Skuld - 28.07.1877, Side 3

I. ár, 6.-7.]
SKULD.
[28. júlí 1877.
J>að er í vorum augum mjög gott, að pessi réttr vor
er hár og mikill; og vist er uin pað, að eftir honum vantar
ýmislegt, og sumt af pví mikilsvert, til pess, að stjórnar-
skráin geíi oss pennan rétt óskerðan. En par sem vér
vorum honum áðr að öllu sviftir, verðr pví eigi neitað
heldr, að framför mikil er fengin í stjórnarskránni, pví
mikið gefur hún oss af fornum sögulegum rétti vorum,
pótt margt vantifenn. — En pó sitthvað vanti ennpá,
er pó gott að pað er fengið, sem fengið er; og pví skyld-
um vér fegins hendi við taka, og segja eins og Gvendr
við Grasa-Guddu, er hún rétti honum bitann: „Guðlaun’,
°g sleptu!‘.‘ -—•
Gott er pað og, að pessi sögulegi réttr heíir verið
brýndr fyrir oss, og gott er að honum sé sífelt haldið í
úiinni. En lakara væri hitt, ef svo væri fest sjónar og
siklifað á honum, að oss gleymdist par við, að vér höfum
náttúrlegan rétt til frelsis, bæði pólitísks og andlegs,
og að sá réttr er bæði meiri og sterkari ennokkur sögu-
legr réttr getr verið, og pað af pví, að náttúrlegr réttr
or náttúrlegr og pví heilagr og ósviptanlegr, par
sem sögulegr réttr verðr pó ávalt aðelns sögulegr
°g pví breytingum undirorpinn.
Oss pætti æskilegt, að meira væri lögð áherzlan en
verið hefir á eðlilegan og náttúrlegan rétt vorn, og
Pað, hvað oss hentar og hvers vér purfum. Yér álít-
om að sitthvað sé pað í stjórnarskrá vorri, er enganveg-
*nn fullnægi pessum rétti; en pað er hvorttveggja, að
^óni var ekki bygð á einum degi, enda liggr vegrinu beinn
fyrir í stjórnarskránni, eins og hún er, fyrir oss sjálfa,
að poka pað áleiðis náttúrlegum rétti vorum, sem hann
vantar.
En Vér höfum mikið verk fyrir hendi fyrst, til að
«nota út úr“ stjórnarskrá vorri cins eg hún er (ef svo
mætti að orði komast). — |>að er fjölmargt, sem vér ætt-
um að gjöra, sem til framfara horíir, og sem vér einmitt
getum gjört sjálfir með pví sjálfstjórnarvaldi, sem vér
]>«g« hafum. V6r skulum rétt til tlæmis drepa á fátt eina.
IV.
Á ræðustólnum.
[pegar ritstjórinn ér hingað kominn, og liann lítr yfir allt það^
sem vér eigum ógjört, og sér að [>að er margt og harla gott,
þá réttist hann úr ritstjórnarkengnum og hitnar svo í honum, að
hann stekkr upp á ræðustólinn, og vonar hann að tilheyrendr
Þeir, er farnir voru að geispa undir lestrinum, glaðvakni þegar
hann slær í borðið við atriðisorðin og mergjar-setningarnar. —
tlllum er frjálst að hrópa: „heyr!“ þar sem þeim þykir það við
eiga.]
|>að verðr að vísu eigi móti pví borið, að ið fyrsta
löggjafarping vort afkastaði talsverðu, og margt af pvítil
góðra bóta í ýmsum greinum; og ef litið eráin umfangs-
miklu mál, sem nú standa svo sem á dagskránni hjápjóð
vorri, pá verðr eigi annað með sönnu sagt, en aðtalsvert
líf só í pjóðinni að sumu leiti og að hún hafi als eigi
verið aðgjörðalaus í að nota ejálfstjórnarvald sitt. — En
ei maðr lítr svo aftr á meðferð einstöku mála á pingi síð-
ast, pá vorðr heldr eigi borið á móti pví, að par hafi ó-
neitanlega sýnt sig í sumu töluverðr pólitískr óproski,
amalegr hugsunarháttr og pjóðstrengingslegt pröngsýni.
\ er -s onum alpingiSmenn vorir reiðist eigi pcssu, pvi hvorki
er pví beint að einstökum, og svo er pessi ásökun svo
löguð, að hún beinist að göllum, sem eru að mestu eðr
öllu leyti pjóðgallar, en síðr að einstaklingnum sé lagðir
peir til lasts.
í>að er t. d. eðlilegt, pó menn, sem eru orðnir pví
mns vanir og vér íslendingar, að lög peirra sé oft freinr
á lífi, að vér ætlum það eigi nærgöngult, að taja um hann sem
istonska persónu, ina merkustu í nútíðar-þjóðlífi voru, endavon-
"!n v(,r það sé gjört á þann hátt, að hann finni cig eigi meiddan
!l ’ hann máske álíti skoðun vora á sér í sumu eigi rétla.
liugsunarlaus eftirstæling útlendra (danskra) laga, heldren
sniðin eftir pörfum og ásigkomulagi lands vors, verði tor-
trygnir á ný lög, og hætti til að finna útlent snið, par sem
pað er ekki, eða hafa á móti útlendu sniði, par sem pað
á við. — En ílt er pað, að góðum frumvörpum skuli
vera hafnað, að eins fyrir pá sök, að pau líkjast lögum
annara pjóða. Og pó sjáum vér eigi betr, en að pessu
bragði væri beitt við kosningarlaga-frumvarpið á síðasta
pingi. •— Af pví einum pingmanni í efri málstofu kom til
hugar að segja, að frumvarpið væri sniðið eftir kosningar-
lögum fólkspingsins í Danmörku, pá var búið! Afpessu
létu peir lokkast sumir, er aldrei höfðu séð né heyrt kosn-
ingarlög fólkspingsins, og héldu pví, að petta væri eitt-
hvert ódæði, og pað pví fremr, sem pýðing kosningarlaga
í sjálfu sér mun hafa verið peim sumum harðla óljós.
J>annig porum vér að vísu eigi að bölva oss upp á pað,
að 2. pingmaðr Skaftfellinga, sem strax henti pessa flugii
á lofti (Alp.tíð. 1875, I. 448 'a) hafi aldrei lesið eitt orð
í kosningarlögum fólkspingsins; en sterkr er grunr vor á
pvi að svo sé, enda efum vér að hann hefði verið stór-
um mun nær, póað hann hefði einhvern tíma séð pau.
Aðalástæða pessa pingmanns til að halda kosningarlög-
unum gömlu, er gefin voru réttlitlu ráðgjafar-pingi meðan
pjóðin var als ómyndug í pólitískum efnum, var orðrétt
eftir alpingistíðindunum sú, að „eins og brúka hefði mátt
in fyrri kosningarlög til pessara kosninga, svo mætti einn-
ig, ef til kæmi, brúka pau enn“ (!) — Enginn skyldi hér
eftir láta sér í hug koma, að bæta úr vitleysum og vand-
kvæðum, sem við hafa gengizt og undir verið búið; pví
eins og basla hefir mátt við pau til pessa, svo má einnig
una vel við pau enn 7- að minsta kosti eftir kenning 2.
pingm. Skaftfellinga!
Næsta merkilegt er pað um pá pingmenn efri mál-
stofu, er svo oft bera fyrir sig pjóðarvilja og álit og óskir
kjósenda, að peir skyldi hafa á móti köflunum um píng-
mannaefni og kosningar, sér í lagi 22. gr. frumv., sem á-
kvað að engan mætti kjósa, nema hann gefi skriflega kost á
sér og liafi meðmæli að minsta kosti tveggja, eða pá fleiri
kjósenda. J>essi gr. í sambandi við 31. gr., sem heimilar
peim að taka til máls á kjörfundi, er við kosningu vill taka.
og eins kjósendum 'að spyrja páj um slcoðanir peirra á
málum, — pessar tvær greinir til samans mynda ina
beztu trygging fyrir pví, að kosnir verði menn, er hafi á-
huga á starfa sínum, og að kjósendr kaupi eigi köttinn í
sekknum, hvað skoðanir pingmanna-efna snertír, heldrviti
fyrirfram, hvern peir kjósa og liversvegna.
Yfir höfuð tók enginn peirra herra fram neinn sann-
an galla á frumvarpinu; og flest pað, er peim póttu gall-
ar, voru einmitt kostir, — og svo ástæðan, sem mestu
vann um að fella pnð, sú nl., að pau væri svipaðri lögum
um kosning til fólkspingsins í Daninörk, en in eldri kosn-
ingarlög, — hvað lá í henni? Eins og Bergr amtmaðr
tók fram, pað, að petta frumv. væri samboðnara löggjaf-
arpingi, en in eldri lög. —
p>að var óneitanlega eitthvert mesta bernskubragð og
skammsýni efri deildar pingsins að fella frumvarp, sem í
öllu var veruleg réttarbót, og fremr flestu öðyu einmitt
löguð til að vekja og glæða pólitískt líf og pólitiskan á-
huga meðal alpýðu. Eu látum pað nú verðatil pess, ís-
lendingar, að vér efnum oss til enn betri kosningar-
laga, en enda pessi voru, og tökum upp nýjar og betri
grundvallarreglur í pvi efni, og skulum vér við tæki-
færi síðan ræða pað mál betr af vorri álfu. (Yér miðum
hér eigi svo mjög til breytinga á kjörgengis-reglunum,
heldr miklu framar til bíeytingar á grundvallarreglum
kosningarréttarins.) — J>ess ber pó að geta, áðr vér slcilj-
umst við petta mál, að neðri deild alpingis og pannig
meiri hluti pess vildi taka frumvarpinu, pótt efri deildin
gæti myrt pað.
— 50 —