Norðanfari - 09.07.1884, Síða 3

39 —
uppá í»ess kostnað eða að landsmenn legði
sjálfir fje til með samskotum hjer. Konungi
sýndist síðara atriðið betra; en er farið var áð
skoða málið betur, sáu menn, að fjárframlög-
in gengu langt yfir efni almennings. Yar pví
ályktað, að rifca konungi pakklætisbrjef fyrir
umhyggjuna, skorast undan tilboðinu sökum
efnaleysis, en senda konungi 300 dali að gjöf.
Safnaði biskup sjálfur pessum peningum hjá
öllum andlegrar stjettar mönnum, eptir pví,
sem hann hafði fyrirlagt, og breyttu leikmenn
eptir peim í pessu. Var fje petta sent utan
írið eptir og svo eigi framar á pennan skatt
minnzt.
Annað mál, sem Brynjólfur biskup var
viðriðinn og Finnur hefir tekið upp f æfisögu
hans, sýnir vel aðferð pá, sem hirðstjórar
höfðu hjer um pær mundir, til að draga fje
undir sig en báru konung fyrir. |>vi var svo
háttað, að pá er Ottó Bjelke aðmirall kom inn
hingað, pá ljet hann gjöra virki við Skerja-
fjörð fyrir framan Bessastaði til varuar gegn
víkingum og hafði sníkt sjer út konungsskip-
un til pess; ákvað hann fjárupphæð, sem hann
bauð hrerjum sýslumanni að safna í sinni
syslu til framkvæmdar pessa verks auk ann-
ara gjalda. Yirkið var gjört á skömmum
tíma og með litlum tilkostnaði af bændum í
Mosfellssveit og á Álftanesi, pví bæði var pað
mesta ómynd i sjálfu sjer, enda er lika nóg
grjót á staðnum til að hlaða úr. En er til
kom að greiða fjeð til kostnaðarins vildu
kvorki prestar nje alpýða borga gjald pað er
Ottó Bjelke hafði á pá lagt, par sem virkis-
gjörðin hefði ekkert kostað hann, heldur hefði
bændur unnið að henni fyrir ekkert. Auk
pess sögðu menn, að virki petta væri öldung-
is ónýtt til varnar Bessastöðnm. og að eins liægt
væri eptir sem áður að ráðast á hirðstjóra-
setrið frá Hafnarfirði. En þó petta væri
nú öldungis satt. skarst pó biskup í pað með
myndugleika sínum og Umburðarbrjefum —
líklega til að fyrirbyggja kærur og deilur
milli hirðstjóra og sýslumanna, — að hið á-
kveðna gjald var greitt, og voru pað eitthvað
um 1500 dalir.
Hið priðja málið, sem BrynjólG biskup
var á hendur falið sem framkvæmdarmanni,
en sem pó lá öldungis fyrir utan verksvið hans,
var pannig ásigkomið, að pá er Jens Roðstein
sjóforingji tók hjer liollustueiða 1670 Krist-
jáni konungi 5. til handa, átti hann meðal
annars að kunngjöra biskupi alvarlegan vilja
konungs, að landsmenn lijer sem annarstaðar
feggði sig eptir kaupverzlun og hefði eigin
skip til utanlandsferða. Átti biskup að ráða
pví, hvenær, hvernig og af hverjum petta
skyldi framkvæmt. Að visu var pessi skipun
all-óskyld biskupsembættinu; en konungur
mun hafa falið biskupi petta á hendur, fyrir
pví að Ijensmenn hafa sagt honum, að Brynj-
ólfur biskup hefði meira álit og myndugleika
hjá alpýðu heldur en peir. Gjörði biskup
allt, sem liann gat í pessu máli, og fýsti aðra
að styðja að hinu sama, með pví pað væri
hið eina ráð til að komast úr hinni mestu
fátækt. En par eð flestir höfðu pá lítið af-
lögum sökum harðæris og nokkrir voru í
mestu bágindnm, en p»eir, sem nokkuð áttu,
voru tortryggir og bugðu, að hjer myndi eitt-
hvað undir búa, pá varð ekkert úr pessu, svo
málefnið fjell algjörlega niður. (Framhald).
«Af málinu Yerðíi menn
kimnugir >.
G: pað væri fýsílegt að heyra hvað
bændurnir ræddu á Völlunum í gær, get-
urðu ekki sagt mjer ágrip af pvi? pað hefir
máske lotið að búskapnum, mjer pylcir gott
að hevra talað um hann og margt er oflít-
ið athugað sein verða mætti bóndanum til
gagns og sóma og betur sjá augu en auga.
Sv : Já jeg sagði pjer að nienn settust
niður i hvirfing. og átti liver fyrir sig að
byrja á pvi sem honum póknaðist og miðaði
að hinum gagnlegu framkvæmdum. Hiun
fyrsti byrjaði á pví að hann kvaðst niundi
semja hússtjórnarlög, sem ákveða skyldu
nákvæmlega eptir klukknnni, öll heimilis-
verlc úti og inni, rita pau og festa upp i
húsinu. Annar tólc til orða og sagðist vilja
kappkosta sem mesta og bezta ullnrvinnu,
og láta allt fólk sitt vinna að pví að vetrin-
um. að sem mest af ulliimi yrði unnið i
vaðmál og dúka, og sagðist hann vera viss
um að eins mikið væri petta áríðandi hverju
heimili til hagsmuna og lieyskaparvinnan á
sumrin. '
Hinn priðji stakk uppá pví að bæta liús
sín, bæði bæjar og fjenaðarhús, samt að lnrða
sem bezt allan fjenað og bæta fjárkynið eptir
beztu pekkíngu. Hinn fjórði vjek máli sinu
að pvi að auka grasið á jörð sinní, bæði
með pufnasljettun, girðingum og vatnsveit-
ingum. Hinn 5. sagðist mundi kappkosta
að byggja kál- og matjurtagarða sem mest
á heimili sínu, rækta pá og hirða sem bezt.
Hinn 6. lagði pað til, að vauda allar vörur
sem í kaupstaðinn væri látnar, og vildi að
kaupmenn væri áminntir um að flytja ekki
nema vandaða vöru, og par með vildi hann
takmarka öll munaðarvörn kaup. eínkum öi-
föng og ljerept. og ýmislegt pess konarsem
sveitafólki er samira að vmna úr ullinni, og
bæði varanlegra til slits og betra fyrir heils-
una.
Einn kvaðst vilja aftaka og fyrirbjóða
öllu sinu heimilsfólki allar óparfa sunnu-
dagaútreiðar, sem allt of 'mjög tíðkast, einlc-
um um heyskapartimann, og orsaka mörg-
um næstum óbærilegs ónæðis, vafs og út-
drátt, er pó allvíða kemst mest í pá ósæmi-
legu hreyfingu, pegar heyjannir bvrja. sem
aldrei ætti að vera, en einna sizt um pann
tima.
Einn stakk npp á pví að stofna fjelag
til að útvega fróðlegar og nytsamar bækur,
til að auka pekkingu og siðgæði og bæta
hugarfarið, og stuðla sem mest að menntun
hinna ungu, útvega bæknr sem fræddu menn
j um liina algengustu sjúkdóma og meðferð á
peirn. hæði fyrr menn og skeptiur. þá
stakk einn upp á pvi að skjóta saman nokk-
urra króna virði, einu sinni á ári, í sinni
sveit sem lagi i fjarlægð við Apothek til að
kaupa hin nauðsynlegustu húsmeðöl lil að
brúka og taka til i nauðsyn við ýms tæki-
færi, pegar ómögulegt væri að ná til með-
ala nema nieð ærnum kostnaði og fyrirhöfn
og opt ekki fyrr en í ótima.
þetta er nú lítið ágrip af pvi sem peir
töluðu, en að lyktum var pað allt sampykkt
fyrir alla, i minningu pessa peirra samfund-
ar.
þar sá jeg enn eitt sem mjer pótti nokkuð
einkemiuilegt, og vissi ekki livað átti að pýða,
þegar allir sátu með rósemi og ræddu uni
petta sem jeg hefi nú sagt pjer frá, tók
einn ungur maður sig útúr og gekk að ein-
um stórum steini sem stóð par á vellinum
utanverðum, og nokkrum sinnum í kringum
,hann, eins og hann væri að virða hann fyr-
ir sjer, svo geklc hann aptur til mannanna
sem voru pá um pað að enda tal sitt, mjer
virtist hann pá vera nokkuð alvarlegri en
hann á að sjer, pví liann er að minni pekk-
ingu viðfeldinn, lipurlyndur og vel máli
farinn og hin mesta hermi-kráka, pó hvers-
dagslega hægur og góðglaður. Hann kall-
aði nokkuð alvarlega: Ef nokkur væri sem
vildi heyra mál sitt, pá skyldi peir ganga
með sjer afsiðis. þar voru pá nokkrir sem
gengu með honum út fyrir völlinn, lijerum
bil 7—8, ungir menn flestallir, og skipti
sjer enginn af okkur hinura af pvi.
J>á heyrði jeg að einn af bændunum
sagði: Nú mun Bæar-Mundi ætla sjer að
leika einhvern kátlegann hnykk, og heldur
er hann nú ábúðarlegur, ef jeg pekki hann
rjett. Bráðum kemur hann aptur, og er pá
búinn að hafa fataskipti, hefir fengið hin
beztu föt þeirra, og frakka utan yfir hjá
einum þeírra, og íurðaði mig að sjá, hvað
liann var pá annarlegur að sjá, og nokkuð
regingslegur i viðmóti. Hann gekk með
fylgjurum sínum að hinum liáa steini, sló á
hann með reirstokk og sagði: pú steinn
minn skalt nú um stund nefnast Drangur,
og pessi púfa að Dröngum, siðan settist
hann á púfuna, og fór að taka úr vösum
sinum brjefapjötlur og tina pær fram á
kúfforts lolcið sitt, og tala við pilta sfna
sem allir stóðu stillilega frammi fyrir hon-
um, og var hann pá nokkuð hastur I máli
og málfærið fremur stirt, og rómurinn hás.
Hann fór nú smámsaman að rjetta að peim
pessar brjefapjötlur og heimta peninga af
peiin óg skipa peim að fá sjer pá fljött, pvi
pað skyldi undan peirra blóðugum nöglum!
og pað strax í dag, svo ekkert vantaði upp
á, ellegar bann skrifaði pá ómætta; pó peir
segði að ekki vantaði nema eittbvað lítið,
pá hvessti hann sig og hótaði peim að peir
skyldi mega g.jalda prefalt, og bar uppá pá
að peir liefði meiri pemnga og peir skyldi
fá sjer pá. Jeg gat ekki hugsað neitt líkara
pessu en stigamann sem ræðst á varnarlaust
ferðafölk o,' lieimtar peninga vægðarlaust
með allri npphu"sanlegri óblíðu, Svo virt-
ist mjer petta leikspil emkeuniiegt. ytund-
um sagði hann: ^þið eruð aumir menn!
pið eruð verri eu Eyrsveitingar*1. J>ó voru
allir svo siðlátir og stilltir. sem frammi fyr-
ir homim stóðu, og ljetu allt sem peirgátu
af hendi, og lánuðu hver öðrum, svo mjer
virtist engin hafa neitt eptir að lokunum.
Að einum kom sem ekki gat látið nemalit-
ið eitt, og beiddi eins og fleiri um umlíðun
eða frest um nokkra daga. pá br .st hanu
eius og reiður við, og sagðist meta hann sem
ómættan, pessi gjaldpegn sagði pá: við mun-
um mega gjalda í öðru en peningum, i ull
smjöri eða dún“, og öllum peiin Törum sem
löggildar eru i landsjóðinn. J>ví neitaði
hann óðara, og sagðist meta pað jafnt og
komið hefði verið með Skít til sin, og margt
þvílíkt var par að heyra ; pegar þeir minnt-
ust á verðlagsskrá, pá sagði hann sig varð-
aði ekkert um verðlagsslcrft, pá spurði hann
eptir einum sem mjer virtist honum pykja
sig vanta. pá var sagt hann lægi veikur
heima og va'ri búinn að vera ráðlaus í prj.á
daga. pft varð hann sem optar, svo hastur
að turðu eengdi, og sagðist skrifa hanu ó-
niættan, pft gaf emn sig fram sem nefndi
pann veika bróður sinn og sagði pað vera
forföll að hann hefði eklci mætt, par hanu.
la;gi nú dawðveikur, og va>ri lögleg undan
tekning sem styddist við gamlar venjur, og
víst væri pað samvizkulögmftl að taka ekki
hart á sliku, pegar svo ástæði. J>á bistist
hann enn meir og sagði sig varðaði ekl^um
nein forföll, og hjer væri elcki að ræða um
neina samvizku, og lieimtaði peninga, en.
hinn beiddi hann "að hafa polinmæði um
nokkra daga, pvi honum skyldi verða borg-
að að fullu innan lítils tíma, pað sem bróð-
iir sínum bæri að gTeiða, hvort sem hann
lifði eða dæi; en par pess var enginn kost-
ur og hann hótaði að skrifa hinn veika 6-
mættan, og hann skyldi meiga til að gjalda
meira par fyrir,—geklc pessi i burt, og kom