Útsynningur - 12.06.1876, Qupperneq 4

—ÚTSYNNINGLTi,—
Mrkja sé j)ví sýnileg hér á jörðunni, og höfuð hennar
sé páfinn, pessu mótmælum vér, jm vér trúum, að
Krists kirkja sé ósýnileg, og sé allstaðar jmr, sem kristn-
ir menn koma saman og dýrka Prottinn; Iíristur sjálf-
ur stofnaði hana, og er hennar höfuð og enginn annar.
Katólskir trúa j)ví, að j)að sé nauðsynlegt, að menn
snúi sér í bænum sínum til helgra manna, og hiðji pá,
að biðja fyrir oss, j)etta finnst oss skerða forjiénustu
og friðjiægingu Frelsarans. Oss finnst, að hans náð sé
takmörkuð með pví, að iiann heldur bæniieyri syndar-
ann fyrir milligöngu annara, heldur enn j)egar syndar-
inn kemur sjálfur. Frelsarinn sagði: „komið til mín pér
sem erviðið og Jranga eru pjáðir“ etc.; hann talar ckki
um neina milligöngu annara.
Katólska kirkjan hefur gefið klerkum sínum og
prelátum svo mikið vald yfir söfnuðunum, að j)að líkist
mjög andlegu ófrelsi. Hver katólskur maður, er skyld-
ur til að telja upp og játa fyrir prestinum allar pær
syndir, er hann hefur drýgt, og man eptir, J)ví annars
pykist presturinn ekki geta boðið honum syndakvitt-
un; petta álítum vér mjög hættulegt, og öldungis
óparfa. J>að er Drottinn einn, sem getur fyrirgefið oss
öllnm, og fyrir honum einum erum vér skyldir að opna
hjörtu vor, og pegar vér yðrumst og bætum ráð vort
lofar hann fyrirgefningu. Presturinn hefur ekkert ann-
að að gjöra, en boða syndafyrirgefninguna í nafni Drottins,
j)egar vér komum til hans og, biðjum um altarissakra-
mentið. J>að er með hinu bindandi ófrelsi, að katólska
kirkjan liefur petta ógurlega vald, pegar hver maður
verður pannig að selja sig í liendur prestunum.
í einu eru katólskir miklu duglegri enn vér; peir
eru jafnan vakandi í trúarefnum, og kirkjan J)reytist
aldrei að boða sína lærdóma um allan héim. |>að er
sorglegt að vita hvernig „liationalisinus“, og alls konar
trúleysi, hefur smeygt sér inn hjá oss, og prestastéttin
er komin hreint í niðurlægingu, ekki að tala um J)á
deyfð og skeytingarleysi, sem á sér stað hjá prestun-
um sjálfum; j)að sézt varla aldrei nokkurn tíma ein lína
frá J)eim um kirkjumálefni. J>etta áhugaleysi hjá þeim
sjálfum, hlýtur að hafa slæm áhrif á söfnuðina. J>að
væri nú ekki af vegi t. d. hér í höfuðstaðnum, ef ann-
annaðhvort herra Lector Melsteð eða Docent sira Helgi
vildu halda fáeina fyrirlestra um ágreining pann,
sem er á milli katólskra og prótestanta; slíkir fyrir-
lestrar væru nauðsynlegir og myndu verða vel sóktir.
Salurinn í Glasgow fengist fyrir lítið verð, og menn
myndu ekkert liafa á móti pví, að borga dálítið við inn-
ganginn.
Fáein orð um skólamálið,
Eins og sumurn mun kunnugt, komu ekki skólamálin fyrir
á seinasta alþingi, heldur var konungi falið á henaur, að setja
nefnd í þetta mál, og hann aptur fól það landshöfðingja á
hendur að velja mennina, sem hann líka hefur gjört, og eru
þeir þessir: biskup P. Pétursson, rektor Jón porkelsson, sira
pórarinn Böðvarsson í Görðum, Dr. Grímur Thomsen og H.
Helgesen. pessi 5 manna nefnd á að búa til frumvarp til
næsta alþingis um, hvernig bezt megi haga skólum vorum,
og gjöra þær nauðsynlegustu breytingar eptir þörfum.
petta er næsta örðugt og vandasamt starf. Vér erum engan
veginn ánægðir með kosningu allra þessara manna, þó vér á
liinn bóginn getum valla vænst betra, frá þeim herra er út-
íiefndi þá. j>að liggur í augum uppi liver stefnan muni vera,
nefnilega sú, að gjöra þær allraminnstu breytingar sem mögu-
legt er, og þar að auki hafa allt í dönsku sniði, hvort sem það
á bezt við eður ei. Oss ríður mjög á, að halda þessu máli
lifandi og vakandi fyrir þjóðinni, þangað til þingið kemur
saman, og skora á nefndina, að láta í ljósi aðgjörðir sínar
jafnótt og hún heidur áfram störfum sínum. Vér neitum því
ekki á hinn bóginn, að nefndin hefur mjög vandasamt starf
fyrir hendi, um leið og hún engan veginn hefur frjálsar hend-
ur. Ef vel hefði verið kosið, liefði verið nauðsynlegt að hafa
einhverja af hinum yngri vísindamönnum vorum, svo sem
skólakennara St. Thorsteinson. Enn fremur hefði verið æski-
legt, ef alþing hefði lagt svo sem þremur nefndarmönnunum
nægilegan ferðastyrk, til þess að fara til Englands, Frakklands
og Svíaríkis, og kynna sér þar tilhögunina á skólunum.
pcssir menn liefðu átt að fara í sumar, og þó tíminn hefði ei
verið nema svo sem 4 mánuðir, hefðu þeir getað haft mikil
not af ferðinni, og landið í rauninni grætt á því. En hér
er nú ekki að tala um slíkt. Nefndin verður að ljúka af sín-
um starfa eptir beztu þekkingu, en vér efumst okki um af
reynslunni, að sumir af þessum herrum verði næsta þunglama-
legir og ófrjálsir í öllum breytingum. Megum vér nú spyrja:
«hvað gjörir alþing, ef nú frumvarp nefndarinnar, þegar það
verður lagt fyrir þingið, verður óbrúkanlegt, eður lítt nýtt?
það verður að fresta málinu til næsta þings, og fá nýja nefnd
valda. petta eykur bæði kostnað og dregur málið; viljum
vér því stinga upp á því, að einhverjir af vorum yngri vís-
indamönnum taki nú til óspilltra málanna, og semji annað
frumvarp, sem einhverjum þingmanni verði falið á hendur að
framflytja á þinginu, jafnhliða hinu, og svo yrðu bæði frum-
vörpin rædd; _ er þá líklegt, að þingið gæti og ætti hægra
með, að komast ofan á rétta niðurstöðu, og útvega oss nýti-
lega skólareglugjörð. j>etta álítum vér alveg nauðsynlegt, og
jafnframt viljum vér taka fram nokkur atriði, sem gætu orðið
liinni nýjn nefnd til stuðnings, og eru þau þessi:
1. Áð latínukennslan verði svo minnkuð í skólanum, að nýju
máfin bæði enska og franska kornist svo áfram, að hver
lærisveinn verði vel fler í að lesa þau og tala, þegar hann
útskrifast úr skólanum.
2. Að nýjari og betri kennslubækur verði innleiddar í ýms-
um vísindagreínum, eptir því sem nauðsyn krefur.
3. Að fyrirlestrar verði haldnir um ýms vísindaleg og fróð-
leg efni fyrir piltunum, í það minnsta einu sinni í viku
til þess að gjöra kennsluna líflegri og praktiskari.
4. Að meira verði kennt í vísindum og sögu landsins.
5. Að náttúrufræðin verði kennd betur, einnig aðal reglur
efnafræðinnar.
6. Aö latínuskófinn verði gjörður líka að realskóla, þannig,
að þeir sem gengu þann veg, gætu útskrifast eptir 3 ár,
og verið fríir við gömlu málin, en fá aptur samsvarandi
meiri tilsögn í öðrum vísindagreinum t. d. í bókfærslu,
vexelreikningi, landmælingu o. fl.
Með þessum fáu athugasemdum kveðjum vér lesendur vora
að sinni, í von um, að þessar fáu hugvekjur veki svo áhuga
vorra yngri vísindamanna að þeir taki sér ofannefndan
starfa á hendur.
Iivaða maður er herra .lón Straumfjörð?
þessi maður hefur frá æsku haft sérlega löngun, og vér álítum hann
hafi marga góða haefilegleika, til að verða prestur. Hann var í nokkur
ár í latínuskólanum, og kefur pví notið meiri menntunar en almenning-
ur. En hvernig á því stendur, að biskupinn og landshöfðinginn ekki
vilja veita honum brauð, skiljum vér ekki, þar sem vér höfum keyrt
hann bjóðast til að taka eitt af hinum lökust.u prestslausu brauðum. —
Má ske það sé af þvf, að öll brauðin á landinu séu vel skipuð góðum
og uppbyggilegum prestum? eða er það at því, að hann vantar að^ná
vissu tröpputali á prestaskólanum? Oss finnst að hér megi eins gjöra
undantekningu, eins og þegar sira Pétur i Grímsey var vígður, sér í lagt
þegar mörg af hinum rýrustu brauðum oru prestlaus.
lleykjavík, 12. júní.
Ábyrgðarmaður: J>okl. 0. Johnson.
Prentaður í prentsmiðju islands, hjá Ei"abi Póbbabsyki.
8