Norðanfari - 09.06.1875, Blaðsíða 1

\
Sendur kaupendam hjcr d Jandi
kustnadarlau.it; ver d drg, 30
arkir 3 krúnitr, einstfík nr, 16
aura, sö/u/aun 1, hvert.
NOUAMM.
14. ÁR
%
AKUREYRl 9. JÚM. 1875
Auglýsingar eru teknar i hlad
id fyrir 8 avra hver lina.
Ytduukablöd eru prentud d
knstnud hlutadeigenda.
M SS.-36.
NOKKUR ORÐ UM RLÖÐ PRESTSIN3 I
LANDAKOTI.
(NiJurlag). En katólski presturinn í Landa-
koti er ekki eins <5meikilegur og sumir kunna
aí) ætla: hann segist liafa „synt“ og „sannafc"
ah þah sem „almennt' er sagt um katdlska
f hinni lútersku kirkju sje rangt, ósatt og
dhafandi". þegar menn lesa þessi orh eptir
Baudoin fyrsta í Landakoti veriur miinnum ó-
sjálfrátt at> minnast hins Bheilaga“ „jarls“ Krists
Benidikts páfa XIII (hins fyrra), sem bannfærbi
heiminn allan og vildi ekki aptur kalla þá bann-
færingu meían hann liffi, þútt hann yrhi ní-
ræfur1. Fyrst þah sem Lúterstrúarmenn segja
almennt er rangt, ósatt og óhafandi, kannske
presturinn vilji þá heyra hvaí) katólskir segja
sjálfir. Hinn ágæti sagnaritari C. W. Rotteck
segir t. d.: »Vjer höfum nú f Mrfcaldasögunni
öld eptir öld sje& hina sorglegu spillingu rdm-
vert-ku kirkjunnar í kenningu og sihum magn-
ast án aflats". — — „Kristinddmsins gublegi
andi, sem var kæfbur af úreltum formum eba
fiæmdur burt af klerkarfki, sem bragbvíslega
hafbi hafib sig , var ab því kominn ab hverfa
alveg burt. Biltlng hlaut ab verfa, ef krist-
indómurinn átti eigi ab sökkva æ dýpra f aust-
urlenzkt klerka- og mtinka-líl2“. „Prælátar og
kirkjur áttu hinar fögrustu og aubugustu fast-
eignir og höibu umráb yfir stdruro hjerufum.
Vib vald þetta og aubæfi sameinufu þeir hin
mestu einkarjettindi og skattfrelsi, svo ab and-
legrarstjettarmenn háir og lágir voru lausir vib
byrbar og skyidur mannfjelagsius og voru opt
bvattir til dsvffinna ódába meb von um ab
sleppa óhengdir. Og þeir andlegrar stjettar
menn, sern ekki þjábu mannfjelagib meb glæp-
um og harbstjórn , hneixlubu þab ab minnsta
kosti meb takmarkalausu elarki ebur blygbun-
arlausri ósibsemi8". „Loksins — eptir röb af
óverbugum páfum —- komu evívirbingar og
glæpir Alexanders VI , sem fyiltu mælir gub-
leysisins4“. „Meb því ab fyrirlfta hinn nýja
tfbaranda og meb því ab brúka vald eitt ó-
hóflega hratt hin rómverska hirb biltingunni
fram. Kvittun syndanna sem var bobin fyrir
peninga og sem jafnvel á þeim myrkustu
tímum var hneixii hinum betri mönnum var aldrei
fram bobin meb meira blygbunarleysi en á
dögum Leos páfa X. og af honum. Synda-
lausnina veitti páfinn, sem sá, er miblabi af
yfirvætiis verfskuldun Krists og hinna belgu
manna, pentngar þetr sem honum voru greidd-
ir voru fullnabargjald fyrir hirtingu af hálfu
kiikjunnar og betrun hjartans og þess vegna
eins og frelsunar mebal frá gublegri hegningu.
— — Meb sárri gremju heyröu skynsamir og
guthræddir ntenn ab slfk heimska og dhæfa var
kennd og roeb hryggb sáu þeir fjölda manna af
Sllum stjettum ginnast af þessari svlvirbu-
legu verzlun. Margar verbugar raddir vönd-
ubu um þelta, en engin meb meira afii en rödd
Marteins Luters5. Eru þetta ekki „sakar-
giptir“, þyngri en þær, sem etu f Lestrarbók-
inni; „ósannindi" og „lokleysur* eru þab víst
ekki, fyrst þab er ritab af manni , sem játar
ab hann sje katólskur, en segist vera skyldur
ab segja þessi sannindi og margt í þessa átt.
lín þab getur ekki verib alvara prestsins ab
ætla, ab herra Melsted eba jeg nenni ab leggja
1) Becker VII. bis. 27.
2) Rotteek 3 B. bls. 49 og 50.
3) sama b bls. 51.
4) bls. 53.
5) bla. 54.
hann á knje mjer frammi fyrir öllum landslýbn-
um, eba ab sanna þab sem er margsannab eba
ab hrekja þab sem er marghrakib. Alþýba hjer
á landi befir enga þörf á slíkum sönnunura];
hún befur fengib nægilega upplýsinga um þetta
hjá hra. Lector Melsted. þab er hvorttveggja,
ab landar mínir hafa nú meiri þörf á öbru en
ab taka katúlska trú, enda mun þeim ekkert
hætt vib því; þeir vita svo mikib um þær ald-
ir, þegar katólsk trú var hjer. Presturinn veit
ab hinu leytinu, hve mikib sumir trúarbræbur
hans gjöra úr sönnunum þegar þeim býbar svo
vib ab horfa. þab er t. d. alkunnugt, ab hinir
„helgu* nmenu Jesú* hafa opt neitab ab þeir
kenni þann sibalærdóm, sem reyndar hefir aldrei
veiib haldinn heilsusamlegur, ab tilgangur-
inn helgi mebalib. Ár 1866 bubu þeir 1000
rd. hverjum þeim, sem gæti sannab ab þeir
kenndu þenna lætdóm. þegar prestur, ab nafni
Maurer, sannabi þetta meb útdrætti úr Busen
baums sibafræbi, sem er þeirra helzta sibafræbi
og gekk eptir gjaldinu, já — þá var svarib,
ab annar væri búinn ab sanna þab og hann
gæti ekkí fengib þau laun sem heitib var1.
þab er alveg rangt, ab jeg hafi bebib prestinn,
ab skrifa ekki um Lestrarbókina; jeg vildi rába
honum til ab gjöra þab ekki af því jeg hjelt
hann ekki færau til þess og einkanlega vil jeg
rába honum til ab skrifa ekkert ura katólska
trú; þab sem hann skrifar mun naumast verba
henni til dýrbar. þab er alveg skökk tilgáta,
ab vib viljum ab sem minnst sje talab um
bæklinga hans ; bverjum t>em vildi væri heim-
ilt ab tala um þá, ef nokkur vildi. þaberenn
ósatt ab vib látum f vebri vaka, ab hin katólska
trú sje „sannanalaus*. Víb vitum þveitá móti og
játum ab katólskan ber fyrir sig margskonar
sannanir, sem bún kallar gildar; en vib vitum
líka ab sannanir bennar eru fanýtar og stand-
ast ekki rannsókn því sögu sögn er á móti sögu
sögn, kiikjuþing á móti kirkjuþingi og páfi á
móti páfa2. Eba veit presturinn ekki, ab fjölda
margir trúarbræbur bans neita t d. hinu síbast
samþykkta trúaratribi, ab páfum geti ekki skeik-
ab, og segja ab þessi samþykkt kirkjuþingsins
í Róm 1870 geti ekki öblast samþykki kirkju-
sögunnar nema hún sje fölsub gjörsamlega3 ?
Eta má jeg leyfa mjer ab koma meb ab eins
eitt dæmi? „Hans heilagleiki* Páll páfi IV.
gaf ár 1558 út hina voldugu „bullu* rCum ex
apostolatus officios. í builu þess-ri stendur, ab
þegar þab sítar verbi uppgötvab, ab einhver
páfi eta biskup hafi verib t r ú a r v i 11 u m a b -
ur eba horfib frá almennri trú, þá sje allt þab
sem slíkur höfbingi gjörir þýbingarlaust og
marklaust. Bulla þessi var stabfest af Píusi V.
Hjer eru þá orb tveggja páfa (sem ekki getur
skeikab) fyrir því ab páíuin geti skeikab. Nú
kemur binn „allra belgasti* páfi Píus IX. sem
vitanlega getur ekki skeikab og »sýnir“ og
Bflannar“ og dæmir, ab páfum geti ekki skeik-
ab. Katólskir menn eiga ab vera bölvabir, ef
þeir ekki trúa þessu hvorutveggju. þab væri
æskilegt ab hinn katólski prestur , sem er svo
vel heima f katólskri hugsutiarfræbi vildi »sýna“
og Bsanna“ bvernig þetta á ab skiljaet, því þó
þab sje ekki „ósait* eba „rangt“ þá þykir þab
„óhafandi*.
þá kemur presturinn mcb þau vinsamlegu
tilmæli, ab jeg hætti ab vib bafa sum orbatil-
tæki gvo 8em „mibaldamyrkur“ og fl ? Jeg
1) Cronik 1866 bls. 76 og f.
2) Mart. trúarfr. bis. 34.
3) Der Pobst und das ConsiL
— 73 —
man nú reyndar ekki til ab jeg hafi haft þessi
orb, sem hann nefnir, en hvab gjörir þab til?
þab hafa þau svo margir abrir og margir hin-
ir nýjustu og merkustu rithöfundar kalla tím-
ana ábur en sibabótin hófst hina „mikluspill-
ingar og myrkra tíma“, og vib þetta mun
lenda.
þab er gott ab heyra, ab velnefndur prest-
ur er laus vib alla „illgirni*, „öfund“, '„ofstopa*,
„ósanngirni*, og „rangindi“ og „allt þesskonar*
(alla synd?) og undrar þab engan sem veit, ab
bjá trúarbræbrum hans „úir“ og „grúir* af
„helgum mönrium*. En þeir hafa líka verib
til, sem hafa „sýnt“ og „sannab“, ab kirkjurán,
fals, meinsæri, þjófnabur, morb og svo frv.
væri ekki allsendís óleyfilegt1. Eru þab menn
af þeira flokki, scm af binum „heil. föbur“,
Clemens XIII., sem ekki gat skeikab, í bull-
unni Apostolicum passendi“ fá þann vitnisburb,
ab þeir sjeu „ávaxtarsamir til ab efla dýrkun,
vegsemd og dýrb Gubs og eilíft frelsi sálu-
anna2,,.
þab sem presturinn lætur sjer sæma ab
prenta um Lúter, er sjálfsagt byggt á ritum
hinna sömu manna og hefir ab líkindum veriö
í þeim ritum eptir 24 ýmsa höfunda, sem þing-
ib f Parfs (sem þó var ekki Lúterskt) fann á-
stæbu til ab láta böbuiinn brenna opinberlega3.
Piesturinn lætur sjer sæma ab segja ab Lútec
hafl byggt kenningu sína á orbum djöfulsins.
þab munu allir vera á einu máli um þab , ab
sá mabur, sem lælur sjer slik orb um munn
fara, sje ekki svaraverbur, og ab þab sje ebli-
legt, ab enginn virbi hann svars. þab crkunn-
ugt öllum , sem nokkub þekkja prótistantiska
trú, ab þab er Lúter fremstum manna ab þakka,
ab menn tóku ab byggja trú sína á Gubs orbi
einu , þegar trú manna var leidd afvega af
mannasetningum, og ab hann og trúarbræbur
hans böfnubu þvf, sem þeir eptir orbum hei-
lagrar ritningar köllubu „ d j ö f I a I æ r dó m “,
en sem þó óneitanlega var kenning páfanna.
þab er sannarlega óheppilegt, ab þeir ein-
ir hafa fundib ab Lestrarbókinni, sem í engu
hafa verib til þess færir og annabhvort hafa gjört »
sig bera ab vankunnáttu meb því ab flnna ab
því sera rjelt er, eba hártogab og rangfærtein-
stök orb, sjer tii lítils sóma en alþýbu til eiusk-
is gagns.
Görbum, 3. apríl 1875.
þórarinn Böbvarsson.
ATHUGASEMD UM LAUS.4MENNSKU.
Lausamenu'ska fyrir karla og konur er nú
leyfb meb lagabobi, og verbur eigi annab sagt
um þau lög, en ab þau sjeu gób og eblileg f
sjálfum sjer, ef þeim væri nákvæmlega framfylgt;
leyfi þetta er líka notab af mörgum, sem von
er til, því allir vilja ná frelsi f fyllsta skilningi;
en þess ættu og þurfamenn stöbugt ab gæta, abk
frelsib verbi eigi ab óstjórnlegu sjálfræbi , og
undir eins ab almennu ófrelsi og áþján, vegna
sjálfræbis hinna einstöku. Af þessu lausa-
mennskuleyfi leitir nú sem stendur skablega ó-
reglu og áþján fyrir bændur, sem orsakast bæbi
af embættishirbuleysi sveitastjórnendanna, skeyt-
ingarleysi bænda og óreglu lausamanna. þegar
einhver er vistlaus fram í mibjan apríl mánub, á
hann ab bibja hlutabeigandi sveitastjórn ab út-
1) Claus. Tidskr. VIII. bls. 534. (Pascales
lettres Pravinvíales Schrokh. VI. 586). Walch
Nevesta Ret. Gesch. II. bls. 166.
2) Schrökh. I, e. p. 618.