Norðlingur - 11.12.1880, Blaðsíða 1

V., 53.-54.
Keiuur út 2—3 á mánuði
31 blöðals um árið.
Akureyri 11. desember 1880.
Kostar 3 kr. árg. (erlendis lOQA
4kr.) stöknr. 20 aura. lOOU.
Könnuð fjðlL
B p t i r m á 1 i.
(Niðurlag.) Bg er í cnguni efa um að hér er sro
satt oír rfett skyrt fra scndifbnnm sem framast cr unt.
Munu allir sem til pekkja lúka par eiuu orði á, að sendi-
rnenn hafi leyst erindi sitt vel og skörulega af hendi. feír
hafa, sem rfett var og eg lagði peim fyrir, ekki horft í að
eyða lengri tíma en ætlað var í fyrstu, til þess að rannsókn
peirra yrði sem nákvæmust, en fyrir pá sök verður kostn-
aðurinn nokkru meiri cn áætlað var, enda hefir árangur
fararinnar orðið mikill og góður. Tel eg pað fyrst og
helzt, að þeir hafa á'ýpisum stöðum fundið áður ópekta
haga og fjárstöðvar, svo menn geta nú orðið nokkru nær
um pað, hvað verður um pað ffe er hverfur árlega af af-
rfettum Suður-þingeyjarsýslu. fannig er auðsætt að ffe af
framm-afrfett austan Skjálfandafljóts getur auðveldlega
slæðst fram með Bljóti, og horfir pá beint við að pað lendi
í högunum norðvestan í Vatnajökli, enda hafa sendimenn sagt
mér, að par mætti vera fjöldi beinagrinda pó ]>eir ekki
fyndu fleiri en segir i. ferðasögunni. |>á fundu þeir nýjar
fjárstöðvar í Herðubreiðarfjöllum, eða Dyngjufjöllum nyrðri
sem mjög líklegt er að ffe slæðist á af afrfettum Mývetninga.
Kcldhverfinga, Eeykdæla, og enda Tjömesinga, pví árlega
koma kindur fyrir úr flestum sveitum í GrafarlÖndum og
Herðubreiðarlindum, sem liggja örskamt frá nefndum
fjöllum.
J>amæst tel eg pað miklilsvert, að fyrir pessa sendiför
er hinn forni Vatnajökulsvegur milli Norðurmvilasýslu og
Suðurlands fundinn að vera alveg óhultur og greiðfær, en
hann cr að minsta kosti lielmingi skemri en vegur sá
sem nú er farinn. Möðrudalsheiði og Mývatnsöræfi að
Iieykjahlíð og svo vestur sveitir. Vatnajökulsveg hefir að
eg ætla enginn farið síðan yfirkennari Björn Gunn-
lögsson á landmælingaferð sinni 1839. |>á fór hann Vonar-
skarð, og telur sig í skýrslu sinni til Bókmentaffelagsins
24. september 1839 hinn eina sem þann veg hafi farið síðan
Núpa-Bárður fiutti sig frá Lundarbrekku i Barðardal að
Núpum í Fljótshverfi. Björn telur 10 pingmannaleiðir frá
Brú á Jökuldal í Heykjavík og segir pað megi fara á 7
dögum, en auðsætt er að hann meinar lestaferð, og tel eg
víst að lausríðandi menn geti farið það á skemri tíma. En
sá annmarki cr á pessari leið, að pví sfera Sigurður sálugi
Gunnarsson sagði mfer — en hann var með Birni í för
peirri er hfer ræðir um — að peir fuudu enga haga frá pví
þeir fóru úr Illugaveri, scm liggur suðvestur af .Vonarskarði,
liferumbil í háaustur af Sóleyjarliöfða (par var eg náttlangt
1858) fyrr en peir komu í Hvannalindir austur við Kreppu,
en sá.vegur er alt að tveim dagleiðum, og pví ekki íarandi
nema flutt sfe fóður handa hrossum. Get eg til að peir
Bjöm og sfera Sigurður hafi pegar norður kom vir Vonar-
skarði farið of nærri jöklinum eða of snemma upp á Jiann,
og pví farið fram lvjá liögunum við Gæsavatn. Nú er
pessi annmarki horfinn með landafundi sendimanna vorra,
pví nefndur hagi sem peir telja mjög grösugan, liggur
hferumbil mitt á milli Hvannalinda. og Illugavers. Er pá
iyrsta dagleið frá Brú á Jökuldal í Hvannalindir og er hún
freinur stutt. Önnur úr Hvannalindum að Gæsavatni.
Má pá fara hvort sem vill suður Vonarskarð í Illugaver
og ofaní Bangárvallasýslu, eða norðanundir Tungnafells-
jökli, í Tómasarhaga, paðan í Eyvindarver, yfir J>jórsá hjá
Sóleyjarhöfða, og svo sem leið liggiu- ofaní Arnessýslu.
Ætla eg pessa leið óhultari og greiðfærari, og munu laus-
riðandi menn, vel hestaðir, geta faríð hana á 4 dögum frá
Brú að Skriðufelli, efsta bæ í Arnessýslu.
Hin priðja uppgötvun er sendimenn hafa gjört er og
allmerkileg í sinni tegund, sem sfe útilegumannastöðvarnar
er þeir fundu í Hvannalindum. En mérkflegri yrði pó
pessi fundur, fyrir sögu lands vors, ef komizt yrði að pví
með nokkurn veginn vissu frá hvaða tíma tóptir þossar
eru, en slikt mun eigi unt að ákveða nema með nákvæmri
rannsókn allra rústanna. Stæði Múlasýslubúum, einkum Jök-
vúdælum, næst að gjöra slíka rannsókn, enda er þaðan skemst
í Hvannalindir, eða liæg dagleið frá Brú, svo sem áður segir.
Sumir geta til að tóptir pessar sfeu eptir Ejalla-Eyvind
útilegumann sem flæktist víða um óbygðir landsíns, og
sfer enn merki til hreysa hans bæði í Eyvindarveri við
jþjórsá, og Herðubreíðarlindum, en eg verð að vera á
gágnstæðri meiningu. Að pví er ráðið vcrður af sögum
peim cr gengið hafa um Eyvind, og sem týndar eru saman
í oina heild bæði i Islendingi, og íslenzkunl pjóðsögum
2. B. bls. 242—251 er mjög óvíst að hann hafi farið austur
yfir Jökulsá á Fjöllum, en hafi hannnokkru sinni farið pað,
getur hann með engu móti hafa verið lengur en 1—2 ár
týrir austan og Halla pá eigi með honum. )>essu til sönn-
unar skal eg geta pess sem gamlir menn, sem mundu pá
tíma er Eyvindur var uppi, sögðu mfer í ungdæmi mínu,
að pegar hann slapp frá Reykjahlíð eptir pað liann var
tekinn í Eyvindarveri og fluttur norður, hafðist hann einn
við næsta vetur í Herðubreiðarlindum og sfer par hreysi
hans enn í dag. En Halla var flutt vestur á sveitir og
höfð par í haldi. Ekki vissu sögumenn mínir fyrir víst
hvað varð af Eyvindi pegar hann fór úr Herðubreiðarlindum,
en töldu sjálfsagt að hanu hefði lagt á eptir Höllu vestur.
og liafi svo verið, hefir hann aldrei austur yfir Jökulsá farið,
pví að í annað skipti getur pað ekki vel hafa verið. Nú
eptir pví sem sendimenn hafa lýst tóptunum i Hvanna-
lindum fyrir mfer, er óhugsandi að einn maður hafi komið
peim upp á einu sumri eða tveimur.. Meiri líkur eru til
að par hafi hafst við einn eða fleiri menn um nokkur ár.
|>essi tilgáta mín kann nú að virðast styrkja pá meiningu,
sem hefir verið alt of almenn meðal alþýðu og er ef til
vill ríkjandi enn á sumum stöðum — að útilegnmenn hafi
verið hfer og par í óbygðum landsins, og sfeu máske til enn,
hafi búnað, lifi góðu lífi o. s. frv. En þessari trú, eða
skoðun er cg alveg mótfallinn, pví hver sem veitir sögu
lands vors eptirtekt, hlýtur að sannfærast um, að útilegu-
menn — slíkir sem alpýðutrúin gjörir pá — hafa aldrei
verið til. Tökum söguöldina. }>á urðu margir sekir
skógarmenn fyrir víg og fleiri misferli, en að pví er sög-
urnar votta, tóku peir aldrei pað til bragðs að gjörast
útilegumenn eða hverfa úr ífelagi manna. Grettir, Gísli
Súrsson o. fl lögðust að vísu út, en höfðu pó allajafna
viðskipti og samblendi við bygðamenn, og menn hiifðu alt-
af sanuar sögur af peim. Átti pó hvorugur peirra mjög
friðsamt í bygðum. |>á kemur kapólska öldin eða tíma-
bilið frá pví landið gekk undir kouung og til siðaskipt-
anna. Eru að vísu sagnir frá peim tímum óljósari en frá
söguöldínni, en engin líkindi eru til að menn hafi neyðst
til að leggjast út fremur pá en fyrri. Lándslögin voru
I