Norðlingur - 30.01.1878, Blaðsíða 2

148
147
nr var gegnum njlenrluna í vetur og vor sem leið og vatnsleið
eplir vatninn og Rauðá sem kcmur langt sunnan úr llandaríkjum
og fellur norður í Winnipegvaln. Nú Iiafa landar par þegar feng-
ið presl, Jón Rjarnason, sem slept heíir arðsamri stóðu suður í
lJandaríkjum og Iielgað nýlendunni alt sitt starf eptirleiðis. Iling-
að hefir cinnig frðzt að I’áll Jmrláksson sð sendur af norsku syno-
dunni, sem kristniboðs (missiras) prestur lil nvlendunnar. Margir
heima munu þekkja sðra l’ál að hann cr samvizkusamur maður og
vænsti drengur, en á hinn bóginn er kirkjufðlag það sem hann
slendur í, svo afar einstrengingslegt í trúarefnum, að það gengur
opt þvert á móti nppgötvunum seinni tíma og vísindalegum sönn-
unum, þegar jiví þykir þær koma í bága við bókstaf bifiíunnar.
Stefna þeirra gengur nefnilega út á það að halda öllu í sem föst-
ustum skorðum, og búa þeir til ýmiskonar kreddur, sem eiga svo
að vera algildur sannleiki, sem ekki má hreifa við. Afleiðingin af
J>essu hlýtur að verða sú, að allar nýjar framfarir verða ó-
mögulegar, og sömuleiðis öll mentun, sem nýjar ransóknir
og uppgötvanir hljóta að gjöra þegar alt þarf að einstrengjast
við þessa eða hina kreddtina, sem þeir hafa einhvernttma slegið
föstum. En hins vegar má telja það prestum norsku synodunnar
til hróss, að þeir rækja embætti sitt með sðrlega mikilli samvizku-
semi, og yfir höfuð er það svo í hinni frjálsu kirkju í Ameríku
að prestar gegna embætti sínu með miklu meiri kostgæfni og sam-
vizkusemi en menn hafa hugmynd um heima. Presturinn t d.
þekkir hvern einasta mann í söfnuðinum og kynnir sðr og veit því
jafnan hvernig hverjum manni líður. Ef einhver á bágt í söfnuð-
inum, þá gengst presturinn fyrir því að honum sð hjálpað. Eg
var margsinnis staddur í kirkju þar sem presturinn talaði um það
eplir predikun að þessi (einn eða fieiri, sem hann nefndi í söfn-
uðinum) þyrfti hjálpar, og hvatli hina til að liðsinoa honum og
það er skoðað eins og hcilög skylda meðal safnaðarins að hjálpa
nauðstöddum. Sé einhver sjúkur, vitjar presturinn hans, og hafi
sjúklingurinn ekki efni á að útvega sðr læknishjálp, hlutast prest-
urinn til um að honum sé veitt slík hjálp og hjúkrun ókeypis.
Drykkjuskapur og slark I prestum þekkist ekki þar, því í Am-
eríku þar sem kirkjan er frjáls ráða söfnuðir prestum sínum sjálfir,
og cnginn söfnuður vill hafa þann mann fyrir prest sem er kunnur að
óreglu í fari sínu, en kosta þar á mót kapps um að fá þá fyrir presta,
sem auk þess að vera andríkir kennimenn rækja embætti sitt með
slíkri árvekni og samvizkusemi sem egj nú hefi sagt. Undanbskn-
ingar frá þessu geta reyndar komið fyrir, en gjöri prestur sig sekan í
einhverri óhæfu, þá situr hann ekki lengi í ligninni. En svo eg
hverfi aptur að komu Páls í nýlenduna, þá þurfti þess ekki bein-
línis með, þar sem Jón Bjarnason fór þangað eptir sameiginlegri
ósk landaj; í öðru lagi er sú stefna sem það kirkjuféleg, sem hann
cr í, heldur fram, (sem hann ldýtur einnig að framfylgja að mínu áliti),
niðurdrep fyrir andlegar framfarir og gagnslæð kristilegu frelsi;
í þriðja Iagi er það alt annað en göfugt fyrir þjóðfélagið, að með-
taka prest frá öðru kirkjufélagi, og sem náttúrlega hlýtur að fá
laun sín af því og verða þannig einskonar andlegur ómagi og mega
þá ef til vill seinna meir þola alskonar afskipti og yfirdrotnun af
því, í stað þess að stofna kirkjufðlag sðr, og semja sér sjálfirlög,
lialda þá kirkjusiði og hlýða þeim kenningum sem þeir álitu hinar
jðtlu. En þar sem svona er komið má búast við að hér af rísi
ar blómlegu rósar á ierept:nu, svo hún hélt at) hún væri at) skoða
sig í spogli. BSvona“, sagtsi málarinn, Bskal hún iifa marga manns-
aldra, og á þeim tíma munu mitjón sinnum miljónir rósa fölna og
deyja*. BEg verb hin farsælasta“, sagbi rósin.
Skáldit) skotiati sína rós, orti kvæfci um hana, afar myrkt kvæt>i(
alt þat) sem hann las á blötum rósarinnar, þal) voru ódautleg ort>, það
var myndabók ástarinnar. sEg er ódautleg“, sagbi rósin, „eg er hin
farsælasta*. Metal hinna fögru rósa var þó ein, sem nær þvi var
hulin af hinum, hún var göllut, hún sat höll á stilknum og blöðin
voru ekki samsvarandi: já í miöju blóminu óx ofurlítið grænt blað
ógnar eymdarlegt; þetta kemur fyrir metal rósa.
^Vesalings barn“, sagbi vindurinn, og kysti hana á kinnina; rós-
in hélt at) hann væri afc heilsa sér, hún liafti eitthvert vefcur af því,
at) hún væri ötruvísi en atrar rósir; hún vissi af græna blatinu og
hún áieit þab sem heiíursmerkl. Dálítib fitrildi flaug til hennar og
kysti blöb hennar, þab var bitill, en liún slepti lionum aptur. Nú
kom ákaflega stór engiepretta, luín setti sig a?) vísu á at>ra rós, og
néri á sér sköflnnginn ai ástarlöngun, þetta er áetamerki engisprctt'
anna; rósin, sem hún sat á, skildi það ekki, en rósin mcb græna
hlatib liila skildi þab, því engigprettan leit á hana meb aogum sem
sögbu: Eg gæti etib þig af cintómri elsku, og lengra verbur ekki
komist í ásiarsökum. En rósin vildi ckki láta þvílíkann kumpán
gleypa sig. — Nælurgalinn söng um stjörnubjaita nóit. rIIann syng-
doilur og barálta eins og komið befir fram meðal Norðmanna sjálfra
þar veslra, en íslendingar eru þó svo vel viti bornir að náttúrnfari,
þótt þeir séu aumir í mörgu, að þeir munu aldrei sökkva niður í
það andlega ófrelsi og einstrengingsskap sem ríkir í norsku syn-
ódunni, heldur verða slíkri stefnu frábitnari meir og meir, eptir því
sem þeir læra að þekkja liana betur.
j>að er nú mín sannfæring og von, að þjóðin muni nú fyrst
verulega ýngjast npp, þar sem hún er komin í nýja hætti, nýja
hagi og að öilu leyti nýlt ásigkomulag, nú tjáir ekki að liggja í
sama aðgjörðaleysisdoða sem heima, heldur liljóta menn að vakna
til starfs og framkvæmda, þar sem þeir annars ldjóta að deyja al-
veg útaf. þar vona eg að það hið góða efni, gáfur og fleiri kostir,
sem til eru í íslendingumj, en sumpart liggja í dái eða fara villir
vegar einkum fyrir óhagkvæma sljórn og óblíða nátlúru, það muni
nú ná að blómgast, þroskast og bera ávexti hinu litla þjóðfélagi til
vegs og frama. |>að er skoplegur misskilningur, þegar menn heima
eru að líkja vesturferðum við mansal og ímynda sér að þrældómur
og kúgun taki við, þegar vestur komi. j>að er þvert á móti
ekkert land í heimi þar sem persónulegt frelsi er eins metið og
verndað sem í Norðnr-Ameríku. Fyrst vil eg geta þess, sem einn-
.ig hver veit sem nokkuð þekkir til mannkynssögunnar, að Norður-
Amcrika hefir gjört meira til að aftaka þrældóm og þrælahald,
heldur en ef til vill nokkurt annað land. Áður fyrri álti þræla-
liald sér stað í suðurlduta Bandaríkjanna. j>að var lengi vel mikið
ritað og rætt um það, hvort rétt eða rangt væri að halda þræla,
sumir mæltu móti en sumir með, en loks gaf meiri hluti þingsius
atkvæði með, að þrælahald væri aftekið, en að því víldu suðurríkin
ekki ganga, og sögðu sig úr Bandaríkja sambandinu til þess að
gela liaidið þrælum eplir sem áður', þá liófti norðurríkin sln'ð fyr-
ir frelsi þrælanna árið 1863, sem Ivktaði þannig að þau báru liærra
lilut og kúguðu suðurríkin til að hætta þrælahaldi. Eitt af því
sem hnekkir einna mest persómilegu frelsi, eru örbyrgð og skuldir.
Til þess þó að tryggja sem bezt frelsi einstaklingsins, sem getur
ratað í slíkt ólán, liafa verið sett þau lög um skuldamál, að bvað
skuldugur sem hlutaðeigandi er, þá má ekkert það af honum taka
sem að einhverju leyti linekkir atvinnuvegi hans; tilgangnr laganna
er, að iivað sem skuldunum líði, hafi hann fuit frelsi og svo mikið
í höndunum að hann geti leitað sér atvinnu. Sé hann t. d. bóndi,
má ekki taka af honum ábúðarjörð hans, 160 ekrur, en alla aðra
fasteign sein hann kann að eiga; ekki heldur nauðsynieg akuryrkju-
tól, íbúðarhús, nauðsynlegustu búshluti o. s. frv. j>etta kann ýmsum
að þykja kynleg lög, og það er heldur ekki furða, þegar það er
borið saman við skuldalög heima á íslandi, þar sem skattgjöld
hafa verið lekin lögtaki af hreppnum, þegar fátæklingurinn átti ekk-
ert til sjálfur, og aptur og aptur eru nauðsynlegustu búshlutir
teknir lögtaki af fátæklingunum í Reykjavík upp í opinbcr gjöld,
og samkvæmt lögum hefir bæjarfógetinn ekki einungis rétt, lieldur
jafnvel skyldu til að taka gjöldin þannig. En það er bágt að verða
að búa við þau lög sem ekki að eins heimila heldur heimta slíkt
ranglæti, en að persónulegu frelsi sé þannig misboðið, getur ekki
átt sér stað í Ameríku. |>að má því þykja vindarlegt ef nýlenda
*) þess má geta at> norska synodan áleit þrælahaldit) rétt og vildi
sanna þab af biflíunni, og skotaöi því slr(tit) fyrir frelsi þrælanna
sem úgublegt atiiæfi.
ur fyrir mig“, sagti rdsin gailata eta rdsin met) heituramerkib,
„hversvegna skyldi eg vera böft í meiri hávcgum en systur mínar?
hversvegna íékk eg þetta mcrki, scm gjöiir mig svo lánsama* ? þá
komu tveir menn í gartinn sem reyktu vindla, þeir tölutu um rös-
ir og tóbak, þeir voru at segja at rósirnar þyldu eigi tóbak, þær
breyttu lit og yrtu grænar, þat væri bezt at reyna þat. þeir
vildu ckki taka neina af þeim fegurstu, þeir tóku þá göllutu. „Nytt
heitursmerki*, sagti hún, „ó hvat jeg er farsæi, farsælust alira*. Og
hún vart græn af tóbaksreyk og metvitund hennar vart græn. Ein
rósin, sem naumast var opnut, en ef til vill hin fegursta á trénu,
íékk heiturssæti í Iiinum haglega knýtta blómsturdúsk gartyrkju-
mannsins; hún var fært hinum unga húsbónda á heimilinu, og hún
ók met honum í kerru, hún sat sem fegurtar blóm millum annara
blóma, hún kom á hátíblega stati; karlar og konur sátu vit skin af
þúsund iömpurn ; hljótfærin Idjórautu, þetla var í Ijóshafi leikhuss-
ins; og þá hin unga dansmeyja sveif fram á leiksvitit, þá féllu
hlómsturdúskar sem biómregn nitur fyrir fætur hennar. Nu datt bfómst-
urdúskurinn, scm hin fagra rós sat í sem gimstcinn,5 hún fann nú
til sinnar óvitjafnanlegu hamingju, heiturs og fegurtar, og um leit
og bún snerti gólfit, dansati hún met, hún stökk og hentist yfir
þiljurnar o.g brotnati af stilknnm um leit og hún féil, hún hvarf á
bak vit tjöldin, og þar tók þjónn nokkur hana upp ; hann sá hve
fögur og iimandi hún var, en stilkinn vantati.