Norðlingur - 30.01.1878, Blaðsíða 3

149
150
íslendinga gelur ekki blómgast þar í skjóli frelsisins, undir þeirri
stjórn, sem fylgir þeirri stefnu, að gjðra þegna landsins sem mest
sjálfstœða og styrkir alla framsókn og tilraunir að því takmarki, í
stað þess að liepta og hindra margt hvað sem liorfir til frjálsra
framfara og skoöa siíkar iireifingar sem upphlaupsanda, er verði
að neyta allra hragða til að bæla niður.
Nú verður það mitt ætlunarverk að reyna að leiða hið litla
þjóðfðlag áfram til mentunar og framfara, og það vona eg að okk-
ur Jóni Bjarnasyni takist með guðshjálp. Eins og nærri má geta,
mun margt ganga misjafnlega í svo ungri nýlendu, cn þar eru líka
menn innanum sem hafa heitan áhuga á því að komast bæði sjálfir
upp og jafnframt efla þjóðfðlagið í andlegum og verzlegum cfnum.
Eptir þrjú til fimm ár, hlýtur nýlendan að verða komin á öflugt
framfaraskeið, ef ekki koma einhver scrleg óhöpp fyrir, þá fer eg
að hugsa til heimfarar aptur til fróns. Að svo mæltu kveð eg þig
og alla landa heima, og óska gamla íslandi allrar blessunar og heilla.
Ilaldór Briem.
* *
*
Ver höfum tekið brðf þelta uppí Norðling jafnvcl þó vðr ckki
getum verið liinum heiðraða höfundi samdóma um þessa veslur-
heimsku sælu eða sðum eins vongóðir um framfarir nýlendunnar
og hann. |>að sem hvatti oss til að taka brefið upp í blaðið, var
einkum það, að bröfið er frá einhverjum merkasta og bezta manni í
nýlendunni, og þeim sem liklegastur er til framkvæmdanna þar vestra.
j>að er annars merkilegt, að menn flýja nú landið eptir að vðr
liöfum fengið stjórnarbót; og undarlega má þeim «gáfum» og
«koslum» vera varið, er ekki urðu að liði hðr heima, en. létu það
vera fvrsta f ra mfaraspo rið þar vestra að þyggja af sveit.
Nokkuð er þessum nýju «landnámsmönnum» öðruvísi farið en hinum
eldri^ sem þeir eru þó altaf að líkja sér við.
llitstjórinn.
„BÓNDI ER BÚSTÓLI’I, BÚ ER LANÐSTÓLPI*.
þab á ef til vill ekki svo langt I land, at) hinn eldgamli lands-
leigubálkur vór hnigi ab velli fyrir nýjum landbúnafcarlögum, og er
þab ab vísu mái eptir svo mörg hundrub ára, enda inunum vér ekki
gjöra afleibingar hans ab neinum álitum í þetta sinn, þar abrir oss
færari raunu þar ab hyggja, cinungis viljum vér stuttlega drepa á,
hvcrnig venjan samhliba bonum, skerbir frelsi og tálmar framkvæmd-
um lciguliba; venja þeasi ketnur f Ijós, ( öllum þcim skilmálum sem
landsdrottnar setja leigulitmm; skilmálar þessir eru ai> v(su nokk.
uí) misjafnir, og munum vér þvf cinungis tata um eina tegund þeirra,
en þab eru hin prentubu urabobslegu byggingarbréf, eins og vér höf-
um séb þau.
Vér höfum þegar sagt, ab hyggingarbréfin skertu frelsi og tefbu
framkvæmdir manna, og til ab sanna orb vor munum vér setja hér
nokkra kafla þeirra og fara um þá fácinurn orbum til eptirtcktar.
5. gr. „Ilann skal vandlega yrkja túo og engjar jarbarinnar og
vinna upp gjörsamlega ár hvert*.
Nú munu hittast jarbir sem hafa óuppvinnanlegt engi, en hinar
þú langt um ílciri, sem hafa svo lélegt engi cba engisparta, ab ekki
sé slægt nema arinabhvort ár; og er þá séb ab leigulibi verbur ab
slá þab, án þess ab hafa þess nokkurnlíma möguleg not, og þannig
spilla tíma og peningum ófyrirsynju, þar sem hann kynni þó ab geta
fengib cngjatak annab árlb, en slegib heima annab árib, hvorlveggja
sér til meiri hagsmuna. þetta er frelsistakmörkun.
6. gr. „Á ári hverju skal hann slétta vel og vandlega (svo eba svo
marga) O fabma (e?a) hlaba (nokkra) fabma af stæíilegum túngarbi*.
j>etta er ab sönnu nautsynlcgl, en sanngjarnara væri ab hér
legbu bábir saman, laridsdrottinn og leigulibi, cba ( þab rainsta bæru
bábir kostnabinn af slfkum ómissanlcgum jarbabótum, en þegar tún-
garbur er fullgjör sé landskuld hækkub vib leigulibaskipti, eptir þvf
sem jörb hefir batnab.
7. gr. „Einnig bcr honum ab halda vel uppi húsum jarbarinnar
og bæta þau aS vibum , vcggjum og hagstæbi eptir þörfum*.
Já, komib þér nú sem ekki vitib aura yfar tal, vér skulutn
vfsa ybur á rústarbæli frá öldum armóbs og ómensku , vanþekk-
ingar og hirbulcysis, þar er nbankinns sem þér skulub leggja
fé ybar f, en ekki þorum vér ab lofa yfur vöxtum fyr en þér þurflb
hjálp úr sveitarsjúbi Vilji menn á annab borb sýna grein þessari
þab lítilketi ab tala um hana í alvöru, þá er þab fyrst ab segja, ab
sumir bæir eru svo óhaganlega bygbir, ab rffa þarf alt f einu til ab
koma á þolandi húsaskipun, og cr þab leiguliSa ókljúfandi koatnaSur.
Suma bæi er nauSsyn ab flytja úr stab og er þab ekki minna vert.
En þótt rainna sé, er grcin þcssi óþolandi, þar ekki er regla ab leggja
ofan á hús, hversu óhaganlega scm þau annars standa.
7. gr. (framhald). „Byggi leigulibi ný hús á lób jarSarínnar fram
yfir þab sem honum ber skylda til, má bann ckki rjúfa þau né burt
flytja nema umbobsmabur leyfi*.
þetta er þarfur kafli, piltari! þvf af honum getiS þér séS , aS
þér ekki megiS búa öliu betur á en áSur hefir gjört vcriS, þvf ef
þér gjörib þab, þá vcrSur ySur óumflýjanlcg nauSsyn aS auka hús-
um; þaS er oss heldur ekki bannaS: segib þér, þetta er satt, en þaS
cr undir urabobsmanni komib, hvort þér hafib þeirra önnur not en
ab byggja þan, þvf vcl getur svo farib, ab þér á næsta vetri kom-
ist ab betri jörb, inob betri skilmálum, eba cinhvcrs annars vcgna
ckki búib á jörbu þeirri, nema til vorsins, og er þá reynt, ab viS-
takandi vill sfst kaupa þau hús, er iiann hyggur sig ekki brábum
þurfa.
Skilmáli þessi er því engu sfbur en heyfyrningarlögin, óeblilegt
hapt á eignarrétiinum, og rckur sig nú þcgar ab voru áliti á 50. gr.
stjórnarskráarinnar nýju, ei.da væri ckki úr vegi þó landsdrottnar
kyntu sér grein þessa, og hina næstu, áSur en þeir semdi ný bygg-
ÍDgarbréf fyrir jörbuin sínum.
8. gr. „l'cgar lcigulibi flytur af jörSinni cSa andast, skal hann,
oba bú hans og crfingjar. bæta bresti þá sem orbnir eru, á túni og
engjum eptir þvf sem iöglegir virbingarmenn meta“.J
Hér er als ekki ákvebib, hvort hafa skuli tillit til þcss, hvort
leigulibi er valdur ab skemdunum, eba þær hafa royndaet af ómót-
stæbilegum náttúrukröptum, og verbur þvf grein þessi leiguliSum
skeinusamt vopn, ef illa er áhaldiS, þvf mörg cru dæmi til, aS skriS-
ur og snjóflób hafa ekki einungis spilt túni og engjura, heldur stund-
um tekib löiuverba hluta af túngörbum, enda heil hús, fyrir utan
þab sem margar jarbir liggja undir skemdum af foksandi og land-
brotum, eba aurburbi vatna; þetta og því Ifkt, er óhugsandi ab lelgu-
libi bæti, því eins tnjun þab hitta jarbir þó landsdrottnar búi sjálfir á.
9, gr, „Uann skal meb trúmensku og kostgæfni, halda undir jörS-
ina, því sem henni fylgja her meb réttu“,
þotta er nú aS vísu eSlilegt, ef áreiSanlegur máldagi er fyrir
Ilann stakk benni f vasa sinn, og þá hann kom heim um kveld-
ib lét hann hana ( vlnstaup, og þar svam hún á vatni alla nótt-
ina. Snemma um morguninn var hún sett fyrir framan ömmuna,
sem sat cllimób og máttvana f hægindastól. Ilún horfbi á hina
fögru rós, sem brotin var af stilknum og þótti vænt um hana og
ilm hcnnar. »Já, þú kornst ekki á horS hinnar rfku ungfrúar, held-
ur til gamallrar og fátækrar konu, þó ertu hér, sem þú værir hcilt
rósatré. Ó hvab þú ert fögurl* Og hún leit meb barnslegri gleSi til
rósarinnar og hugsabi v(gt til æsku ára sinna, sera nú voru libin
fyrir löngu. »{>ab var gat á rúSanni,“ sagSi vindurinn, Bmér veitti
hægt aS komast inn, eg horfbi f augu gömlu konunnar, sem tindr-
uSu eins og augu æskumannsins, eg horfíi á hina fögru rós í vín-
staupinu. Uin farsælasta allra. Eg veít þaj, Eg get borib um þaö.“
þab var til saga um hverja rós á trénu f garSinura. Allar
rósirnar béldu hver fyrir Big aS hún væri sú rfarsælasta, og trúin
gjörir hvern hólpinn. En seinasta rósin var lang farsælust, þaS
liélt hún.
„Eg lifi Iengur en þær allar. Eg er hin farsælasta. Eg er hin
síbasta, hin eina, ástfólgnasta barn móbur minnar.“
»Og eg er móSirin“, sagSi rósarunnurinn.
i »Eg er þab“, sagbi sólskinib.
„Og eg“, sagSi vindurinn.
»Allir hafa hlutdeild f því“, sagbi vinduiinn, „og livor skal fá sinn
lduta“, og svo dreifbi hann biöðunum útyfir limagarSinn, þar sem
daggardroparnir láu og sólin skein. Eg fékk ifka minn hiuta, sagSi
vindurinn, eg fékk allar sögurnar um rósirnar, og þær skal eg segja
út um allan heim. Segbu roér svo, hver var hin farsælasta af öll-
um, Já, þab verbur þú ab segja, eg hefi sagt nóg.
Endir.