylirvaldsboíinu í
bráfc mefc því afc skjóta málinu til dóms.
44. gr. Dómendur skulu í embættisverkum
sinum fara einungis eptir lögunum. t>eim dóm-
endum, sem ekki hafa afc auk nmbofcs-störf á
hendi, verfcur ekki vikifc úr embætti nema mefc
dómi, og ekki vcrfa þeir lieldur íluttir í annafc
embætti á móti vilja þeirra, nema þegar svo
stendur á, afc verifc er afc koma nýrri skipun á
dómstólana. þó má veita þeim dóinara, sem
orfcinn er fullra 65 ára gamall , lausn frá
embætti, en eigi skal hann missa neins í af
launum sínum.
V.
45. gr, Hir> evangeliska lúterska kirkja skal
vera þjófckirkja á Islandi; og skal hifc opinbera
afc því ieyti styfcja hana og vernda.
46. gr. Landsmenn eiga rjett á afc stofna
fjeíög til afc þjóna Gufci mefc þeim hætti, sem
bezt á vifc sannfæringu hvers eins, þó má ekki
kenna efca fremja neitt, sem er gagnstætt gófcu
Bifcferfci og alis herjar reglu.
47. gr. Enginn má neins í missa af borg«
araíegum og þjófclegum rjettindum fyrir sakir trú-
arbragfca sinna, nje heldur má nokkur fyrir þá sök
skorast undan almennri fjelagsskyldu,
VI.
48. gr. Sjerhver sá, sem tekinn er fastnr
skal leiddur fyrir dómara svo fljótt sem auiifc
er. Megi þá eigi jafnzkjótt láta hann lausan
aptur, ber dómaranum svo fljótt sem verfcur og
í scinasta lagi áfcur enn 3 dagar sjeu lifcnir frá
því, afc sá, sem tekinn er fastur, var leiddur
fyrir dómara, afc leggja á urskurfc, er byggfcur
sje á tilgreindum ásiæfcum , um hvort hann
skuli settur í varfchald, og megi láta hann laus-
an móti vefci, þá skal ákvefcifc í úrskurfcinum,
livert efca hversu mikifc þafc skuli vera.
Urskurfci þeim, sem dómarinn kvefcur upp,
má sá, sem í hlut á, þegar skjóta sjer í lagi
til æfcra dóms.
Etigan mann má setja í gæzluvarfchald fyrir
yfirsjón, er afc eíns varfcar íjesekt efca ein-
földu fangelsi.
49. gr. Heimilifc er frifcheilagt. Ekkí má gjöra
húslcit, nje kyrrsetja brjef og önnur skjöl og
rannsaka þau, nema eptir dómsúrskurfci, eflögin
ekki gjöra sjeriega undantekning.
50. gr. Eignarrjelturinn er frifchelgur. Eng-
an má skylda til afc láta af hendi eign sína,
nema almenningsþörf krefji; þarf til þess laga-
bob og komi fullt verfc fyrir.
51. gr. 011 bönd þau, er hamla frelsi í al-
vinuuvegum og jafnrjetti manna til atvinnu, og
eigi eru byggfc á almenningsheillum, skal af taka
mefc lagabofci.
52. gr. Sá, sem ekki getur sjefc fyrir sjer
og sínum, og sje hann ekki skyldu-ómagi ann-
ars manns, skal eiga rjett á afc fá styrk úr al-
mennum sjófci, en þá skal hann háfcur vera
skyldum þeim, er lögin áskílja.
53 gr. Ilafi foreldrar eigi efni á afc fvæfca
sjálf börn sín efcur sieu börnin munafcariaus og
öreigar, er þafc skylda hins opinbera afc sjá
þeim fyrir uppfræfcingu og framfæri.
54. gr. Hver mafcur á rjett á afc láta íljósi
hugsanir sfnar á prenti; þó verfcur hann afc á-
byrgjast þær fyrir dómi. Ritskofcun og aðrar
tálmanir fyrir prentfrelsifc má aldrei innleifca.
55. gr. Rjett eiga menn á afc stofna fjelög í
sjerhverjum löglegum tiigangi, án þess afc ieyfi
þurfi afc sækja tii þess. Ekkert fjelag má Ieysa
upp mefc stjórnarráfcstöfen. þó má banna fje-
lög um sinn, en þá verfcur þegar afc höffca mál
gegn fjelaginu, til þess þafc verfci leyst upp.
— 69 —
56 gr. R ett eiga menn á afc safnast saman
vopnlausir. Lögreglustjóininni er heimilt aö
vera vifc almennar samkouiur. Banna iná mann-
fundi undir berum himni, þegar uggvænt þykir
afc af þeira leifci óspektir.
57. gr. Sjeriiver vopnfær mafcur er skyldur
afc taka sjálfur þátt í vörn landsins eptir þvf,
sem nákvæmar kann afc verfca fyrir mælt þar
um tnefc lagabofci.
58. gr. Rjetti sveitarfjelaganna til afc ráfca
sjálf málefnum sínum mefc umsjón stjórnarinn-
ar skal skipaö mefc lagabofci,
59 gr. Skattgjalda-málum skal koma fyrir
mefc lagaboíi.
60. gr. 011 sjerstakleg rjettindi, er lögin
hafa bundifc vifc afcal, nafnbætur og tign, skuiu
vera af tekin.
VII.
61. gr. Uppástungur, hvort heidur er til
breytinga efca vifcauka á stjórnurskrá þessari,
má bera upp, bæfci á reglulegu alþingi og auka-
alþingi. Nái uppástungan um breytingu á stjórn-
arskránni. samþykki beggja þingdeildanna, ekal
leysa alþingi upp þá þegar og stofna til al-
mennra kosninga af nýju. Samþykki hifc ný-
kosna alþingi ályktunina óbreytta, og nái hún
stafcfestingu konungs, þá hefir hún gildi sem
stjórnarlög.
62 gr. Stjórnarskrá þessi öfciast gildi I. dag
ágústm. 1874, jafnhlifca hinum nákvæmari regl-
um til bráfcabyrgfcar, sem leifcir af þeimákvörfc-
unum um stundarsakir, scm bjer koma á eptir.
Ákvarfcanir um stundarsakir.
1.
þartgafc til öfcruvísi verfcur fyrir mælt mefc Iögum
skulu kosningarlögin 6. janúar 1857, smbr. til-
skipan 8. marz 1843, framvegis giida um kosn-
ingarnar ti| alþingis afc öfcru Ieyti enn því, ecra
ieifcir af 14, 17. og 18. grein í lögum þessnm.
þeirri tölu .hinna þjófckjörnu alþingismanna
sem ákvörfcufc er í hinni fyrstu greininni, skal,
þangafc til öfcruvísi verfcur fyrirmælt mefc lögum,
skipt þannig nifcur, afc þarr sýslur, er nú skal
greina: 1) Gullbringu og Kjósar, 2) Amess, 3)
Rangárvalla, 4) Skaptafells, 5) Isafjaríar ásarat
Isafjarfcar kaupstafc, 6) Húnavatns, 7) Skaga-
fjarfcar, 8) Eyjafjarfcar ásamt Akureyrar kaup-
stafc, 9) þingeyjar, 10) Norfcurmúla og 11) Sufc-
urmúla sýslur kjósa 2 alþingismenn lrver, en
liinar afcrar sýsitir í Islandi og Reykjavíkur
kaupatafcur kjósa 1 alþingismann hver.
2.
þangafc til lög þau, sem getifc er í3. grein
koma út, skal hæzti rjettur ríkisins dætna rnál
þau, er alþingi höffcar á hendur ráfcgjafanum
fyrir Island fyrir afbrigfci gegn stjórnarskránni
eptir þeitn málsfærslu-reglum, sem gilda viö
tjefcan rjett.
3.
þangafc til afc þingsköp hins sameinafca al-
þingis og beggja deiida þess verfca ák vefcin mefc
lagabofci, áskilur konungur sjet afc ákvefca þing-
sköpin til bráfcabyrgfca.
4.
Ivonungur gjörir ráfcstafanir þær, sem mefc þarf,
til þess afc stjómarskránni verfci komifc fullkom-
lega í verk einhvern tíma á árinu 1875. Aætl-
un um tekjur og gjöld Islands á árinu 1875
stafcfestir konungur samkvæmt þeim reglum sem
hingafc til hefir fylgt verifc.
Gefifc á Amalíuborg, 5. dag janúarmánafcar 1874,
Uudir Voiri konunglegu hendi og innsigli,
Clirislian R,
(E. S.) ____________
C. S. Klein.
III.
Konnngleg Auglýsing til ísIendinga
unr þafc, afc út sje komin stjórnarskrá um liiu
sjcrstakiegu málefni Islands.
Vjer Christian hinn Níundi, af Gufcs náfc
Danmerkur konungur, Vinda og Gauta, hertogi
í Sljesvfk, Iloltsetaiandi, Stórmæri. þjettroeraki,
Láenborg og Aldingborg.
Gjörum kunnugt: Alþingi, sem saman kom
árifc, scra leifc, befir I þegnlegu ávarpi ti| Vot