Norðanfari - 24.05.1875, Síða 2

— 62 —
fugl hindrunarlaust, en þab er öllum aufsætt,
ab sá ágó&i fengist ekki nema í eitt skipti, það
er a& segja mefcan veriö væri aíi drepa fuglinn
niíiur eia fæla hann á braut. þab yrfci einnig
mikib kjötát 4 Islandi, ef allar geldar kindur
væru skornar riibur á Islandi haust hvert; en
hvorsu lengi mundi ærstofninn ver&a aí> ey&ast,
ef engin væri vi&koma, svo a& magarnir yr&u
því svengri, þá er búi& væri a& ey&a stofnin-
um me& öskynsamlegu ráMagi, sem kjötátiö
hef&i veriö meira. .
Me& því a& spilla þannig hag fásturjar&ar
sinnar me& æíarfugladrápinu og þannig öbein-
línis hag 'sjálfra sín, má þa& og til sannsvegar
færa, a& æ&arfuglabanar spilla me& því bein-
línis gagni sjálfra sín.
Fyrst er þa& me& öllu <5víst, hversu ví&a
mætti koma á æ&arvarpi, ef lag og regla væri
me&, og því hversu margir gætu or&i& a&-
njátandi nokkurs af ar&i þeim, sem er af æ&-
arfuglinum. þa& þykir meiga fullyr&a þa&, a&
eigi megi a& eins koma æ&arvarpi á flestum þeim
jör&um, er a& sjö liggja, heldur og marg ví&a ann-
arsta&ar, þar er vötn eru, er úr rennur til sjáar,
e&a þ<5 eigi sje nema á e&a lækur renni úr vatni
er rennur úr til sjúar. þetta mætti sanna me&
mörgum dæmum, og þessi úibreitsla æ&arvapsins
og vaxandi ágú&i af æ&arfuglinum fyrir æ fleiri
vakti einmitt fyrir þeim, er gjör&ust forkólfar
fyrir þvf, a& fuglinn yr&i fri&a&ur. þing og
stjórn vildi eigi ieyfa ykkur a& drepa fuglinn
ni&ur, ög vill ekki enn, hvers vegna? vegna þess
a& þing og stjórn vildi láta ykkur hafa miklu
meira gagn af fuglinum lifandi en ykkur er
mögulegt a& hafa af honum, me& því a& drepa
hann. þirig og stjórn er í þessu efni f sínum
gó&a rjetti a& öliu leyti, því a& tilgangur Skap-
arans er sá, a& mennirnjr geri sjer hverja skepnu
sem ar&samasta. fá er og þess a& gæta me&
æ&arvarpi&, a& svo sem kve&i& er a& or&i um
aflann úr sjónum, aö þa& ver&i gagn a& öllu
því, er á land kemur, svo má einnig a& or&i
kve&a um ar&inn af æ&arvarpiriu, f>aö er sjalf-
sagt, a& aríurinn af varpinu lendir fyrst hjá
þeim er vörpin hafa, en þa& er skamma stund,
og á me&an ar&urinn er hjá þeim, kemur hann
einatt mörgum ö&rum margvíslega til gó&s.
Efnamennirnir gera mörgum gott og hjálpa
mörgum þurfandi. feir ganga á ur.dan ötrum
me& drengilegum framkvæmdum, og örfa me&
því drengskap. þeir manna vel börn sín, og
þa& ver&ur fleirum til gó&s. þannig koma efni
efnamanna mörgum a& li&l ö&rum en ejálfum
þeim, me&an þeir eru í iifandi lífi, því a& enn -
er þa& ótaliö, a& þar sem efnin eru fyrir, þar
er lagt rnest á til sameiginlegra þaifa, og væri
gaman a& sjá sveitarútsvör allra varpmanna, og
jafna þar saman viö útsvörum jafnmargra bænda,
er sömu tíund gjör&u og vaipmenn ; þafe sem út-
svör varpmanna hefíu fram yfir, og þa& yríi
víst ekki svo líliö, því yr&i a& jafna ni&ur á
bændur auk útsvaranna Bem þeir hafa á&ur, og
vir&ist mjer synd a& kvarta yfir a& þau sjeu
eigi núgu há áíur. En því vilji& þjer þá spilla
atvinnu varpmanna, og þyngja me& því á sjálf-
um y&ur ? Nu deyja varpmenn sem a&rir menn.
Eigi flytja þeir reiturnar í gröíina me& sjer
fremur en a&rir menn. Efni þau, er þeir hafa
afla& á æ&arvarpi og annari atvinnu sinni, ver&a
eptir í landinu til hagsældar því á einhvern hátt
og um lei& tii bagsældar hverjum einstökum
í landinu. Börnin erfa; þau lenda ví&s vegar
um land og efni þeirra me& þeim. þar scm
efnin lenda, vería þau a& li&i fyrst í hjóna-
bandinu og á heimilinu og svo vííara út þa&an.
Þafc er eigi heldur loku fyrir þa& skotiö, a&
börn æ&arfuglabana kunni a& lenda á varpjöri-
um, og þá bni& þi& vel ( haginn fyrir börnin
ykkar e&a hitt heidur, ef þi& eru& me& ágirnd
ykkar búnir ab eyja afcaivarpinu. '
IIi& háa ver& Cr æ&ardúnninn crkominn í,
er öllurn kunnugt, me& því a& hann var sein-
astli&iíi 8UB>ar 1,álfan “unda dai á Akurcyri, og
mælt er a& Gránufjelag hafi feugiö 12 rd. fyr-
ir hvert pund af sínum æ&ardún erlendis. Ar-
i& 1834 gekk æ&ardúnninb á 2 rd. 64 sk. þessi
óvenjulega verthækkijn á æfcardúninum, hún er
órækur vottur þess, ab eptirsókn eptir dúnin-
um fer vaxandi en dúnaflinn vex eigi a& sama
skapi, af því a& dúnafli er eigi nokkurssta&ar í
heimi annar eins og á Islandi.
Vjer sem er svo tí&rætt um álögur og byr&-
ar, er vjer getum eigi undir risib, og þykjumst
vera neyddir til þess a& stökkva úr landi, til
þess a& flýja þau ókjör; er þa& eigi herfileg fá-
sinna, a& sömu mennirnir, sem kvarta mest und-
an þessu, skuli vera frakkastir í aö spilla svo
ar&sömum og árei&anlegum atvinnuvegi landsins,
sem æ&arvarpiö er? Væri þa& eigi mannalegra,
a& taka þenna atvinnuveg æ&arvarpiö, er vjer
l6lendingar sitjum miki& til einir a& , fyrir til
þess a& auka hann og hlynna a& honum á all-
ar lundir, svo a& hann ver&i sem blómlegaslur
og kasti sem mestu af sjer, en a& ey&a honum
og spilla. Vjer Islendingar stöndum á baki
annara si&a&ra þjó&a í vinnubrög&um og verk-
lægni, og kennum um fátækt, kunnáttuleysi og
verkíæraleysi, en þessu getum vjer eigi kennt
um, þá er um æ&arvarp er a& ræ&a, þar þarf
eigi neina sjerlega auMegb e&a kunnáttu e&a
nein dýr verkfæri til þess afc koma því á; til
þess þarf fremur öllu ö&ru reglusemi, a& vera
ekki ab skjóta eins og, fárá&lingar e&a flakka a&
þarflausu þar sem fuglinn er efca má a& hæna
og því um líkt, I þessum atvinnuveg er oss
Islendingum gefifc, a& taka ö&rum þjó&umfram;
sýnum þá a& vjer erum menn og aukum hann
og eflum og græ&um stórfje á. Hitt er skræl-
ingja bragur'ab drepa og jeta, en kunna eigi a&
meta hi& miklu meira gagn , er ver&a má a&
skepnurini lifandi. Vi& þurfum a& taka í okkur
mannrænu sjálfir me& þetta; þing og stjórn hefir
gjört þa& a&, er þa& getur í þessu efni. Lög-
in, sem sprottin ern frá hinum vitrustu mönn-
um þjó&aririnar, banna a& drepa fuglinn , og
yfirvöld eru sett, til þess a& vaka yflr a& lög-
in sjeu haldin. Me& þessu er ekki einasta
bændum og vinnumönnum varnaö a& drepa fugl-
inn; yfirvöldin mega þa& ekki heldur ekki einu
sinni; Klein sjálfur e&a konunsurinn, fyrir lög-
unum eru allir jafnir. þess vegna er þa& al-
veg ástæ&ulaust af y&ur, a& kvarta yfir a& þjer
verfcib hart úti me& a& mega eigi drepa æ&ar=
fuglinn, þegar sjálfur konungurinn má þafc ekki.
þa& er full öld sífcan, a& Jesúítar sendu
trúarbo&a til Paraguay, sem er land í su&urhluta
Vesturheims, og stofnu&u þar nýlendu. Attu
þeir eigi eins pifitt me& neitt eins og fyrir-
hyggjnleysi landsbúa. Landib var vei lagafc tii
kornyrkju; trúarbo&ar fengu landsbúum sæ&i og
leiddu þeim fyrir sjónir, a& eptir fáa mánu&i
mundu þeir hafa nóg vi&urværi, ef þeir sá&u
korninu ; en þó a& þeir vissu þetta, vildu þeir
heldur rífa í sig sæ&iskorni& þegar í sta&, og
möttu þannig stundarnautnina meira en marg-
falt meiri hag og til meiri frambú&ar, er þeir
áttu í vændum, ef þeir hef&u sáb sæMnu.
þá er einhver þjó& hagar sjer þannig, er
eigi sjáaniegt í hveiju hún tekur ýmsum skepn-
um fiam, því a& margar skepnur sjáum vjer
þó a& hafa nokkra fyiirhyggju fyrir ókomna
tímanum. Puglarnir búa sjer hrei&ur, og haga
þeim rnargir hverjir svo, a& þau geti vari& ung-
ann háska; hýbýli bifra eru þv( líkust sem manna
verk væru á þeim; hundarnir safna sjer einatt
æti, er þeir leita til, er þá svengir. Æ&ar-
fnglabanar ey&a fuglinum, svo engin hrei&ur
geti orfcib; þeir spilla auMeg&inni, er af fugl-
inum má hafa, svo a& þeir, er annars gætu,
geta eigi fegraö hýbýli sín, e&a fært annaö í
lag, er íæra mætti til gagnsogsóma; þeir vilja
jeta allan fuglinn upp í einu, svo a& ekkert sje
til, þegar búi& er, annab en sultur og hordau&i.
þa& er verst, ef garmarnir deyja í syndum
sínum. Vakandi.
— f>a& er víst raikib óvíía í si&u&um lönd-
um, a& eigi hafi fyrir löngu sí&an verib mældír
vegir allir og ræktub jör&. A& þessu hafa þó
vesælings Islendingar eigi rá&ist í slíkt, þeir
standa a& baki annara þjó&a í því sem svo
mörgu öfru. Vjer liöfutn opt heyrt vi&líka á-
sakanir um oss Islendinga, þær eru harfcar og
þó eru þær sannar alit of margar. Ætli nú
sje eigi kominn tími til a& hrínda af sjer einni
slikri ásökun, og láfa eigi lengur sannast upp
á oss, a& vjer nennum eigi a& mala tún vor
og vegi bæja á milli? þetta þarf eigi a& kosta
svo mikla peninga; eins og margt annafc, er vjer
höfum fyrir stafni, en jeg verb a& álíta a&
þetta uiegi eigi lengur undandraga, ella ver&i
sóma vorum hætta búin. þa& er líklegt, eptir
allt þa& lof er vjer höfum þegib úr ýmsum lönd-
um fyrir geymslu vora á hinni norrænu sögu
og norræna fornmáli, a& æ fjölgi hjer ferfca-
mönnum frá útlöndum til þess a& sko&a sögu-
landib og söguþjó&ina, og væri oss þá æ meiri
minnkun a& geta eigi sagt hva& langt er til
næsta bæar, til kirkjunnar, til þingsta&arins og
8. frv. þá er einnig trúlegt, ab nokkrir slíkir
útleudir fer&amenn væru búfræ&ingar og hag-
fræ&ingar, sem vildu vita ásland þjó&arinnar í
þessum greinum; þeir mundu því spyrja oss
eptir tötuafla af túnum vorum, en til þess a&
vita hva& miki& hef&i fengist af hverri dagsláttu
e&a annari tiltekinni stærb, þyrftu þeir og a&
vita stærb túnanna. þetta getum vjer enn ekki
sagt þeim, og mundi þeim þykja slíkt fávíslegt.
Vjer viljum sjáIfir vita, hvar bezt eru ræktub
tún í sveit e&a sýslu, me& nau&synlegu tilliti til
jar&lags og ve&uráttufars á hverjum sta&, og
þetta getum vjer þó aldrei nákvæmlega nema
túuin sjeu mæld. Vjer viljura líka vita hver
ræktunara&ferð bezt á vib tún vor, en til þess
þurfum vjer ab brúka sína a&fer&ina vi& hvem
hluta þess saœa vorib og bera svo saman hey-
vöxtinn, eptir etærb túnbletlanna. Margt má
fleira tilfæra, er sanni nau&syn mælinganna, en
jeg ætla eigi í þetta sinn a& telja þa& fram,
jeg vildi einungis vekja máls á þessu efni, og
þá vona jeg a& margir sjái nau&syn þess er
þeir athuga þa& rækilega. Jeg skal annars geta
þess um leib, e& vjer Fnjóskdælir höfum þegar
í vor byrjað á mælingunum, og mun þeim a&
forfallalausu verta lokib bráfcum. Voru 2 menn
hjer í sveitinni kosnir lii þeesa starfa; mælir svo
hvor þeirra sinn úthlulaía part sveitarinnar,
fyrir frítt fæ&i og litilijörlega þóknun af búend-
um, sem flestir ef eigi allir inunu veita þeini
ijúílegar vi&tökur, Tún og vegir bæa á milluni
eru mældir í pörtum eptir örneínum og hverj-
uin búanda gefin afskript af máli túns síns og
vegar a& landamerkjum, en allar mælingarnar
munu svo a& lokum ver&a rita&ar í eina bók
fytir hreppinn ásamt ö&rum lýsingum á jör&un-
um og einkum túnunum; getur slíkt má ske
oríib fró&legt til samanbur&ar vi& búskapinn á
hverri jörfc á ýmsurn tímum.
Jeg skora fastlega á alla framfaramenn vora
og gó&a drengi, a& þeir þegar á komandi sumri
gangist fyrir því hverjir í sinni sveit, a& tún
öll og alfaravegir verfci nákvæmlega mældir af
þeim mönnum, sem bera skyn á túnamælingt'r
mælingarnar innfær&ar í eina bók, er geymisí
vi& sveitarskjölin , og a& stuttar og greiniiegar
skýrslur af tónunum, svo sem hve stór parlur
þýf&ur er af hverju túni, hvernig jar&vegur er
m. fl., ásamt lýsing af jör&unni, sjeu látuaf
fylgja mælingunum.
G. L
— Vjer höfum fyrir löngu sí?an í bla&i
þessu, og þar a& auki bæ&i munnlega og skrif-
lega, farifc því á flot vi& einslaka menn, bve
nau&synlegt þa& væri, a& landamerki hvorrar
jarfcar fyrir sig, eins ítök hennar, sern eru á
ö&rum jöríum væri skrifufc upp, og svo dýrleikt
hennar, og þess jafn íramt geti&, hvort dýrleyk