Norðlingur - 18.03.1881, Síða 2

10
aTSarins við byggingar begningar-hiisanna, sem ver erfðum
írá hinum síðustu og verstu dögum einveldisstjórnarinnar,
og sem aldrei hefði átt að lenda á jafnaðarsjóðunum. En
einsog menn munu hafa tekið eptir af hinum síðusta reikn-
ingum jafnaðarsjóðsins hér fyrir Norður- og Austuramtið.
nemur pessi gjaldgrein meir en hehningi allra peiri-a gjalda
sem á sjóðnum hvíla. Jafnhliða húnaðarskólunum, væri
æskilegt að stofna fyrirmyndarbú, hingað og pangað
um landið, helzt eitt í hverri sýslu, par sem kostur væri á
að fá verklega tilsögn og leiðbeiningu i hverskonar jarð-
yrkju og búnaðar störfum á sumrin, en að vetrinum gætu
menn pá haldið sig að búnaðarskólunum, til að afla sér
hinnar bóklegu mentunar. J>essi fyrirmyndarbú ættn nú að
visu einstakir menn að stofna fyrir eiginn reikning, ogmundi
pað borga sig með timanum. En par sem ekki mun purfa
að gjöra ráð fyrir svo miklum áhuga, eða framfarafýsn
hjá einstökum mönnum, ættu sýslunefndimar að gangast
fyrir pví að stofna slík fyrirmynðarbú á hentugum stöðum
annaðhvort með almennum samskotum, eða hlutabréfum,
eða á hvern pann hátt sem hagfeldastur pætti í hverri
sýslu fyrir sig. Hefðu svo sýslunefndirnar — hver í sinni
sýslu — yfirstjórn og umsjón fyrirmyndarbúsins, einsog
líka að ef árlega pyrfti að kosta einhverju til að halda við
búinu, yrði sá kostnaður að takast úr sýslusjóði. Eúmið
leyfir ekki, að eg skýri nákvæmar að pessu sinni hugsun
mína um ætlunarverk og fyrirkomulag pessara fyrirmynd-
arbúa, sem hér er stungið uppá, en eg kann að gjöra pað
síðar.
Um gagnfræðaskóla skal eg ekki vera margorður. Mér
virðist að vér eigum að láta oss nægja að sinni moð penn-
an eina sem stofnaður er á Möðruvöllunr og sjá hvernig
honum reiðir af, og hvort hann ekki nægir oss Norðlend-
ingum, Austfirðingum, og enda Vestfirðíhgum líka. Sunn-
lendingar geta að líkindum alténd fengið gagnfræðakenslu
sameinaða við lærða skólann í Reykjavík, svo óparfi virð-
ist fyrir pá, að fara að koma upp sérstökum gagnfræða-
skóla með ærnum kostnaði. J>ess vil eg aðeins geta að
mér getur ekki skilizt pað fari nokkurn tima vel, eða geti'
enda blessast, að hafa sameinaðan gagnfræða- og búnað-
arskóla á Möðruvöllum. Eg er hræddur nm að annað-
hvort muni fara í vanhirðingu hjá allflestum, gagnfræðin
eða búfræðin, eða jafnvel hvorttveggja. Eg er að vísu ekki
skólamaður, og hefi lítið vit á pesskonar hlutum. en í fá-
træði minni álít eg réttast, að aðskilja possa skóla sem
fyrst, láta húnaðarskólanu vera sér, með sérstöku fyrir-
komulagi, og gagnlræðaskóhum halda sér einsog harm
er nú.
Af pessu má sjá, að pví fer fjarri að eg sé mótfall-
inn skóiastofnunum yfir höfuð að tala. J>að sem eg hef á
móti, er, að menn seu að bolloka með pessar smáskóla
stofnanir, liver í sínu horni, sem eugin vera er í, og sem
að líkindum ekki verða nema einsog vindbóla, sein pýtur
upp um stund og hjaðnar síðan. J>vi pó ekki sé annað,
pá draga pesskonar fyrirtæki hugi manna frá öðrum meirá
varðandi stofnunum, dreiiá kröptunum og veikja pá og
gjöra oss rniður færa um að ráðast í pað sem stærra er
og nytsamara. (Framhald).
Samanburður
á aröi af uppeldi hrossa og sauðfjár.
Það mun nú vera alment áJitiö aö búnaöur manna
yfir köiuð sé heldur f framför á Jessuin seinni árum
og þó íramförunum máske miði liægt áíram, þá má þó»>
sjá þess vott í ýmsu, svo sem f húsagjöröum. bæði"
bæja, peningshúsa og heyhlaöa, giröinguin kringnm tún
þúfnasléttun og vatnsveitingum bæði á engi og af niýrá.
um. Þetta er sjálfsagt alt góö íramför, og sérflagi er
grasræktin og fóöuraukinn, handa búpeningi þeim sem
maður hefir og getur ekki án verið. aöalatiiðið fyrir vel-
gengni landbúnaðarins, og þvf meiri sem l.eyaflinn er
þess fleira geta bændur haldið og haft af aröberandi
skepnum, bæðj sauðié og uautgripura, Sauðlé hefir
fjölgaö tölavert og máske fullkomlega að því sltapi sem
heyfengur hefir aukizt og meira er unnið til og áhugi
er lagður á að afla heyanna, bæði með kaupafólkshaldi
að sumrinu o. 11, því nú má htita oröið alsiða hér f
Húnavatnssýslu, í hið rninsta f hinuni betri heyaíla-
sveitum liennar, að lóga ekki liimbum að haustinu, held-
ur setja öll þau á vetur, sem sýoast rnuni geta staðið við
jötu og lifað; þú einhverir hafi fleiri lömb en þeir eru
færir um að setja á vetur vegna heybyrgða, þá cru
strax við bendina nógir listhafendur að kaupa þau til
lífs. — Framför kindarinnar er tiltölulega mest á 1 ári,
svo þó margt af veturgörnlu fé sé selt aptur eða lagt
frá að haustinu, þá veröur ágóðinn af lambaeldinu mjög
mikill, þegar þess er gætt um leið að ofsetja ekki á
heyin, og ala lömbin svo upp, að þau strax nái góðri
framför og þroska Sú skoðun er nú líka orðin almenn,
að það borgi sig að fara vel með íé og pína það minna
á beit en gjört var fyrrum, þó meira þurfi til þess af
heyi, einsog að vanda kynferði fjárins, sem nú er lögð
stund á öllu fremur en áður hefir verið.
Það virðist aptur ekki vera jafnmikil framíör og
ágóði aö hinni takmarkalitlu hrossaeign, sem þó því miður
er altof almcnn, og því fer svo fjærri að nokkuð sé gjört
í þá átt að vanda kynferði þeirra og oppeldi, að ná-
lega má kalla að hrossin gangi alveg vilt. og séu gjör-
samlega gefin útá gaddinn, svo slíkt horfir ti! fellis á
þeim ef harðinda- eða jarðbanna skorpa kemur að vetr-
inum. Það munu færri en fleiri þeir bændur, sem geti
bjargað meiru en rúmlega hinutn tömdu hrossum sínum
f liörðum vetri, og þaö nú, eptir þessi 2 næstliðnu á-
gætisár, sem heyfyrningar hafa aukizt á svo miklu mun-
ar frá þvf því sem gjörist f meöal árferöi. Hvað er
þá að gjöra við allan stóðsæginn eða mestan hluta hans,
annað en að gela hann út. og láta kylfu ráða kasti
hvað lifir og ekki lifir, eða þá hætta til að bæta óþarfa-
stóði þes>u á fóður það er ætluð hefir verið sauðlénu
og ööruoi gugnsgripum ? Þetta síðara mun nú flestum
veröa fyrir að grfpa til. í von um aO tíð batni og
jöið veröi komin upp aptur áöilr en alt hey sé þrotið.
En bregðist nú þessi gúða von, þá leliir þessi óhóflegi
og óþarfi hrossafjöldi annan arðsaman búpening og all-
an búskapinn um leiö. - En þvf meiri furöu gegnir, hvað
menn, bæöi búendur og búlausir, sækjast eptir lnossa-
fjöldanuin, sem hrossaeign og uppeldi þeirra als ekki
botgar sig móti sauöfjáreign, og skal eg reyna aö sýna
þetta tvennt samanboriö.
Meðal hestfolald hefir nú að undanförnu, snemtna
vetrar, ko.Jað lb kr.; nú gef eg með því á I. vetur
16 kr.,’ á 2. vetur 10 kr. og á 3. vetur 5 kr., haga-
göngu 2 seinni veturna má reikna í hið ininsta 8 kr.
Verður þá þessi uppeldiskostnaöur aö folaldsverðinu með-
reiknuðu als 55 kr. Selji eg nú folann óvanaöan og
3vetran. þá fæ cg lyrir hann hjá Englendingum 60 til
65 kr. sé hann vel vænn, og verður þá ágóðinn loks-
ins 5 til 10 kr
Meðal geldingslamb að haustinu hefir kostaö 4 kr.
hvert, og eru þá 4 jafnt tolaldinu, eða 16 kr. Mcð-
gjöf með þeim á 1. vetii er 16 kr., á 2. vetri 12 kr.
og á 3. vetri 8 kr.; verður þetta ineð verðinu samtals
52 kr. Sauðir þcssir seljast Englendingum þrévetrir
hver á 19 kr. cöa allir á 7b kr., er þá ágóðinn oröinn
24 kr.; en við hann bætist ullarverö fyrir öll árin.
Ullannagniö er ekki tiltekið um oí, ef vel er fóðrað, þó
eg gjöri 2] pd. af hverjum geniling) °S 3 pd. af hverj-
uin sauð; þaö verður öll áiin 34 pd. af verkaöri ull.
Jíú skal eg ekki ætla uieira verð á ulli^ni en 85 aura
fyrir 1 pd., og veröa það þá 28 kr. 90 a. *Kr þá*allur
ágóöi af suuðunum orðiun 52 kr. 90 a. í fiUiðiiMn fyrir
5 til 10 kr. af Íolaiímn, og nmn þó euginn geta sagt
að kostxiaður á folaj^im sé oíreikuaður í ineðalhörðum
vetri, því hann er lieldur Iftið tilfæröur, ef uppcldið á
aö vcra bærilegt. Eptir þessu verður hreinii ágóöi af
Iiverju lambsuppeldi eða sauð i3 kr. 22j a., og þá 3 kr.
22J a. til 8 kr. 22J a. raeiri er. af uppeldi folans.
Jeg býst við að sagt veröi móti þessu, að margur
íolinn komist upp fyrir rninna en þetta, þegar þeir gauga
af að vetrinmn, og er þaö aö vísu satt, en þcgar foliim