Víkverji - 16.06.1874, Blaðsíða 5

115
ungsiii'skurði 5. október 186G, sem birtr er með bréti
kirkju og kennslustjómarinnar til stiptsyfirvaldanna
27. desbr. 1866. Eptir þessu bréfi eiga stiptsyfir-
völdin í byrjun hvers árs að láta kunngjöra í hverj-
um hrepp um sig í Kjalamespingi inu foma og í
Reykjavíkrkaupstað, að leigum peim af Thorkillii-
sjóði, sem tekið verðr til það ár að frádregnum
umboðskostnaðinum, verði skipt niðr til þess að
koma fátækustu bömunum í héraðinu fyrir hjá guð-
hræddum og ráðvöndum mönnum, par sem þau geta
fengið skynsamlegt og gagnlegt uppeldi. par eptir
skal eptir uppástungum presta og hreppstjóra skipta
leigunum npp á milli inna þurfandi barna þannig,
að meðal annars tillit verði haft til fólkstölunnar í
sveitunum, og þannig að styrkskamtarnir fyrir
fardagaárið verði 40 rd. handa börnum sem eru
yngri en 11 ára og 20 rd. handa þeim, sem eldri eru.
Stjórnarbréf þetta má skilja á ýmsan hátt. það
virðist vel geta staðist með ákvörðunum að cinstök
heimili, þar sem bóndahjónin væru sérlega vel fall-
in til að ala upp böm og segja þcim til, yrðu til-
tekin af stiptsyfirvöldunum og bömunum sem styrk
ætti að vcita, komið fyrir þar af stiptsyfirvöldunum;
en einnig má skilja bréfið svo, að sjóðsvöxtunum
verði skipt niðr á hreppana eptir fólkstölu og presti
og sveitastjórn verði gefið fullt vald á að notapen-
ingana til meðgjafar. pannig mun bréfið hat'a ver-
ið skilið hingað til. Eptir síðasta reikningi sjóðsins
náðu vextirnir 1280 rd., og virðist það, að þeim hafi
verið skipt niðr á öll sveitarfélögin í Kjalamesþingi
eingöngu eptir fólksfjölda, þannig fekk Reykjavík
300 rd. Álptaneshreppr 220 rd., Vatnsleysustrandar-
hreppr 200 rd., Rómshvalaneshreppi 160 rd., Sel-
tjarnameshreppr- Kjalarneshr.- og Kjósarhr. 80 rd.
hver, Mosfellshr. og Grindavíkrhr. 60 rd. og Hafna-
hr. 40 rd. pessir peningar munu hafa verið útborg-
aðir sveitastjómunum og hafa þær sjálfsagt lagt þá
með fátækum börnum, en vel að skilja með slíkum
börnum, sem sem annars hefði orðið að leggja
a f s v e i t.
Styrkrinn hefir því í rauninni verið veittr hrepp-
itnum. Römin, sem hrepprinn, hvort sem var, hcfði
átt að framfæra, hafa þar í mót lítið gott haft af
styrknum. peim hefir verið komið fyrir hjá þcim
fóstrforeldrum, sem bestir voru í þeimhreppi,
en það liefði einnig orðið, ef hrepprinn hcfði lagt
með þeim. Einungis í þeim hreppum, þar sem
bamaskólar hafa verið stofnaðir, mun þetta hafa
verið lagað nokkuð öðruvísi, og styrknum verið
varið til að koma bömunum fyrir á skólunum, eink-
um mun þetta hafa átt sér stað í Vatnsleysu-
strandarhreppi.
Oss virðist það nú liggja i augum uppi, að það
hafi ahlrei getað verið tilgangr ins veglynda gef-
anda Thorkillisjóðs, að gjöf hans ætti að skipta
upp milli hreppanna í Kjalarnessþingi til að lækka
fátækraútsvari bænda og kaupmanna. Hann tók
beinlínis fram að s k ó 1 a ættí að stofna fyrir sjóð-
inn. pað sem lionum var umhugað var, að in fá-
tæku böm og með þeim alþýða gæti fengið hlut-
deild í þeim auði, sem innifalinn er í menntuninni,
hann vissi að þessum andlega auði mundi seint eðr
snemma inn verklegi auðr verða samferða, en
honum hefði líklega aldrei getað dottið í hug að
styðja að því, að skammsýnir kaupstaðarmenn og
bændr, sem ekki hugsa um annað en sína cigin
hagsmuni, og vilja komast sem mest hjá alþjóðlegum
gjöldum til að græða því meir sjálfir, skyldu verða
þeir, sem mest og best nytu gjafar hans.
Vér finnum því tilefni til alvarlega að skora á
hlutaðeigendr að endrbæta það fyrirkomulag, sem
nú er á því, hvernig vöxtum Thorkilliisjóðs er var-
ið. Sér í lagi skulum vér taka fram, að sýslunefnd
Kjalamesþings, sem í haust mun eiga inn fyrsta
fund sinn, ætti að takamál þettatil íhugunar. Oss
virðist sjálfsagt, að Thorkilliistyrk ætti eigi að leggja
öðrum bömum en þeim, er með fram fengu með-
gjöf af sveit sinni eðr fátækum ættingum, og ætti
þá að verja styrknum til að koma barninu fyrir í
góðum b a r n a s k ó 1 a, þó hann væri utansveitar.
Ef þannig styrkrinn yrði hundinn við það skilyrði,
að barninu yrði komið íyrir í barnaskóla gætí
sjóðrinn stutt að því, að fleiri barnaskólar yrðu
stofnaðir; en þá virðist oss einnig fyrst, að gefand-
inn hefði náð inum fagra tilgangi sínum með gjöf
sinni, er Thorkilliiskóli væri kominn á fót í hverj-
um einstökum hreppi í Kjalarnesþingi.
— BARNASKÓLINN Á GERÐDM. Frll 7. dag okt.
mán. 1873 til 7. d. maiimin. 1874 fór kensla fram
í barnaskólanum Innan Ótskálaprestakalls. Vísinda-
greinir þær, er kendar vorn, eru þessar: 1, barnalærdóms-
bákin 2, Biblíiisógur 3, lestr 4, skrift 5, réttritun 6,
reikningr 7. danska. Skðlabörnin vorn 22 ah tölu. 17
þeirra voru allan kenslutíniann i skölanum en ö ekki all-
an. Auk þessara barna, hafa og gengið í skðlann nm 1
mánaþartíma 10 böru sem fermd voru og gengið höfðu
til prestsins; þau komu einungis tvisvar nm vikuna
í skölaiin, og var þeini hlítt yflr og þan spurð út úr
kveririu einnig var nokkrum kendr reikningr, skript og
danska. Á aukakenslu vorn 2 piltar, anuar er lærðl
ensku um 9 vikur, hinn er lærði dönsku 8vikna tíma.
Gerðnm 26 maí 1874.
Porgrímr Gudmundsen
— Stjórnarmál vort í útlendum blöðum
(sbr. greinirnar í 55.—56., 59. og 61. tbl. voru). í
„Dags Telegrafen“ frá 20. f. m. er þessi grein:
Herra ritstjóri! í grein yðar „Frá íslandi“ í
inu heiðraða blaði yðar 1 dag, stendr ýmislegt það,
sem alllangt er frá inu sanna. pað er slæmt, þeg-
ar svo stendr á, að nafii höfundarins skuli vera
leynt. pví, ef þeir, er málinu eru kunnugir, vissu,
hver höfundrinn væri, mundu þeir eiga miklu hægra