Norðanfari - 21.09.1880, Page 3
— 121 —
ir til Saurbæjar. — Af sömu ástæðum
og.í 5. atriði komst fundurinn að peirri
niðursföðu að fresta máli pessu. En að
öðru leyti vill bjeraðsnefndin vera mál-
inu ginnandi, pegar tími er til kominn
og nægar upplýsingar fengnar.
7. Einn fundarmanna bar upp pá spurningu,
hver ætti að kosta grind í sálarhlið. Að
fengnum upplýsingum sampykkti fundur-
inn í-einu liljóði, að lnrkjurnar ættu
sjálfar að kosta hliðið.
8. Var pví hreift, livernig bezt og hagan-
legast yrði framgengt lögum 9. jan. 1880
nui fræðslu barna einkuin í skript og
reikningi. Eundurinn áleit að liaganleg-
ast væri að hafa gangandi kennara, og
hvatti sóknarnefndir og presta til að stuðla
að pví af fremsta megni að hæfiiegir
kennarar fengjust. Hvað aldur barna
snertir, áleit fundurinn að kennsla í skript
og reikningi mætti ekki býrja seiuna en
pá er börnin væru 10 ára; pó skyldi eigi
beitt pvingun' fyrr en pau væru 12 ára,
og lokið skyldi kennslunni unr fermingu,
eða pegar börnin væru 14 ára.
Akureyri 9. dag septemberm. 1880.
Davíð Guðmundsson. Á. Jóhannsson.
lljett eptirrit staðfestir
Davíð Guðmundsson.
Gránufjelagið og lierra E. Laxdal.
2. kapítuli,
(sbr. Nf. nr. 53—54).
Er mönnuin ekki farið að leiðast að lesa
hinai' löngu pulur um Gránufjelag og herra
E. Laxdal? — jú!
Er nokkuÁ pað í grein li?.ns Norðanfara
nr. 55—56, sem vert sje að eyða tíma til að
svara? — nei!
Skyldi almeuningur leggja nokl^urn
trúnað á pað sem hr. E. L. segir í greinum
sínum ? — nei!
Ætli pað væri hægt að koma fyrir hann
vitinu eða sannfæra liann? — nei!
Skyldi pá ekki vera rjettast að lofa hon-
um að eiga sig, og leika við sjálfan sig prá-
leik kerlinganna sem sögðu: «klippt er pað»;
— «skorið er pað»? — jú! pví «Hirð eigi
pú, að deila við málrófsmann»*. '
3. kapítuli kemur ekki nema pví að eins,
að óstætt verði fyrir moldviðri. —
10. sept. 1880. Tr. G.
Skólameistararöð
í Skálho Iti,
eptir Odd biskup Einarsson 1626, síðan auk-
in og viðbætt skýringargreinum.
Næst eptir biskupa vora, má telja skóla-
meistara við latínuskólana meðal hinna merk-
ustu, lærðustu og pörfustu manna pjóðar-
innar, enda fluttust margir frá pví embætti
(* Þessi litla grein fylgdi á lausu blaði með
nokkrum expl. af Nf., nr. 55—56. Ýms-
urn hefir pótt hún vera of meinlaus og
ónóg, en jeg get aldrei fengið mig til,
að skipta mörgum orðum við pann mann,
sem eigi er hægt að sannfæra, og tekur
upp aptur og aptur hið sama, eða fer með
bersýnileg ósannindi og er á takmörkun-
um að vera eigi svars verður, smb. Norð-
anf. nr. 49—50 og Nf. nr. 55—56 o. fl.
til beztu brauða landsins, og sumir urðu á
eptir biskupar í Skálholti eða Hólum, svo
sem jporlákur Skúlason, Gísli Magnússon,
Gísli Oddsson og Jón Árnason. Eiirhvorir
peir lærðustu og fróðustu menn sem land
vort 'hefir átt voru peir stiptprófastar Arn-
grímur Yídalín og Jón Halldórsson.
]»á höfum vjer líka átt hvern ágætis-
manninn eptir annan síðan skólinn fluttist
suður á laud, par sem voru peir Steingrímur
biskup og Jón Jónsson, sem voru yfirkenn-
arar skólans meðan hann stóð á Bessastöðuin,
og voru-peir pá kallaðir lectores theologiæ.
Skólameistararnir við Eeykjavíkurskóla
hafa líka verið orðlagðir og meðal peirra mega
teljast frammúrskarandi fyrir lærdóm og fróð-
leik peir Dr. Sveinbjörn Egilsson og Dr. Jón
Jporkelsson.
Eptirfylgjandi skólameistaratal er að vísu ó-
fullkomið en getur pó bent á pá menn sem
pjóðin hefir átt svo mikið að pakka og hvorra
skylt er að minnast með virðingu og lof-
stýr.
I. Ölafur,
Sá fyrsti skólameistari í Skálliolti ádög-
um herra Marteins; hann drukknaði 1 Brú-
ará á Hjarðarnesshólma-vaði, (aðrir segja á
Bjarnastaðavaði) 1553—1555.
II. Jón (Oddsson),
um veturinn, liann bjó að Mosfelli* 1.
III. Hans Lolicli,
danskur; undarlegur í sinnislagi, pó haldinn
vel kerður maður — hann var skólamestari
i 3 ár. 1558—61.
IY. síra Erasmus Willardsson,
józkur 3 ár, 1561—1564. Hann iðkaði hjer
fyrst discant; giptist Helgu dóttur biskups
Gisla Jónssonar áríð 1565; var þoirra brúð-
kaup haldið í Skálholti — pá var herra Guð-
brandur par skólameistari — lijelt síra Eras-
mus pá Garða suður. í hans brúðkaupi var
höfuðsmaður Páll Stígsson, hvoreð andaðist
vorið eptir á Bessastöðum 1566 um kross-
rnessu og liggur par í kórnum undir út-
höggnum marmarasteini kostulegum. Eptir
pað hjelt síra Erasmus Oddastað, síðan
Breiðabólstað í Eljótshlíð — var officialis og
afhenti Skálholt Oddi biskupi Einarssni2.
1) Síra Jón var Loptsson, hjelt seinast
Yatnsfjörð frá 1564 — en 1555 var hann
prestur á Mosfelli í Grímsnesi — pá Ó-
lafur skólameistari danskur maður drukkn-
aði í Brúará, var síra Jón settur skóla-
meistari um veturinn, fyrstur af íslenzk-
um mönnum, og vegna síns lærdóms var
hann í pví stóra lærdómsleysi kennilýðs-
ins hjer á landi, haldinn einn af peim
helztu prestum sunnanlands, svo aðbisk-
up herra Grísli setti liann officialis yfir
Vestfjörðum, og fjekk honum Vatnsfjörð
með ráði höfuðsmannsins Páls Stígssonar
—- ár 1566, sendi hann öllum prestum á
Vestfjörðum, alvarlegt áminningarbrjef.
Hann pótti í sumum hlutum undar-
lec:ur og upp á fornan sið — hann gaf
sig sjálfur saman i hjónaband, við sein-
ustu konu sina Guðrúnu Sigurðardóttur,
hjer um 1593, fyrir pað var hann 2 árum
seinna dæmdur frá kallinu og vjeknauð-
ugur paðan fyrir sira Gisla Einarssyni,
bróður lierra, biskups Odds, lifði fram til
1604, eiun af börnum síra Jóns var síra
Gunnlaugur í Hruna.
2) í prestaæfi síra Jóns Halldórssonar, er
getið 8 barna síra Erasmusar og lians
V. Guðbrandur Lorláksson,
skólameistari 3 ár, og var síðan kosinn til
biskups yfir Hólastipti. Hans húsfrú var
Halldóra Árnadóttir, Gíslasonar frá Hlíðar-
enda1.
VI. Kristján IVillardsson,
bróðir síra Erasmusar. Hann vígðist hjer,
fjekk Helgafellsstað — var góður bartskeri2.
VII. Mattliías,
danskur maður, var skólameistari 5 ár og
vígðist lijer áður hann sigldi fram aptur.
VIII. Stefán Gunnarsson,
var skólameistari 3 ár, giptist dóttur bisk-
upsins herra Gísla, Guðrúnu á Miðfelli, sem
Gísli Skálholts ráðsmaður átti áður. Eptir
pað var Stefán Skálhots-ráðsmaður nærri 40 ár.
IX. Sigurður Jónsson,
norðlenzkur vel lærður í hebresku, var 4 ár
og giptist Katrínu Nikulásdóttur. Hann
gekk lialtur, pví hann var svo fæddur —
kenndi hart — liafði stúderað utanlands bæði
í Kaupmannahöfn og Kostock, vel lærður
maður. Áður var liann lector og skólameist-
ari á Hólum. Hann var 2 vetur með konu
sinni í Skálholti; par eptir varð hann líkprár,
fór norður og bjó pá að Hóli 1 Kinn , til
pess hann andaðist, en kona hans Katrín
giptist aptur ár 1611, Ivolbeini I Lóni fyrir
vestan Jökul.
x. Gísli Guðbrandsson,
var tvö ár skólameistari, góður málari; lianu
vígðist og fjekk Hvamm í Hvammsveit, eign-
aðist Eáðliildi Guðmundsdóttur3. (Framh.)
Svefnsýki.
Fyrir hálfu missiri síðan, gekk sú saga
gegnum blöðin, að í Grambke hjá Vegesack
lifði ung stúlka sem hafði sofið 6 vikur í ein-
fyrri konu Helgu Gísladóttur biskups,
hvar af eitt var síra Páll í Hrepphólum
lians seinni kona var þórunn dóttir j>ór-
ólfs Eyúlfssonar í Engey og Margrjetar
laundóttur Erlendar lögmanns Lorvarðs-
sonar, peirra dætur Helga og Margrjet,
Helga átti Eirík son síra Árna Gíslason-
ar í Holti, hann andaðist 1590.
1) Æfisaga pessgj merkismanns, er viða til
og seinast prentuð í prestaskólariti frá
Eeykjavik.
2) Síra Kristján var 4 ár skólameistari í
Skálholti eptir herra Guðbrand, pó hann
haldinn væri sá bezti læknir, gat hann
ekki læknað sjálfs síns vanheilsu , hvers
vegna hann gaf upp Helgafell við sjera
Ólaf Einarsson, fór að Bjarnarhöfn 1592
og pjónaði peirri kírkju, ogparvarhann
1599. Sagt er að af honum sje komið
fátækt aðkvæðalaust fólk og muni hafa
verið tvígiptur.
3) Foreldrar Gísla Guðbrandssonar voru,
Guðbrandur almúgamaður Bjarnarson
Sumarliðasonar og Guðrún meingetin
dóttir Gisla Eyúlfssonar Mókolls við syst-
ur sinni kristínu Eyúlfsdóttur, sem eptir
pað varð húsfrú Gísla biskups; ólst upp í
Skálholti og stúderaði utanlands. Hann
var tvigiptur, fyrri kona hans var Ragn-
heiður Guðmundsdóttir bróðursonar Daða
i Snóksdaf, peirra dóttir Kristín móðir
síra Gisla Einarssonar á Helgafelli seinni
kona hans var Ragnhildur Egilsdóttir Jóns-
sonar að norðan, og Guðrúnar dóttur þor-
leifs lögmanns Pálssonar á Skarði, síra
Gísli andaðist 1620.