Baldur - 08.09.1869, Blaðsíða 3

63
varpið 1867. í’ingmaður Rangæinga dró af þessu ram-
skakka ályklun. Hann sagði nefnilega að af því það sem
nú er boðið í stjórnarfrumvörpunum, er verra en það sem
boðið var 1867, þá maHti ganga að því vísu, að stjórnin
yrði enn verri viðureignar aptur seinna. Nei, ef reikna
skal eptir aðförum stjórnarinnar í þessu máli, þá er það
conseqvent, að af því það er verra sem hún heör á boð-
stólum núna heldur en í-hitt eð fyrra, þá eigum við að
fá betra tilboð 1871. Annars held eg að þingmanni Rang-
æinga sje ofvaxið, að reikna út fyrirætlanir stjórnarinnar í
þessu máli, hversu kunnugur sem hann annars er henni.
Það var ýmislegt fleira hjá þessum heiðraða þingmanni, sem
lýsti því, að hann neitti yfirburða sinna yfir aðra menn í
stjórnfræði, elclii til að fræða þingið, heldur til að gamna,
sjer með orðaleilt. Sagan sem hann sagði um Staðarhóls-
Pál var alveg rjett, en ályktan sú, sem þingmaðurinn dróg
af henni, var röng; »skipið er nýtt en skerið er hró« sagði
Páll, og þetta vildi þingmaðurinn skilja svoleiðis að al-
þingi væri skipið, en ríkisþingið skerið. Nei, eptir skoð-
un þingmannsins, er ísland og rjettur þess »gamalt hró«
en ríkisþing Dana »nýtt skip«. Naumast þarf að efast um
það, að Danir þori að sigla skipinu, einkum þegar þeir
hafa þvílíka háseta sem þingmann Rangæinga, og hinn 2.
konungkjörna. En þótt eg verði naumast kvaddur lil að
vara Dani við óförum, verð eg að geta þess, að þeir hafa
kollsiglt sig, og það með hinn háttvirta þingmann Rang-
æinga sem háseta.
Jeg skal eigi fara langt inn á þetta frumvarp, sem þér
liggur fyrir, en lítið eitt verð eg þó enn að minnast á fjár-
tillagið, sem þar í er framboðið. Dm lausatillagið er ekk-
ert að tala. Jeg skal fúslega játa, að það er vel boðið og
við getum reiknað út fyrir fram, hvað það hrekkur til og
hvað með það verður gjört. En allt öðru máli er að gegna
um þetta svo kallaða fasla tillag. Það er nú reyndar bú-
ið að sýna, að það er ekki fast nema á pappírnum. En
hjer við er annar hængur verri, að af því að veiting þess-
ara 30,000 rd. er byggð á rammskökkum grundvelli,
það er að skilja á þeim grundvelli að það sje
náðargjöf, en ekki skuld, sem við eigum hjá Dönum,
þá erum við íslendingar gjörðir að ölmusu mönnum. Það
væri nú sök sjer, — hversu dramblátir sem við annars erum
— þótt við þyrftum að beygja okkur eimc sinni fyrir þess-
ari náðarveitingu — þvílíka þrekraun vinnur maður fyrir
30,000 rd. En eg bið menn vel að gæta þess, að við
hljótum að bera okkur sem ölmusumenn hjeðan í frá, og
beygja okkur á hverju ári til að geta haldið þessari náð-
arveitingu Dana. Eg skal ekki gjöra Dönum neinar ger-
sakir um það, að þeir muni taka tillagið frá okkur um
skör fram; en það verð eg að segja, að eitthvað er óþægi-
legt við það, að ætla að fara að eiga með sig sjálfur, en
vera þó ölmusumaður. Eg veit að þingmaður Rangæinga
er góður reikningsmaður og mun liann hafa tekið eptir
því, að þetta 30,000 rd. tillag Dana gjörir hjer um bil 42
sk. fyrir nef hvert á íslandi. Nú vil eg spyrja hinn hátt-
virta þingmann, hvort hann vill vinna það til 42 skildinga
á ári fyrir sig og sína afkomendur, — ef honum verður að
segja nokkurra auðið — að heita jafnan ölmusumaður,
Dana. Eg skal aldrei lá honum það, þótt hann hafi mat-
arást á Dönum; og þótt eg hafi jafnan verið svo heppinn
að vera heldur veitandi en þiggjandi, þá þekki eg velhvað
matarástin getur orðið sterk. En að þingmaðurinn vilji
vinna það fyrir 42 sk. að ganga í eilífum hungurkeing hjeð-
an í frá, það er miklu meira lítillæti en eg get ætlað honum.
FORSETI (JÓN SIGURDSSON frá Kaupmannahöfn).
|>að er eitt atriði í þessu, sem opt hefir verið hreyft
við, en ekki tekið svo ítarlega fram hingað til, að mjer
finnst, sem skyldi, og það er: Til hvers erum vjer að
ræða þetta mál? f>að er til þess, að semja um nýja stjórnar-
skipun handa þessu landi. Eg vona, að allir hinir háttvirtu
þingmenn sje mjer samdóma i því, að þessi hin nýja stjórn-
arskipun verði að vera löguð eptir þörfum lands vors, eptir
vorum þjóðlegum rjetti og kröfum, ef hún á að verða oss
að fullum notum. Jeg vona og, að hinir háttvirtu þing-
menn játi mjer því, að engin stjórnarskipun handa íslandi
í sambandi við Danmörk geti fullnægt þessum vorumþjóð-
legum og stjórnarlegum rjetti og kröfum, nema sú, sem er
byggð á jafnrjetti, sú, sem er eða getnr orðið þannig lög-
uð, að vjer getum notið jafnrjettis við samþegna vora í
Danmörku, því í þessu máli hvað mest erum vjer, eins og
hinn háttvirti konungsfulltrúi svo rjettilega og sanngjarn-
lega tók fram, annar málspartur gagnvart konungsríkinu, og
enginn getur sá með rjettu kallast málspartur, sem ekki
getur mælt rneð frjálsu atkvæði og fullkomnu jafnrjetti til
móts við hinn annan málspartinn. þessi jafnrjettiskrafa er
engin spáný krafa af vorri hendi; vjer þurfum að vísu ekki
að taka lil frá veraldarinnar sköpun, jafnvel þótt menn gæti
ekki neitað, að þar fyndist rök að mannrjettindum, vjer
þurfum ekki að taka til frá 1264, jafnvei þótt þar megi
finna rök að vorum þegnlegum rjettindum. Ekki heldur
þurfum vjer að leita til ársins 1662, þótt vjer getum fundið
þar eitt, sem ekki verður hrakið, hvernig sem vjer lítum á
málið, og það er, að einvaldur konungur tekur upp á sig
jafna ábyrgð fyrir öllum þegnum sínum, það er að segja
ábyrgð fyrir því að gjöra þeim öllum jafnt undir höfði, veita
þeim öllum sömu kjör sama jafnrjetti eða jöfn rjettindi, því
hjer er auðvitað, að ekki getur verið að ræða um jafnan
órjett við alla. f>ótt vjer takim oss orð konungalaganna í
munn, að einvaldskonungurinn standi engum til ábyrgðar
nema guði almáttugum, þá hefir hann þar tekizt á hendur
að láta alla þegna sína verða jafnt njótandi allra þeirra
rjettinda, allrar þeirrar rjettarverndar til móts við samþegn-
ana og aðra, sem væri hann settur af guði og í guðs stað.
En hvernig er nú jafnrjelti voru Islendinga varið og kröf-
um vorum til þess, þegar vjer lítum á rás viðburðanna,
sem nú er farið að vi'sa oss til svo sem til sönnunar því,
að vjer ekkert jafnrjetti eigum? Til þess að svara þessari
spurning í stuttu máli, þurfum vjer að líta til þess tíma,