Norðlingur - 24.01.1879, Blaðsíða 1

IV*21-22.
Kemur út 2—3 á mánuði
30 blöð als urn árið.
Föstudag 24. Janúar.
Kostar 3 krönnr árg. (erlendis
4 kr.) stöK nr. 20 aura.
Nokkur landsmál
eptir
Arnljót Ölafsson.
III.
r Mörgum þykir stjórnarskrá vor vera með stórum göllum. Hún
er sjálfsagt mannaverk, og er því sem mennirnir «eigi svo góð sem
vera æUi, hún heflr sína hresti». En það veit trúa mín, að gallar
þeir hinir helztu, er vðr kvörtum yfir, svo sem skortr á stjórnar-
ábyrgð og ofrvald útlenzku stjórnarinnar í Kaupmannahöfn yfir
innlenzku stjórninni í Reykjavík, eru eigi svo stjórnarskránni sjáifri
að kenna sem hinu, að vald landsljórnarinnar eður landshöfðíngja
liefir engan veginn enn verið sett í hæfilegt samræmi við stjórnar-
skrána, svo sem einkum 2. gr, í erindisbréfi hans 22. febr. 1875
Ijóslega sýnir. { fám orðum sagt, landstjórn og landslög eru enn
mjög svo í hinu forna horfi, og stjórnarskráin er því sem nýtt vín á
gömlum belgjum. Hún hlýtr, ef sækendr duga, að sprengja landstjórn-
arbelginn eigi síðr en lagabelginn. Yér verðum að fá svo aukið
valdsvið og verkahríng landshöfðíngja, að hann hafi rétt til að stað-
festa í umboði konúngs lög þíngsins meðan þíngið stendr og fyrir
þinglok, nema hann vill skjóta einhverju þeirra til konúngs staðfest-
ingar. Fjárstjórn vor þarf og öll að verða í landinu sjálfu, sem þegar
er getið. Enn fremr þurfum vér að hafa þann landskrifara, er ritar
uqdir með landshöfðíngja með sama rétti, sömu skyldum og ábyrgð
sem ráðgjafi með lögbundnum konúngi. þetta mun nú eínhverj-
um þykja tekið heldur djúpt í árinni. En það fæ eg þó eigi séð,
og það get eg frætt menn um að slíkan rétt liafa tvær af nýlend-
um Euglendinga í Eyálfunni — að eg eigi nefni Kunada-samband-
ið — fengið fyrir rúmum 20 árum síðan, þær Nýsuðrhvoll (New
South Wales) og Yiktoría, og þó vér séim fámennir og lítils máttar,
þá erum vér þó vissulega engu minni í samanburði við Dani en
nýlendur»þéssar eru við Englendinga. J>að skal eg og fúslega játa,
að stjórnarskrá vor er enda miklu frjálslegri en stjórnarskrár ný-
lenda þessara í ýmsum greinum, og er sá frjálsleiki vissulega eng-
in ástæða gegn því heldr einmitt ástæða til þess að landstjórnin
sé i engu réltlægri, atkvæðaminni né ófrjálslegri en nú var sagt,
þvi svo löguð landstjórn er einmitt í samkvæmni og samhljóðan
við frelsi það er oss er að öðru leyti gefið í stjórnarskrá vorri.
En landstjórn svo löguð sem nú er hún á landi voru, hún getr
aldrei samlagast vel frjálsmannlegu alþíngi, lietdr hlýtr hún, nema
því meiri hóf og stilling, kyrð cg spekt sé einlægt á öllu, að verða
smátt og smátt undirgefin þínginu og enda leiksoppr i liendi
þess. Eg er nú með sjálfum mér sannfærðr um, að stjórn vor í Dan-
mörku muni engan veginn vera svo skyni skroppin né svo sjóndöpr,
að hún sjái eigi glögt, að þúngamiðja fjárveizluréttar alþíngis liggr
alveg í liöndum neðri deildarinnar, svo ráðgjafinn þarf aldrei að
ætla sér að skáka deildinni í því hróksvaldi, er nú hefir um stund
skákað verið þjóðþíngi Dana. •— þakkir sé frelsisgjöf vors ástsæla
konúngs, slíkan hrók als ófagnaðar höfum vér eigi. Stjórnin hlýtr
því að sjá í hendi sinni — hún eem kann crindbréf landshöfðíngja
og stjórnartíðindin, deildina B, utanað og sér þar landshöfðíngja
sinn á opnu hverri vera að sækja allra lotníngarfylst um ráðgjafa-
leyfi til hinna allra minstu smámuna í fjármálum — hversu ber-
skjaldaðan mann hún sendir undir spjótalög og örfadrífu neðri
deildarinnar. Og það ætti hún þá eigi síður að sjá í hendi sinni
að því fáklæddari og verjuminni cr fulltrúi hennar kemr fram á
leiksvið alþíngis, því fátækara verðr úlit alþíngis á stjórnarvaldinu
er sendir þvi berbein þenna og berskjöldúng, og því síður getr
stjórnin sjálf varizt því að sú hugsun, eg vil eigi segja kvikni og
vakni, heldur þróist og eflist í brjóstum landsmanna, að það sé
einmitt svo ákjósanlegt sem nokkur hlutr'geti verið, að ráðgjafinn
Iiggi suðrí Danmörku á landstjórnarvaldi voru sem ormr á gulli eðr
sem æðr á eggjum, fyrir þá sök að því veikara og því háðara sem
stjórnvaldið er í landinu, því síðr þurfi að óttast það — þvi eigi
er nú að hræðast byssustíngina — hlýða því framar en gott þykir,
hirða um «hvað Haraldr klappar» o. s. frv. Ef það er satt, er
fáir muuu efa vilja, að sá er elskar eigi þann er liann sér, hann
elski og eigi þann er hann eigi sér, þótt það sé sjálfr Guð á himn-
um, þá mun það og eigi síðr satt, að sá tslendíngr, er engan virð-
íngargatg finnr í sér við valdstjórnina á landi hér, hann muni og
enga ægilotníng bera íyrir ráðgjafastjórninní í Danmörku. — J>að
er alt annað mál þótt hverr Íslendíngr unni konúngi sínum,
Kristjáni hinum níunda hugástum, það er af því að í sér-
hverju íslenzku hjarta hlýtr atburðr sá og orð þessi æ að lifa
«með frelsisskrá í föðurhendi
þig fyrstan konúng Guð oss sendi* ....
Eg þykist ganga að því vísu, að enda allr þorri manna vili
haía landsljórnina hér sem valdaminsta og umráðasnauðasta, og hafa
menn þessir það til síns máls að alt vald krefr hlýðni og und-
irgefni, valdið þröngvar, þrýstir og þvíngar. En því firr manni valdið
býr, því minna er afl þess og gildi. Valdinu er háttað sem sí-
fallanda dropa á valnsflöt, dropinn myndar hríngboðá er fer æ
mínkandi unz hann hverfr með öllu. Aftr hafa eflaust nokkrir þá
skoðun, og á meðal þeirra er eg einn, að öll stjórnarskipun þjóð-
AMEKÍKANSKIR HÓLMG0NGUMENN.
(Þytt).
Sv. Sv.
(Niliurlag). Toldand og eg stóíum einnig hjá, og horfímm á leik-
jnn sem ýmíst var háéur meb vopnum eba mcb handalögmáli svo
ab blóð flaut hvervetna; en alt f einu urbum vi& varir vib bávafca aÖ
baki okkur, rétt vib. Annar mótparturinn var á gamals aldri, eptir
útliti á at> giska sextugur; hinn var hér um bil 25 ára. þrátt fyr-
jr þenna mikla aldursmun voru þeir jafnhugdjarfir ab sjá og bábir
mjög eterkir. þeir glímdu lengi og grimmilega svo eigi mátti á
milli sjá hvorum betur mundi veita, þangab til Bá eldri var yfirkominn
af mæbi svo binum yngra tókst ab fella hann; þvínæst dróg hann
upp morbkuta sinn og ætlali þannig ab gjöra brában enda á deilunni.
þessi abferb var þrælslegri en svo, ab Toland gæti setib á sér
og verib Iengur aígjöríalaus sjónarvoiiur. Hann stökk ab í skyndi,
greip í lubbann á fúlmenninu m^b tuorfckutann og dróg bann á bak-
inu spottakorn burtu. Sá gamli komst þannig á svipstundu á fæt-
ur, en f stab þess ab þakka lífgjafa sínum einsog vera bar fyrir
hjálpina, rekur hann Toland þvílíkt kjaptshögg a{i blófciö fossar út-
úr munni hans og nösum í því hann kallar upp j mikilli bræfci:
„Hver djöfullinn heíir gefifc þér leyfi til afc skipta þér af vibur-
eign okkar“. { þeirri svipan var sá ýngri kominn á fætur og ób
uppá Toland meb morbkutann. í sama vetfangi tekur Toland hjól-
81
skammbyssu upp úr vasa sfnum og bleypir af tveimur skotum hvort
eptir aiinafc og braut mefc öfcru þeirri handlegginn á gamla mannin-
um og fótlegg á þeim yngra. þarnæst dregur hann upp morfckuta
sinn og ætlar strax afc drepa bina báfca til fuls. En nú komu áhorf-
endurnir afc og hiudrufcu hann f afc ná áformi sínu. Eg hefi aldrei
á æfi minni séð nokkurn mann í svo voialegri gefcshræringu eina
og Toland f þafc siuni. þegar hann er í einvígi er hann má sko
stiltur og rólegur einsog ekkert sé um afc vera; en f svona óvænt-
um, snögglega kviknufcum ófrifci, sýnist hann afc geta sýnt illra anda
vonskufylBta framferfci. I þetta skipti frofcufeldi hann einsog ólmur
hundur, gnísti tönnum og barfci mefc fótunum f jörfcina, rétt eina
og hann f ofsareifci sinni vildi hefna sfn á henni.
þetta tilfelli getur veriö sýnishorn af orsökunum til flestra
þeirra einvíga er Toland hefir háö. Hann getur nefniiega mefc engu
móti þolafc þafc er Englendingar kalla „unfair play* f einvígi, þar
sem hann er staddur vifc. Hann tekur auífc málstafc þess sem er
minnl máttar móti hinum yfirsterkari. Flest þeirra einvíga sem
hann hefir háfc, eru sprottin af því, afc liann hefir tekifc málstafcann-
ara. Löngun lians til afc taka málstafc þeirra seuo cru minni máttar
er merki uppá mikifc efcallyrdj í náttúrufari hans og sýnir sig alla
jafna í efclisíari hans — Hann hefir opt verifc mefclimur í lög-
gjafarþinginu í Aikansas, og hefir þar fullkomlega fyigt fram
sínum stöfcuga hugsunarhætti í tilliii til þessa.
Fyrir 3—4 árura sífcan giptist hann ríkri og fallegri stúlku og hefir
sífan breytt hugsunar- og lifnafcarhátturo sfuum afc svo miklu leyti
ab bann til þessa tíraa hcfir bezt unab vib sinu heimilishag.
82