Norðlingur - 06.11.1875, Qupperneq 4

71
72
ísr opí blócogar 5 Uaufcm og Iiesfar fiegar kvikugengnir, ef undan þe’m
fór, Eg hef þrisvar orf ib af járna hesfa mína, því svo hafa skeifurnar
slilnaf. Ær gjörfo h&r gagn mef besla móti og fe hefur sjaldan veriö
vænna, en nú. Grasbrestur hefur vífiast hvar veríf mikili, eins þar scm
öskulanst er kaliaí, eins og á öskusvæfinu. | ú getur því nærri þeirri
hlúfesúthellingn, scm farif hefir fram libr f haust. Eg átti um 700 fjár
í vor raeb lömbnra og hef heimt meb bezta móti. Ekki eitt einasta lamb
rck eg í fó'ur, en freista setia eg til ab setja á um 300 fjár fulloríib
og er þó alls ckki vel birgur fyrir þaö, ef hart yrbi, en átti þó töluvert
hey eptir í vor. Á þessu seríu, aíi vífa ir.uni hafa verib ervitt ab bjarga
thr á sumri þessu, þótt allar tilraunir hafi verib vib hafbar; af nýju heyji
fiikk eg í sumar meb líku li'i og ábur, rúmlcga eíns og venjnlega fyrir
túnasiátt þab voru í somar allar líkur lil, ab fátæklingar fiosnubu upp
þegar ab vori, bjargálnamennimir setlust í þeirra sæti, en efnainennirnir
yrbu á ný frumbýlingar. En mikib hefir rábist fram úr þessu, eptir því
sem virbist; hver höndin hefir stutl abra; f>cir sem gátu lebu öskubúum
engjar ; samskotin utanlands og innan iiafa drjúgum hjiilpab og mörgum
hemur ab gúbu libi fóburkorn þab, er landi vor Eiríkur Magnússon kom
meb á Eakif. á 75 leata gufuskipi. f>annig virtist r.iargt verba oss til
hjálpar, en ekkert mirndi eins hjálpa oss , eins og þab cf vcturinn yrbi
góbur, þvf ab fíestir geta lógab svo gripum sínum, ab ekki verbi sett á
nokkra vogun Sá sem ekki var tier staddur 2. páekadag og frain yfir
iivítasunnu getnr litla hngmynd gjöit sör unr, tivernig þá hafi vcrib ytir
ab iíta, því askan Iiefir feykst og þvegist í burtu Iramar allri von mann-
legrar skynsemi, en þó grænt virbist yfir ab líta, þar sem ekki er stór-
pkeílib, þá situr hún þó onn mikil f rótinni, svo ab í flestum túnum
r irn liún vera framt ab þuminngi, hversm vel sem þau hafa verib hreins-
ub og þá gcturbu nærri, hvernig á mýrum muni vera, en svo virbist
sem talsvert gróbrarefni se í henni og hvergi sá eg jafn fagurgrænt
gras í sumar, eins og á öskusvæbinu. Mörg börb, sem ábur voru ab-
eins lyngi vaxin eru nú þakin smá töbutoppum; aliar mýrar voru sinu-
lausar, því askan bæidi sinuna nibur, svo liún komst ekki upp; von hef
eg um þab ab flestar jarbir byggist hör ab ári, nema 3 hinar efstu.
03S hefir borist í hendur lýsing á eldgosinu á Mývatnsfjolium 15.
ágúst er hinn nafnkunni ferbamabur W. L Watts liefir ritab alheims-
blabinu Times, og meb þvf hún er anbsjáanlega vöndub ab öllum frá-
gangi o? ebkert annab fsl bl. liefir fiutt liana, sctjura vbr hib helzta úr
hcDni hö;.
„Sunnudaginn 15. ágúst kom eg ab Sióruvölium í Bírbardal vib
Skjálfandafijót, og beyrbi eg þá, ab á næsta bæ þar vib hefbi um nótt-
ina fallið vikuraska. Eg gekk þá upp á fjallib fyrir ofan Stóruvelli, og
þaban sá eg í sjónpípu iniuni þykkan hvítan reykjarmökk, er hóf eig
hátt í lopt, og var aubséb, ab hann kom frá Mývatnsöræfum, þar sem
einnig hin næstu eldgos þar á undan höfbu verib. Skammt þar frá sá-
ust sex abrir tninni reykjarmekkir, er naumast nábu hálft svo hátt í
lopt upp. þaban sem eg var staddur var víbsýni hib bezta yfir Dyngju-
fjöll og Kverkfjöll, ter Iíggja í línu fyrir sunnan Mývatnsöræfi; en þar
sýndist þá allt vera meb kyrrb og spekt. Einungis grúíbu binir sömu
reykjarmebkir, er al!t sumarib höfbu hulib þau, enn óbreytt yfir þeim.
Yfir austurhlula landsins lá þykk þoka, sem nreb hægb færbist nær
Vatnajökli, og sera ab líkindum hafbi mynda3t af reykmim og öskunni
írá hinu nýja eldgosi. Allt í einu liurfu þessir miklu reykjarmekkir frá
Mývatnsöiæfutn; en í stab þeirra sást aptur þuiin hvít gufa; cn ab íá-
om mínútuui liínum gaus icykurinn ujip ajitur eins og i þrennu lagi
jafuliátt og ábur„.
WTatt8 lieit nú í skyndi til bæjarins aptur, söblabi hest sinn, og reib
til Grænavaíns Vib Mývatn, til þess þaban ab bregba sbr upp ab eldgos-
inu; en daginn eptir skall á þab óvebur, ab hann varb ab falla frá á-
'formi 8Ínu. Mabur frá Grímsstötuin, sem er liinumegiu vib Mývatn,
hafti kveldib fyrir komið ab Grænavatni, og sagt þar frá því, ab á lieim-
ili bans heíti orbib vart vib jartskjálfta sunnudaginn binn 15. ágúst kl.
11 —12 f. nr., er hefti Ieitt frá landnorbri til útsuturs, og frá Mý-
vatni hetbu menn sbb reykjarmekklria leggja í lopt upp, og einnig sbb
pldgos frá hinum sama stab og í íyrra. Nú hélt Watts ásamt bóndan-
um írá Grænavatiii á leib til eldgossins. ,Vib fórum“, segir hann f brbfi
sínu, »eptir alilöngum dal í Mývatnsfjöllunum til þess ab komast til Mý-
vatnsöræfa, og þá komumst vib ab raun um af reykjarmekkjunum, ab
viö vorum komnir hartnær ab eldgosinu sjálfu. þá er vib komum fram
Ór.dalnum sáutn vib gjóaa npp 20 reykjarmekki í röb og vib nyrbri
enda þeirra voru tvær stórar hæbir Iiver hjá annari. Prá hinni sybri
hæbinni sáust tvcir þykkir hvftir reykjarstólpar, og var því líkast sem
þeir kepptust sín á milli ab stíga gem hæst í lopt upp ; en vindurinn
hrakti þá sptur og bældi nibur, svo þeir dreifbu sbr sem kafþoka urn
Hciri mílna svæbi út yfir eldiiraun þab, bæbi gamalt og nýtt, er huldi
landíb. I grend þar vib aubkendi geysi vobaiegur stólpi af grjóti, ösku og
reyk þann stab, er abaleldborgin var. 1 einti vetfangi sýndist allt aj)
standa í Ijúsum loga; hver eídbresturinn og hvellurinn heyrbist á fætur
Ötium, er þeyttu ákafiega stó»nm stykkjum svo háit upp í hina þykku
reylqarmekkí, er grúfíu yfír liöfbum olrkrum , aö vib míslum sjónar á
þeim ; jörbin þar sem vib stóbum, og klettarnir þar í kring liiistiist og
skuifii. og alit lék á reibiskjálfi. jivíriæst ólgabi og streymdi eldgosib út
ab norbanverí u, liinn f gysimikli eldstólpi minkabi, og gfgurinn kastaði nú
einungis upp sieinum og ösku. Gosin voru mjög mismunandi, bæbi ab
því leyti, iive stór j/au voru, og hversu þau voru á sig komin ; stund-
um líktust þau feykna stórum býflugnahúp, er flýgi uppí reykinn 100
feta iiátt yfir gtginn, stundum litu þau út sem geysimikil gosbuna eba
etöpul!, og hvein í iiinum stóru stykkjum, er þau flugu með feykna hraba
gegiium loptib. Nú var kyrrb um stimd, en liilu síbar ojmabist meb
mikium dunum og dynkjum nýr gígur norban í bæbinni, og upp ór hon-
um stób eins og hvítglóandi eidgosbuna, er vall og spýttist út yfir hib
gamla eldhraun frá því í fyrra og ruddi sbr braut gegmim þab meb miklu
braki og brestum, og rauk ákaflega úr, rann síian hægt og hægt einsog
Ijósranbur glóandi eldstraumur gegnum gjár þær og sprungúr, er komiö
höfbu, og myndabi sumslabar tjarnir, er voru eldglóandi um stund; en
urbu skjótt eins svartar útlits sem bib gamta eldbraun“.
þ>á er leib á dag lier um bil kl. C e. m. tok ab rökva; voru þeir íö-
lagar þá staddir hbr um bíl 1 enska niílu frá eldgosinu, og tóku þeir
nú snæiing og gófu liestum sínum, er eldgosib virtist eigi ab hafa liaft
liin minstu álirif á ; en síban fóru þeir svo nærri ejálfri eldborginni,
sem þeir gátu vegna liita. Eldborgin virtist samanstanda af fjölda mörg-
um hæbum, er voru óreglulegu keilumyndabar, og hafbi í mibpnnkti
þeirra að líkindum í lok liins fyrra eldgoss, myiidazt nýr gígur, ab um-
máli nálægt liálfri enskri rnllu, og var norburhhb lians lirunin, eía fall-
in nibur. Frá þes3um mibpunkti hófu sig hinir keilumyndubu veggir
þess gígs, sem nú var ab gjósa, og sem sjiýtti eldflóbsstólpanum hcr um
bil 300—400 cusk fet í lopt upp. Lftib rauk úr stólpa þcssum, og
með því ab margar glufur voru ( hlibar lians, þá skein elduriun út um
þær, og vib þab leyt svo út sem harin væri allur sveipabur eldslogum.
Nú sáu þeir félagar enn tvo abra minni gíga, annan í norbanverbri hæb-
inni, en hinn nokkru norbar í sjálfu brunahrauninu. þeir köslubu út frá
sör skínandi livítu Ijósi, og í þeim heyrbust brcstirog brak, cn gos þeirra
var nú í r&nun. Einmitt frá þessum gígum var þab ab iiin stærslu
braunflób runnu, og nálægbust þau meb miklum hraba, en lopttegundir
þær, er kornu frá gosinu, liöftu þau áhrif á loptib , ab þröngt varb um
andrúraib. Nú var tekib ab dimma, og þá kveikti herra Watts í pípu
sinni vib hið glóanda eldliraun, sneri síban aptur til tjalds síns, en sat
leugi fyrir utan þab, og skobabi þessa mikilfenglegu, áhrifamiklu og svip-
rniklu ógna- og undrasjón, er hinar voldugu eldgosbunur þutu í lopt upp.
Um nóitina kom hvort gosib á fætur ööru; var þab einkennlleg sjön,
ab sjá liina eybilegu, sendnu liraunsl&ttu. er þeir fblagar iiöfbu reist
tjald sitt á, vib ljósbjarma þann er liib glóanda etdfldö kastabi yfir hana.
Morguninn eptir kl. 6 iielt lieira Watts á stab til ab kanna liæb-
irnar, sem liggja í línu rnebfram gjá þeirri, er myndast hafbi af eldgos-
inu í fyrra, sem göng fyrir eldflóbsstraurninn. Uin nóttina hafbi gígur-
inn stækkab um 50—60 ensk fet ab ummáli, en gosib var autsjáanlega
í rbnun. Ilinn næsti hæbaklasi þar fyrir sunnan samanslób af 3 gígum,
er rauk úr, og leit út sem þeir væru sveijiabir bleikri blæju, er líklega
var gufa af samblöndubuin brennisteini og salmfak, því efni þau sáust
vib nrinni sprungurnar. Mebfram sprungunni voru nokkrar abrar líkar
hæbir, þó nokkub hver frá annari, og rauk mjög úr suimim þeirra. Frá
allri þessari liætaröb sýndist svo eem bæti í fyrra og átur liefbi runnib
hraunflób, og var þar mjög af sprungum , er voru iiuldar salmíaks og
brennisteins gufu Bæbi vegna þess ab hagstæbur norbanvindur var um
daginn og af því að herra Watts var útbúinn meb „fjallastígvíil", þá
lieppnabist honum, á einum stab að skríta yíir eldbraunib til abal sprnng-
unnar, sem þar var 4—5 ensk fct á breidd, Reyndi iiann þá ab katina
dýpt hennar, cn lopttegundir þær er stigu upp úr eldhrauninu, gjörbu
honum svo þröngt um andrúmið, ab iiann neyddist til ab snúa sem skjót-
ast aptur, og gjörtu jafnvel svo mikið að verkum, ab honum var bumb-
ult það sem eptir var dagsins.
Gjá sú, eba pprunga, sem Watts lifír iiafði farib fram mcð er í Mý-
vatns öræfutn liör um bil jafnhlita Mývatni nálægt 2000 ensk fet yfir
sjáfarmál, og gengur frá landnortri til útsuðurs og er á lengd nálægt 12
enskar tnílur. Eldbraun þab, er í hinu fyrra eldgosinu rann fram um
gjá þessa, er á lengb hér um bil 15, en á breidd 4 enskar mflur. Ab
því, er næst varb komizt, er þab mjóst ab sunnanverbu. Iiið nýja eld=
flóð vall út yfir hib eldra, og einungis á eirium eba tveimur stöðum rann
þab út fyrir jmb, og þó lítib eitt. }>etta gos hefir ekki kastab frá s&r
neinu vikri, lieldur ab eins sandi, steinum og ösku. EldhrauDib var
stublabergkynjab, blandab kiistalli og flísabergi (Feldspatli) |»á er lierra
Watts sigldi burt af íslandi liaffci þetta eldgos eigi gjört neitt tjón. Gjá
sú og eldborgaröb, Bem hfer er lýst, er hinn nyrbri brunapunktur eldfjall-
anna á íslandi.
Eigandi og ábyrgðarmaður: Nkaptí .lósepsson, cand. phil.
Akurcyn 1H75.
Prtutari
B. M, Stevhúmson.