Norðlingur - 28.04.1881, Blaðsíða 2

26
amtmaður, sendi Bjarna frá Drablastað í Fnjóskadal til að leita
pessa vegar og gat hann séð gamlar vörður hér og kvar.1 Pét-
ur sonur Brynjúlfs læknis Péturssonar fór 1794 frá Brú á Jök-
uldal upp í jporláksmýrar, síðan vestur yfir Kverká, Jökulsá á
fjöllum, fyrir norðan Skjaldbreið, yfir Skjálfandafljót til Kiðagils
og hefir pá farið töluvert sunnar en leið lá áður. það er mælt
að áður hafi legið vegur úr Fljótsdal suður yfir Jökulslakkana
á Yatnajökli fram hjá Snæfelli til liálsatinda fyrir ofan Kálfafell í
Hornafirði og hafi pá verið töluverð verstöð við Hálsasker og menn
sókt pangað sjó að norðan og austan; samgöngur pessar er sagt
að hafi lagst af á miðri 16. öld. Sagt er að enn megi sjá forn-
ar götuslóðir fmm hjá Hálsatindi.2 Um vorið 1793 fóru 3 menn
frá Hornafirði til að leita, að pessum vegi og sögðust nærri hafa
komizt norður af jöklinum en sneru pá vjð, sunnantil í jöklinum
sögðust peir hafa séð íjall snjólaust og dal til norðurs djúpan
og grösugan.3 Árið 1850 8. október sendi |>orsteinn Einarsson
prestur á Kálfafellsstað 4 menn til pess að kanna fjöll upp af
Kálfafellsstað; gengu peir inn af Breiðamerkurjökli sunnan undir
Yeðurárdalsfjöllum, héldu svo áfram unz fyrir peim varð par norð-
ur í jöklinum mynni á stórum dal, sem lá til austurlandnorð-
urs, dalur pessi var langur og bréiður með skriðum og kletta-
beltum til beggja hliða og mosabrekkum hér og hvar, grasbrekka
virtist vera fyrir stafni dalsins en jökulflesja lá eptir endilöngum
botni dalsins og var hún fallin um munna hans að sunnan. Frá
norðurhlið daísins, og sro langt sem peir sáu, gengu hálsar og
hnúkar. En af pví dagur var stuttur gátu peir eigi rannsakað
petta og komust eigi lengi’a en í dalsmynnið, par sneru þeir
aptur og komu í björtu að Felli. Skoðunargjörð pessi var pó
eigi hin áreiðanlegasta pvi nokkur snjógráð var fallin.4
það er í munnmælasögum að áður hafi verið vegur frá
Skaptafelli yfir Yatnajökul norður á Möðrudalsöræfi og að sel
hafi verið haft frá Möðrudal uppi á öræfum og eins frá Skapta-
felli par norðurfrá og að seljasmalarnir hafi fundizt. I Möðru-
dalsmáldaga stendur: „kirkjan á 20 hesta tróð í Skaptafellsskógi“.
Seinast á 18. öld rannsakaði Sigurður bóndi frá Svínafelli í Or-
æfum jöklana par fyrir norðan og var við annan mann. |>eir
komu um nónbil uppá hájökulinn og sáu norður af, par var
dæld fyrir norðan pá og svo liæðir, en paðan sáust öræfi og svört
fjöll í miklum fjarska; hvergi sáu peir merki til dala eða auðra
bletta á jöklinum.5
Hin fyrsta ferð, ser* gjörð hefir verið til að kanna Ódáða-
hraun og Yatnajökul var ferð Bj'órus Ounnlaugssonar 1839, hann
fór fyrstur Vonarskarð næstur eptir Gnúpa-Bárð, með honum var
Sigurður Gunuarsson, sem seinna varð prófastur á Hallormstað
og nú á seinni tímum pekti manna bezt öræli Islands. Ferð
Gunnlaugssens varð til pess, að menn fengu nokkra hugmynd um
landslag um pær slóðir, en áður hafði pað eigi verið pekt að
neinum mun. þö uppdráttur Gunnlaugssens sumstaðar sö óná-
kvæmur eða skakkur í úbygðum mega menn eigi áfella höfund-
inn fyrir pað; par sem fljótt er farið yfir fjarri mannabygðum í
vegleysum, ófærðum og illviðrum, er pað engin von að alt verði
sem nákvæmast. Björn Gunnlaugsson getur pess og í lýsingu
sinni á mælingunni, hverjir annmarkar sé á pví að mæla óbygðir
og pví hafi hann látið bygðir sitja í fyrirrúmi.6 Uppdráttur Is-
lands er til mesta sóma fyrir íslendinga, og útlendingar, semvit
hafa á, dást að honum. Hver sá sem eitthvað lcann til landmæl-
inga og nokkuð pekkir til náttúru íslands verður að játa, að pað
var mesta prekvirki er Björn vann, og óvíða munu menn hittast,
er hafa vilja, prek og elju til að gjöra nokkuð pví líkt. Gunn-
'álsso|n
1 og 3) Sveinn Pá
konungsins stóru bókhlöS
fol. nr. 1094 b § 12,
2 og 4) sbr. Lýsing Ká
Einarsson í handritasafni
5) Sigurðui' Gunnarss'
1865 bls. 3 og 9.
6) De mensura et delin
34—36.
on
„de íslandske Isbjærge“ liandrit á
u í Kaupmannahöfn. Ný kgl. Saml.
Ifafelsstaðar sóknar 1855 eptir þorstein
bókmentafelagsins í Kaupmannahöfn.
: Um útilegupjófa í Norðanfara IV,
eatione íslandiæ. Viðey 1834 blaðsíðu
laugssen var pessutan svo illa útbúinn með skotsilfur til ferða
sinna, að pað er varla skiljanlegt, hvernig hann kefir getað gjört
slíkt vei’lc með jafnlitlum efnum, pó tekið sé fult tillit til pess hve
miklu ferðalag hér á landi var ódýrara pá en nú. þó hann lcæmi
slíku til leiðar vildi stjórnin ekki leggja fé til pess, að hann gæti
lokið við að mæla norðausturhlut landsins, svo hann varð þar að
hætta við hálfgjört verk. þegar danskir ferðamenn hafa verið
hingað sendir, hefir sjaldan verið mikið til fyrirstöðu fyrir pví, að
peim væri lagður nógur farareyrir.
Sumarið 1840 fóru þeir Schythe og Sigurður Gunnarsson
Vatnajökulsveg, þeirri ferð hefir nýlega verið lýst í „Fróða“ (í
36. blaði) svo eigi parf að lýsa henni hér. þeir urðu fyrir mestu
illviðrum og stórhríðum og komust með nauðung til bygða. Af
peirri ferð má sjá, að ilt getur stundum verið á Vatnajökulsvegi,
jafnvel pó hann sé farinn um hásumar. það er líka eðlilegt
pegar vegurinn liggur um mestu öræfi meir en 3000 fet yfir sjáf-
arflöt. Schythe var duglegur náttúrufræðingur og ritaði manna
bezt og réttast um jarðfræði Tslands.*
A.rið 1875 fór Watts yfir Vatnajökul. 25. júni hélt hann
frá Nöpstað með 5 fylgdarmönnum og 4 aðrir fylgdu honum á
leið. þeir Watts höfðu með sér stóran svefnpoka fyrir 6 rnenn
og voru nokkumveginn útbúnir. þegar þeir höfðu gengið 3 stund-
ir á jöklinum, fengu peir mikla ófærð af krapasnjó, á pá kom
poka og síðan kafaldshríð, urðu peir pá pegar að grafa sig í snjó
og láta par fyrirberast um nóttina. Næsta dag var hríðin og
ófærðin engu nrinni, en samt héldu þeir á stað og komust noklc-
r
uð upp eptir jöklinum. A priðja degi hafði nokkuð frosið svo
færið var betra, komust peir pá upp að Pálsfjalli og tjölduðu par,
par sneru peir 4 aptur, er fylgdu peim á leið. þegar peir höfðu
verið par nokkra stund fór að rigna og gerði hina mestu ófærð
og urðu þeir pví að halda par kyrru fyrir í 2 daga. þá frysti aptur
á 5. degi svo snjórinn gat haldið sleðunum on færðin var þó mjög
slæm, svo þeir nrðu að hvílast við og við, en pá skall á pá mold-
bilur svo ekkert sást, segulnálin var að engu gagni, pví svo -»ra
steinar jámblandnir víða undir jöklunum og í hraununum, að hún
vísar skakt til átta; eigi var liægt að taka stefnu af sól né
vindi og urðu þeir pví aptur að nema staðar og halda kyrru fyrir
í tvo daga ; par voru þeir 4000 fet yfir sjóarflöt. Á priðja degi
fór að rofa til og pá sáu peir tind upp úr snjónum nálægt þeim
hérumbil 1000 fetum ofar. Ófærð var enn svo mikil að eigi var
að hugsa til að koma sleðunum, og sáu þeir sér pá eigi annað
fært en skilja pá eptir og binda í böggla nauðsynlegustu mat-
væli og leggja á bak sér og var eigi annað sýnna eu peir pyrftu
að minka við sig matvæli og aðrar nauðsynjar. Einn af fylgdar-
mönnunum var farinn að fá blóðspýting, en bæði hann og hinir
sögðust heldur vilja deyja en snúa aptur. Til allrar hamingju
fór.pá að frjósa, farangurinn var aptur bundinn upp á sleðana
og svo haldið af stað. Uin kvöldið voru peir komnir 5000 fct
yfir sjáfarflöt, en pá kom yfir pá ofsabilur og fannkoma, þeir
lögðust pví til svefns. Um morguninn var veðrið betra og nii
sáu peir norður af jöklinum, en góðviði'ið hélzt eigi lengi, svo
peir urðu ennpá einu sinni að vera dag um kyrrt, en næsta dag
náðu þeir niður að Kistufelli. Voru peir pá orðnir mjög að
fram komnir, örmagna, þjakaðir, skólausir, nokkuð kalnir og nærri
alveg matarlausir, en fundu þar nokkrar hvannir og liresstust af
þeim. þeir héldu samt áfram og komust um miðja nótt að Gríms-
*) J. C. Schythe var fæddur í Kaupmannahöfn ,1814; hann
ferðaðist í Norður-Grænlandi 1838 og á Islandi 1839
til 40. Bók hans «m Heklu er ágæt pað sem hún nær;
lýsing hans á ferðinni um Vatuajökulsveg er í Ivröyers Na-
turhistorisk Tidskrift. III, bls. 331—394. 1850 fór Schythe
til Chili í Suður-Ameríku, par lagði hann bók sína um Heklu
út á spönsku og ritaði margt um náttúrufræði og stjórnfræði.
1852 varð hann prófessor í n.áttúruvísindum í Conception,
1853 var hann valinn til landstjóra í syðsta liluta Chilis, og
var kosinn til pess aptur og aptur, eii sagði af sér 1865 fyrir
lasleika sakir, seinna varð hann einn af stjórnendum pjóð-
banka Chilimamia og dó í Valparaiso 1877.