Norðanfari - 30.11.1880, Síða 3
— 7 —
öðru, parfur maður í sveit; hann var hagur
á trje og góður smiður á járn og æfði pað
meira, hann var talinn með beztu fjármönn-
um (í orðsins vanalegu merkingu), og fór
mæta vel með hverja skepnu er hann hafði
hönd yfir; í hvívetna var hann hagsýnn, fram-
sýnn, gætinn og vandaður. J>ó bústofn hans
væri upphaflega fremur lítill og hann lengst
af byggi á dyrt leigðri jörð, er honum var
raunar ofvaxið að gjalda af, — en pessloiðis
kríngumstæður eru sá straumur er mörgum
efnalitlum fjölskyldumanni hefur orðið erfitt
að kljúfa, sjerílagi nú um næstliðna tvo ára-
tugi, — og pó börn lians væru mörg í senn
á ómaga aldri, var hann jafnan meira veit-
andi en purfandi, annaðist foreldra sína á
rneðan pau lífðu, vandaði uppeldi barna sinna,
og kom ávalt fram sem skilvís og orðheld-
inn sómamaður, enda varði hann viti og
kröptum trúlega í pjónustu dyggðar og skyldu-
ræktar, var einnig liófs- og reglumaður. Sem
hreppstjóri rækti hann köllun sína með dugn-
aði samfara peim lipurleika er honum var
svo eiginlegur, og ljet opt eigin hagsmuni og
næði rýma fyrir gagni sveitarfjelagsips.
Vinir og ástmenn hans, er sakna lian?
sárt, misstu með honum bæði athvarf og
yndi, og allir sem pelcktu hann rjett munu
lengi geta hans að góðu. T. J.
Skólameistararöð
í Skálholti,
eptir Odd biskup Einarsson 1626, síðan auk-
in og viðbætt skýringargreinum.
(Framhald).
XX3ÍI. J>órður Jorkelsson
prests Arngrimssonar frá Gförðuin 2 ár.
þórður þorkelsson bróðir biskups mag.
J. Vidalíns var fæddur 1662, á unga aldri
tók hann mikla íramför í bóklegum mennt-
um, að hann fáa sein enga átti sína jafn-
ingja, eptir 3 ár i Skálholtsskóla, var hanu
útskrifaður á 17. aldursári, iðkaði sig siðan
i lærdómi tveggja ára tíma lijer á landi,
bæði hjá föður sínum og prófastinum sjera
Oddi Eyúlfssyni í . . . . sem átti móð-
ursystur hans Hildi p>orsteinsdóttur, síðan
stúderaði liann í 3 ár við Kmh. háskóla og
lagði sig auk guðfræði, eptir Chym. Medic.
og Anatomia, kom svo híngað að afloknu
exameni theol. með góðum lofstír, dvaldi
par eptir á Bessastöðum, hjá landfógeta
assessor Heiðemann 2 ár, par eptirárl686
var liann af biskupinum mag. J>órði kallað-
ur til að vera heyrari við Skálholtsskóla en
eptir pað sjera Ólafur fjekk veitingu fyrir
Hítárdal, var hann af biskupi og amtmanni
jústitsráð Möller kjörinn til að vera skólam.
hverju embætti hann pjónaði. frá 1687
í 3 ár, en par hann var nafirtogaður fyrir
lærdóma fjekk hann ei stundir eða næði tii
að gegna sínu embætti, svo sem pörfkrafði
vegna peirra sjúku, sem til hans leituðu gaf
hann pví sig sjálfviljugur frá embætti 1690
og lilði síðan embættislaus, ástundaði að
líkna nauðstöddum og veikum, sem vitjuðu
hans; liann var haldinn einn sá lærðasti
maður innanlands, einkum í lieimspeki og í
læknisdómspekkingu, er sagt að um pá tírna
liafi hann engann átt sinn hka. I daglegri
umgengni var hann hinn p^egilegasti og trú-
fastur vinur vina sinna; hann dó nóttina
milli pess 13. og 14. jan. 1742 80 ára.
Eptir hann er til skrifuð útfararminning
eða likræða, sem jeg ekki veit hvort prent-
uð hefir verið, líka mun vera til eptir
hann, lækníngabók skrifuð, (í sárfárra hönd-
um).
XXXII. Páll Jónsson,
f>orlákssonar Pálssonar Guðbrandssonar
biskups og Hildar Arngrímsdóttur prests
lærða Jónssonar á Melsstað, skólameistara
1694, var 7 eða 8 ár, varð síðan lögmaður.
(Hingað nær röðin, áframhald af sömu
hendi til 1746).
Páll lögmaður Vídalín dó 1727, 18.
júlí 60 ára gamall, setti hann alping en tók
brátt eptir banasótt sína og dó 10 dögum
seinna. vur lik hans flutt norður að Víði-
dalstungu og par jarðsett; hann var hinn
lærðasti og lögvitrasti maður, en pótt und-
arlegur í athöfn og átti í striði við marga,
hefir eptir sig látið margar merkilegar rit-
gjörðir, var lika skáld gott, hann liefir orkt
„Jesúminning“ og fleiri sálma. .Æfisaga
hans er til.
XXXIII. j>oiiákur j>órðarson,
hiskups í Skálholti jmidákssonar, eptir
privilegio regio skólaineistari 1698 nokkra
mánuðí, pá hann fjell í pungan veikleika
og dó í Skálholti.
|>orlákur jpórðarson eldri, son J>órðar
biskups og frú Guðriðar Gísladóttur frá
Hiíðarenda, var fæddur í Skálholti 1675
2. maí; lærði fyrst undirstöðu latneskrar
tungu hjá síra Bjarna Hallgrímssyni til
síns 9. árs, par eptir var hann 2lj2 ár hjá |
„Handa prinsessu11. svaraði kardinalinn,
„hami er enda ofgóður handa keisaranum,
harnið mitt. Hann er fullgóður meðal
myndasafnsins míns, og par skal hann vera,
Og par hangir hann enn pann dag í dag.
Stuttu eptir petta giptist Beatrice ung-
um málara, er hún kynntist við í útlegð
sínní, og sem elskaði hana vegna kvenn-
kosta hennar, en eigi fyrir hinn furstalega
heímanmund , er kardinalinn gaf henni.
1 suðurhluta myndasafnsins, sjá menn
í dýrindis umgjörð, sem sett er gulli og
gimsteinum, mynd kardinalsins, er var
spekingur að viti og fríður maður sýnum
og hinn höfðínglegasti. í horninu að neð-
anverðu vinstra megin, par sem menn opt-
ast finna nafn málarans, stendur með mjög
smáum bókstöfum: „A brúðarsilkisokk
pinx“ o: petta hefir málað.
í>etta er Beatrices seinasta mynd, eða
málverk.
Miskunnarlausi maðurinn og ineinlausi
hundurinn.
Jarðeplahallærið á írlandi varð hvergi
jafn tiífinnanlegt, sem í sveít peirri og bæ
er saga pessi gjörðist. I litlum sveitabæ á
Vestur írlandi bjó fátæk ekkja. Allar eig-
ur hennar eptir manninn voru 2 stúlku-
börn, annað á 3. árí og hitt á 5. ári. Með
mestu örbyrgð barðíst hún 2 ár í ekkju-
standi sínu. Hin vesala og óholla fæða og
svo hinn mikli prældómur er hún varð að
leggja á sig lagði hana að lokum á bana-
sængina, og að nokkrum dögum liðnum
f'relsaði dauðinn hana frá hinum jarðnesku
prautum. Örbyrgðin í allri sókninni var
svo mikil, að enginn treysti sjer til að
skjóta skjóli yfir börnin. Allir nágrann-
arnir, prátt fyrir pað pótt peir fegnir vildu
hjálpa, voru pá svo fátækir og hlutu sjálfir
að láta hörn sín gráta af sulti, án pess að
geta gefið peim einn bita brauðs. Hjer
prófasti sira Oddi Eyjúlfssyní í Holti, út-
skrifaðist úr Skálholtsskóla 1689 14ára, og
par eptir var hann 2 vetur hjá síra Oddi
og 1 ár hjá foreldrum sínum undir kennslu
kirkjuprests Jóns J>orkelssonar Vídalíns,
sigldi 1692 til Kmhafnar háskóla, eptír
tveggja ára par veru veik liann til lands-
ius aptur og var orðinn pilosophie haccal.,
1695 sigldi hann aptur til háskólans og
tók attestats og fjekk skólameistaraembætt-
ið í Skálholti með privilegio regio hverju
liann pjónaði frá veturnóttum 1696, en í
nóvemher uppáfallin veikindi hans, með til-
fallandi verkí liægri mjöðminni, og pjáðist
mjög einkum frá jólum bar sinn kross með
stakri polinmæði par til dó 1697 4. nóv.
á sínu 23. aldurs ári.
Líkræða er til eptir hann skrifuð af
prófasti síra Árna jporvarðssyni í Görðum,
orti eptir hann Jón Eínarsson skólameist-
ari, og á latínu Eirikur jporsteinsson og
Benedikt Magnússon.
XXXIY. Jón Einarsson
prests í Garði í Jdngeyjarsýslu, mesti gáfu-
maður og hinn farsælasti í livorrítveggju
málsnilldinni. Hann varð konrektor á Hól-
um og dó par pá er hann skyldi verða
skólameistarí, úr bólunní 1707.
I hans sjúkdómsforföllum og par ept-
ir pjónaði skólameistaraembætti Jón Ein-
arsson prestur frá Garði, Skúlason prests-
ins gamla frá Goðdölum, varð 1707 skóla-
meistari á Hólum, en er hann reið norður
með mag. Birni biskupí til að taka algjör-
lega móti embættinu, og var kominn til
Möðruvalla, lagðist hann í bólunni og dó
par fyrstur á hæ; gjörði Björn hiskup
sjálfur líkræðu yfir honum. Jón var skáld
gott, heíir ort Krossskólasálma og marga
fleiri.
XXX\. Jxhður Jónsson
(1699) biskups á Hólum Vigfússonar, varð
rektor pá biskup Vídalín kom til stólsins,
síðan prestur að Staðastað og prófastur í
Snæfellsnessýslu. var , elegans & doctus
smekkmaður og lærður. Honum fylgdi in
Rectoratu bróðir hans.
Síra Jpórður á Staðastað sigldi 16 vetra
til Kaupmannahafnar, stúderaði 5 ár og
framaðist vel, kom inn til landsins til að
birta Commissarius Qg meðdómsmönnum í
málum föður síns Jóns biskups Vigfússon-
ar, sem pá var andaður hæstarjettarstefn-
una, vann hann málið fyrir hæstarjetti,
eru engin úrræði önnur en að koma börn-
unum til Kilburn , sem er nokkra mílna
leið hjeðan, sagði einn af nágrönnunum, pá
móðir harnanna var jörðuð, pvi að par
býr föðurbróðir peirra, og líkindi til að
hann elcki færist undan að taka börnin.
En eínhver annar segir pá, að ástandið par
sje engu betra en hjer, og jeg óttast fyrir
að pau eigí ekki par hetra en hjer hjá
okkur.
En pá segir sá priðji: pað getur pó
ómögulega verið Yerra en hjerna, hvar
hungrið mænir í augu peirra. Sendum við
pau tíl ættingja peirra, pá höfum við gjört
skyldu okkar, og pessi ályktuu var pegar
framkvæmd.
(Eramhald).