Víkverji - 16.06.1874, Blaðsíða 6

116
með a8 skilja, livors vegna höfundrinn heiir litið svo
á petta mál.
Einkimi lætr höfundrinn sér ant um, að gjöra
sem mest úr þakklæti Islendinga fyrir ina nýu stjóm-
arskrá frá 5. janúar. Eg vil als eigi gjöra lítið úr,
eða á nokkum hátt rýra stjómarskrána, en pað verðr,
eg að segja, að sérhver íslendingr veit, að flokkr
stjórnarvina hefir mikið starfað í Reykjavík, til þess
að koma máli þessu áleiðar, einkum meðal embætt-
ismanna, og að fá ina þjóðkjörnu alþingismenn til
þess að rita nöfn sín undir þakklætisávarp til kon-
ungs, því að eigi þóttu umlirskriptir inna konung-
kjömu einna vera nóg. Svo sýnist, sem menn hafi
viljað leiöa út úr þessu, að in íslenska þjóð í heild
sinni væri fullkomlega.ánægð með inanýu stjórnar-
skrá. það mundi þó eigi lýsa alllítilli fljótfærai, að
líta svo á mál þetta; það er liægt, aö játa það, að
stjórnarskráin felr í sér fræ til þess, að in islenska
þjóð nái þroska í frelsi og framförum; en stjórnar-
skráin er langt frá því, að vera fullkomin og tryggj-
andi. Margir frjálslyndir danskir menn játa þetta.
pað er líka varla nokkur maðr, einkum á Islandi,
sem eigi veit það, að það er eigi ið greinilega að-
alltumvarp Aiþingis, sem konungr hefir fallist á,
heldr varauppástunga, sem einungis tók fram in
helstu atriði; þaðer víst ekki rangt, þó eg segi, að
allir, sem þektu nokkuð stjómarástand íslands,
voru á einu máli um það, að eigi væri hægt að
neita landinu lengr um þessi atriði, svo sem lög-
gjafarvald, fjárráð, og ábyrgð á stjórn landsins.
þessa varauppástungu þingsins hefir stjórnin síðan
fylt upp, og lagað einkum eptir inum eldri frum-
vörpum sínum, og fengið konung til að staðfesta
hana. In áðr nefndu atriði hefir in nýa stjórnarskrá
sett föst að nokkru leyti, en eigi meir. í mörgum
greinum má skoða hana sem valdboð, og menn gætu
vonast eptir, að ein in heppilegasta afleiðing hennar
yrði sú, að hún ræki lest inna mörgu valdboöa og
og sjálfræðislegu breytinga á lögum þeim, er Alþing
hefir samþykt, sem ávalt hefir farið vagsandi á in-
um sfðari árum. þó að málið þannig sé eigi alveg
unnið, er þó svo mikið unnið af því, að Alþing hefir
fengið fótfestu, og heíir frjálsar hendr. Menn geta,
ef til vill, talið þetta þess vert, að konungi sé ritað
alment þakklætisávarp. Menn geta talið það skyn-
s a m 1 e g t að gjöra þaö; eg skal eigi ræða um það.
I>að er einungis ætlan mín, að þeir menn, sem á-
kafastir eru í þessu, Iýsi sér sjálfum með því að
segja, t. d. að þessi sfjórearskrá sé gefin í „góðri
meiningu" (væntu menn ins gagnstæða?) eöa að
hún sé „miklu betri en menn gætu búist við“ eða
„hefðu búist við“! petta eru orð inna svo nefndu
stjórnarvina á ísiandi, og get eg eigi séð, að stjóm-
inni geti verið mikil uppbygging í slíkum orðum.
Höfundrinn talar um fund þann, or halda á á
pingvöllum í sumar, og sctr hann í samband við
„|>jó8vinafélaigð“, sem hann sýnist eigi líta neinum
þjóðvinaraugum á, þótt hann cigni varaformanni þoss
töluverðan þátt í þakklætiiávarpinu. Hann vill koma
mönnurn til að ætla, að félag þetta liafi verið stofn-
að til aö styðja ina „nogatívu politik" (o: mótspymu
gegu öllum framförum), eins og hann kallar það,
stúdenta-poletik“, og hef eg þann heiðr að vera kall-
aðr forsprakki hennar. petta er samkvæmt þeirri skoð-
unsemherra Gísli Brynjólfsson hefir reyntað breiða
út meðal Dana — á íslandi getr hann það okki —
og hef egeigi álitið hana svaraverða. Sannleikrinn
í þessu er naumast mitt á mitt á milli, heldr jafn-
vel beinlínis gagnstæðr því, sem höfundrinn segir.
pjóðvinafélagið er, eins og ljóslega er tekið fram í
félagslögunum, stofnað í þeim tilgangi, að reyna með
samoiginlegum kröptum'að halda uppi þjóðréttind-
um islendir.ga, efla samheldi, og stuðla til
framfara landsins og þjóðarinnar í
öllum greinum. Fyrst um sinn gjörði félagið
það að marki sínu og miði, að reyna til að fá stjórn-
arskrá, sem veitti íslandi fult stjórnfrelsi í öllum ís-
lenskum málum, Alþing með löggjafarvaldi og fjár-
forræði, og landstjórn í landinu sjálfu með fullri
lagalegri ábyrgð fyrir Alþingi.
Eg get naumast trúað því, að menn gcti ætlað
að þessi tilgangr félagsins sé „negativr"; margir
munu miklu fremr telja hann alt af „positivan".
það getr vel verið, að féiagið verki, ef til vill, öðru-
vísi i vísa átt, en það hingað til hefir gjört, en þaö
verðr þá þannig að líkindum, að það leiðir beinlínis
af því, að inum politiska tilangi félagsins er að
nokkru leyti náð. Og hefir það, sem höfundrinn í
óvirðingarskyni kallar „stúdentapólitík11, eigi átt lít-
inn þátt í því, að málið er svo langt komið; mér
liggr við að fullyrða, að höfundrinn hafi jafnvel einu
sinni fylgt „stúderitapóiitíkinni11, og að endrminning
þeirra tíma, sé einhver in fegrsta hans; nú sárnar
honnm, að hafa snúiö bakinu að henni, og leitar
sér svölunar í ímyndaðri „bændapólitík11, on það er
auðséð, að hann hefir enga hugmynd um, að hún
sé til.
pingvallafund hefir forstöðunefnd „þjóðvinafé-
lagsins11 í Reykjavík kailað saman, að nokkru leyti
eptir áskorun frá félagsmönnum hér gegnum mig
sem forseta. Höfundrinn hefir naumast áreiðanlega
sögusögn um það, að eg hafi „mjög nauðugr11 gjört
þetta (skorað á forstöðunefndina?); hann lætr sér
víst nægja ímyndanir sínar, og það má hann gjarn-
an fyrir mér.
þ>að er mjer fullkunnugt, að mönnum hefir að
nokkru leyti tekist, að leiða Dani í ina hraparleg-
ustu villu í þessu máli, með því að lýsa fyrir þeim
baráttu þeirri, sem alþingi hefir átt í um stjórnar-
skrána, eins og „negatívri11 baráttu þingsins; en
fjarri fer því, að þetta sé rétt, því að með umræð-
unum um stjórnarbótarmálið á inum fimm síðustu
alþingunt, hefir þingið eigi að eins komið því til
leiöar, að mörgum óhentugum atriðum var sleppt,