Norðanfari - 24.10.1874, Blaðsíða 1
Sendur kaupettdum kastnad-
Q’laust • verd árg. 30 arkir
^ rd. 48 sk', etnstök nr• 8 sk•
SölulaUn T# hvert.
Auglýsingar eru teknar i blad-
id fyrir 4 sk, hver lína. V»íf-
aukablöd eru prentud á kostn
ad hlutadeigenda.
13. ÁK.
TIL NORÐANFARA.
t þar höfuni vjer mist góian dreng, er Sig-
Krbur Guí)munds8on málari var, og þarfan landi
vOru, og er maklegt a& minnast hans.
Hann helgabi iíf sitt landinu, og vann því,
tneíian aldur entist, — fyrir ekkert, því aö
hvorki hafti hann aubi nje metor'um nje ötiru
gótgengi at fagna, enda var hann ekki siíks
^gjarn, Líf hans og einka yndi var at> reynast
nýtur sonur ættjarharinnar, enda liggur eptir
Itunn mikib verk og gott.
Forngripasafnib í Reykjavík er verk hans,
Hann átti hugmyndina. Fyrir fylgi hans komst
þab á fót árib 1863. Síban hefur hann átt
Urestan þátt í umsjón þess, efling þess og nib-
Urskipun þess, og ótrauöur barizt fyrir ab auka
þab, anbga þab, og koma því í þab horf, ab
sannarlegt gagn mætti sem fyrst ab því verba.
Honum tókst ótrúlega ab fá vilnesltju um ýms-
ar fornmenjar víbsvegar um land, og sparabi
enga fyrirhöfn til þess ab reyna ab frelsa þær
frá glötun og frá hrakningi út úr landinu, senr
litlu er betri.
0nnur abalbarátta hans í landsins þarfir hefir
Verib vib kvennfólkib, ab koma þvf til ab leggja
nibur erlendan skrípabúning, en taka upp hinn
forna og þjóblega fald og annan þjóblegan
búnab. Sú barátta hófst meb ritgjörb í Nýum
Fjelagsritum 1857. Var sú ritgjörb lítt vinsæl
framan af. þó tókst honum ab sigra, svo ab
nú er faldurinn talsvert farinn ab rybja sjer til
túms, eins og kunnugt er.
þjdbhátíbarmálib var eitt, er faann frá npp-
bafi studdi áhugsamlega og kröptuglega, og ætla
jeg næst sanni, ab hann liafi átt þá hugmynd,
þó ab abrir kunni ab eigna sjer hana, og í
því efni fylgdi hann fram, ab Ingóifi yrti reist-
Ur hæfilegur minnisvarbi, sem óneitanlega hefbi
átt bezt vib, þó ab því gæti ekki orbib fram- '
gengt.
Óliætt mun mega segja, ab á bæjarbrag í
Reykjavík hafi hann haft allmikil áhrif, enda
gjörbi hann sjer mikib far um ab óhelga þar,
ein8 og reyndar um allt iand, óþjóbiegan hugs-
Unarhátt, koma í veg fyrir ýmsa óreglu og ó-
Svinnu, og leibrjetta )fmislegt, er bera þótti vott
Um sljóa feguroartilfiuning. Hvort þab fyrir-
tæki, sem til framfara iiorfti og fegnrbarauka
t. a. m. vibreist skólavörtunnar, studdi hann
6ptir föngum, óg fylgdi því áhyggjusamlega.
Vib hinu yhbatist iiann, er ósæmd var ab.
I þjóbmálefnum öllum var hann sannurog
Frennandi Islendíngur þó ab hann eptir siötu
sinni lítib gæti beitt sjer í þeim efnum, svo á-
bseri, enda var hann enginn áburbarmabur
Um neitt.
Ekki er mjer dæmanda um list hans (mál-
hnar listina), en þó ætla jeg víst, ab liann hafi
veriö vel fær og rjett nefndur þjóbsnillingur.
^leb henni mun hann hafa unnib landi voru
“Hmikib gagn, og sjerstaklega Reykjavík, því
til hennar á þab rætur ab rekja, er hann
vann ab því ab prýba leiksvib og sýna þar
ÍUisa viíburti, svo ab mesta snild var á, enda
Var hann og bezti stubningsmabur, og einatt
^filzti hvatamabnr glebileika í Reykjavík, því
^ alit vildi hann slybja, sem framför var ab.
Ritgjörbir hans bera vott um hreina fjör-
. kla og öfiuga cettjarbarást, um frábæra þekk-
'"8 fornaldarinnar og jafnvel hirina myrku mib-
^a, og, ab þvf er virbist, um rjettan skilning
®tra tíma. Málfæri á þeim er lipurt og gott,
Va blandab kýmni, en þó tilgjörbarlaust.
Hib heizta, er birst hefur á prenti eptir
hann, er ritgjörbin BUm kvennbúninga á Islandi*
í Nýum Fjelagsritum 1857, sem ábur er bent
til, BSkýrsla um forngripasafn Islands í Reykja-
vlk“, 1, hefti, er Bókmenntafjelagib gaf út 1868,
ýmislegt í „Islenzkum þjóbsögum“ og allmargar
blabagreinar. I bænarskrám um styrk til forn-
gripasafnsins, sem prentabar eru í Alþingistíb-
indunum, mun hann hafa átt mestan þátt og
í ýmsu öbru, sem nafn hans er undir surnu, en
sumu ekki. 1 hinni ensku þýbing G. W. Ðas-
ents af Njálssögu 1861, er uppdráttur eptir hann
á 4 blöbum af íslenzkum skála í fornöld, snild-
arlega af hendi leystur. Fribþjófssögu 1866
fylgja myndir eptir hann af norrænum Gunn-
fánum og vopnttm og norrænum dreka, er hann
hefur dregib, og Stafrófskveri 1854 fylgdi konu-
mynd eptir hann.
Hann mun jafnan talinn mebai hinna nýt-
ustu og merkustu landsmanna á sínum tímum.
Vib minningarorb þessi ekal tengja þessi
minnistef um hann:
Einn er libinn alda tugur
Islands byggbar frægb aubugur,
Ingólfs miuning alla kætir,
unun fegrar hverja brá;
en í mibju unab kafi
alda rís á kyrru hafi,
daubinn heróp dimmt upp rekur,
drúpa landib forna má.
Æfisól í ægi sígur,
Islands sniiii garpur bnfgur,
fornrar aldar fósturmögur,
fósturjarbar bollur son ;
Isfold hnfpir hrími grátin,
benni’ er drengur góbur iátinn,
dólgum hennar hvergi þarfur,
hrifinn öflgri frelsis von.
Hann var drunga’ og flónsku fjandi,
frjáls og tiginn var hans andi,
hreinn sem mjöll, og hvergi deigur,
hata tignar-datur vann;
fegurb skildi, fegurb unni,
fornrar aldar jós af brunni,
vakti fornar frelsisvættir,
fabm er byggir þeirra hann.
þótt hann ekki þurfa’ ab gráta
þykist öldin vanþakkláta,
eigingjarna, ófrjálslynda,
ekki mjög sig stæri hún:
hafin yfir hleypidóma
beibum sveipub frægbar Ijóma
minning hans mun lengur lifa
Ijósri grafin sögu rón.
UM SKIRNARHEITI ISLENÐINGA.
Ilverjum þeim, sem gefur gaum ab manna-
heitum á Islandi, þeim cr nú eru, hlýtur ab
þykja mörg þeirra kynleg, 0g vjer höfum og
opt heyrt, ab margir bafa orbib hissa, er þeir
bafa heyrt nafn á ýmsum nýskírbum börnum.
Mál vort og mannaheitin hjá oss er hvab öbru
svo náskylt, ab hvort verbur ab falla ogstanda
meb hinu. Enda verbur þab Ijóst, er þess er
gætt, ab einmitt á hinum sömu tímum, sem
íslenskan glatabi fegurb sinni og varb full af
dönskuslettum og öbrum útlendum orbskrípum,
einmitt þá íóru einnig ab koma upp útlend
mannaheiti, og mörg skrípanöfn. þannig urbu
skírnarnöfnin óíslenzkuleg og óþjóbleg, cg þá
— 113 —
siæddust meb mörg skrípanöfn. Oss getur
eigi stabib á sama, og vjer berum þab traust
til Islendinga, ab þeir sjeu margir, sem eigi
stendur á sama, hver mannaheiti sjeu tibkan-
leg á landi voru; oss þykir mikib undir því
komib, ab þessi óíslenzkulegu og óþjóblegt*
(skrípajnöfn leggist meb öllu nibur meb tíman-
um, og fækki uú þegar, og hverfi svo öldung-
is af iandinu, en ab aptur sjeu hjer einungia
íslenzk og þjóbleg nöfn. f>á mættu og öng-
anveginn koma upp ný ónefni, sem barnib,
er þab væri upp komib, mætti harma, ab for-
eldri þess ljet þab heita . Tilfinningin fyrir
þessu sýnist enn of sljó viba ð landi voru;
lýsa því hin nýu óíslenzkulegu nöfn, er enn
eru ab kvikna víba ura land, svo ab 102 ný
nöfn hafa bætzt vib f landinu frá 1855 til 1870,
34 karlmannabeiti, og 68 kvennaheiti (Landsh.
sk. 5. B. II., bls. 360—362), og er allur þorri
þeirra óíslenzkulegur og óþjóblegur. Vjer skul-
um setja hjer cokkur þeirra:
Karlmannaheiti.
Abner. Nói.
Ágústínus. Óskar (sic).
Björgvin. Sigurlíni.
Diomedes. Sigurrín.
Garibaldi. Svanberg.
Gubbert. Trjámann.
Hernft. Vfíalis.
Marínó.
Kvennaheiti.
Alpha Eirikka. Hframfna.
Andresa. Ernma. Ingfinna.
Batdfna Eugenía. Klásína.
Benidikta. Frímannfa. Mattfana.
Bergsveinína. Gíslalína. Októína.
Brynjólfína. Gratíana. Óvina.
Dabey. Gubbrandía. Rðsalía.
Dagmar. Hanna. Skuldfrf.
Ebbertsína, Hersilía. Steptfna. Össuría.
þessi 15 karlmannanöfn og 27 kvenna-
nöfn, eba samtals 42 nöfn af þeim 102 skírn-
arheitum, sem bætzt bafa vib á 15 árum (1855
— 1870), eru sýnishorn af þvf, á hvaba vegi
þetta mál er nú. Vjer kunnum hinu íslenzka
bókmenntafjelagi mikla þökk fyrir þab, ab þab
lætur Landsh. sk. sínar færa oss skírnarheitin
á landi voru, og sýnir þab, ásamt svo mörgu
öbru, þjóbrækni og ættrækni þess. Vjer treyst-
um því, ab þab muni halda því áfram.
þab er erfitt, ab þýba öll nöfn á Islandi,
og er þó vonandi, ab einhver verbi tilþessmeb
tíraanum. Sum er þó hægt ab þýba. Fyrir 19
árum lifbi hjer á landi kona, sem hjet Barbara.
Vjer vitum eigi, hve gömul hún var þá, og má
vera, ab hún lifi enn. þetta nafn er sótt í
f latínu, og þýbir: hin siblausa ósibaba. Hví
gat hún eigi heitib Siblaus ? Vjer getum eigi
annab sagt. en þeir menn hafi verib í vandræb-
um meb nöfn, sem hafa látib dætur sínar heita:
Evlalia, Gurie, Ingimagn, Jael, Jóalína, Klálína,
Listalín, Lopthæna, Magnalín, Mekkín, Oviba,
Petúlina, Svíalín, Trína, Úrsula, Ögn, og öbrum
þesskonar nöfnum, Og eigi hafa sona nöfnin
öll verib betri: Elíden, Fribsemel, Gils, Hagalín
Híerónymus, Jedrosky, Jesper, Jess, Júst, Kar-
lemitt, Karvell, Kasten, Lafrans, Melkíor, Mens-
alder Raben, Meyvant, Rústíkus, Salma, Svein-
ungi, Tiii, Vívat, og fleiri lík þessu. Flest af
kvennmannaheitum þessum, sem hjer eru talin,
og sum kailmannanöfnin eru tóm vitieysa. Mest-
um metum í landinu sýnast þau káílegu kvenn-
AKUREYRI 24. OKTÓBER 1874.
M5Í.-52
ik. i