Skuld - 07.04.1880, Síða 1

■"Ö
G
03
Ph
p
cá
44
QQ
G 'ö
S 5
5 © .
S 'ce 3
© -»j
’Ph 0
*fco $ •
í) r4 iH
L £ Ph ^
; cí Ar
: rí-< p
í4*-* ^*
S «
! h ^
I g ©
1 rP CQ
k u I
1 8 8 0.
t^-0,
*-i CD
tí4 ®
S* ts
o o »-•
3 "•
W g"o
. C/7
feí P"
tí' Ot
IY. árg. ESKIFIKÐI, MIÐYIKUDAG, 7. APKKÍL. Nr. 103.
25 | 26 27
AlJ)ingis-k«sningar,
I. Kostrinn við nýju lögin.
14. sept. 1877 fengum vér ný lög
um kosningar til alpingis, og verðr
kosið eftir peim í fyrsta sinni í ár.
J>að kom fram á pingi, er lög
pessi voru par til umræðu, fyrst 1875,
er lögin voru feld á pingi, og síðan
1877, er pau náðu fram að ganga, að
menn álitu pað, sem verulegast að-
skilr pessi lög frá inum eldri, stóran
ókost. |>etta sama er mjög útbreitt
álit almennings og lcemr jafnaðarlega
fram í ritgjörðum í sumum blöðunum.
— Afpví að vér og annars allir frjáls-
lyndir menn, er skoða petta nógu vand-
lega, álítum pað aðallcost laganua, sem
hinir álíta ókost, pá viljum vér reyna
að sýna fram á petta. það er alveg
nauðsynlegt, að menn læri að skilja
og meta rétt petta mál og sjá, hvað
í pví liggr.
Aðalmismunrinn milli pessara
laga og inna eldri er sá, að áðr máttu
kjósendr gefa hverjum kjörgengum
manni í kjördæminu, sem peim sýnd-
ist, atkvæði sitt, hvort sem bann var
við staddr eða ekki, livort liann vildi
taka kosningu eða ekki; utankjör-
dæmismenn máttu peir pví að eins
kjósa, að peir hefðu boðið sig fram
og lýst yfir pví, að peir hefðu hvergi
annarstaðar boðið sig; en eftir inum
nýju lögum má engan kjósa nerna liann
hafi lýst yfir pvi, að hann taki við
kosningu í pví kjördæmi, og ein-
hverjir af kjósendum mæli með honum
til kosningar. — Móti pessu hafa nú
margir og pykir pað takmörkun á frelsi
kjósanda, að hann megi ekki kjósa
hvern, sem hann vill, og segja, aðpað
sé ósamkvæmt liugsunarhætti íslend-
inga, að „bjóða sig fram;!.
í fyrsta áliti sýnist að in nýju
lög gjöri takmörkun á frelsi kjósenda.
En ef betr er að gætt, mun pað sýna
sig, að petta er ekki, og að pau ein-
mitttryggja rétt kjósenda. Allir
ffiunu játa oss pví, að pað sé eigi til-
gangr neins kjósanda, að kasta at-
kvæði sínu frá sér til einskis; pví
væri pað, pá mundi hann heldr sitja
keima og láta vera að greiða átkvæði.
— Bæði eftir eldri og nýrri lögunum
þarf meira enhelming atkvæða peirra,
seni við eru, til að verða kosinn. En
sé fleiri, sem hafa nokkra áhangendr
pð mun, um að velja, mun sjaldnast
sá, er lcosinn verðr, fá nóg atkvæði
í fyrsta sinn, heldr verðr oft að tví-
prí-kjósa.
Setjum nú að á kjörfundi mæti
33 kjósendr; skoðum hvernig fer nú,
fyrst eftir gömlu lögunum og svo eft-
ir nýju lögunum: 7 kjósendr kjósa A,
6 kjósa B, 5 kjósa C, 4 D og 4 E,
3 F, 2 Gr, 1 kýs H og 1 J. — Nú er
B elcki við staddr og vill ekkert með
kosning liafa; pað er pað, sem flestir
vita, ella hefðu peir kosið hann; en
pessir 6 vita petta ekki. 7 vilja hafa
A, sem kusu hann, en 26 vilja heldr
hafa fjandan á pingi, en liann; pað
er að eins litill minni hluti (7/8s), sem
hefir traust á honum. J>eir 26 kjós-
endr, pó hver peirra vildi helzt fá
p a n n, er h a n n kaus, fyrir ping-
mann, hefðu pó heldr gefið liverjum,
sem vera skyldi: 0, D, E, F, G, H,
eða J atkvæði, heldr en A. — Nú er
aftr kosið óbundnum kosningum: jpá
fær A aftr sín 7 og B sín 6, peir C,
D, E, fá 5 liver, G fær 3 og H 2.—
Nú verðr að kjósa bundnum kosning-
um milli peirra, sem flest atlcv. fengu,
og pað eru A og B. jpeir 26, sem
fyrir engan mun vilja liafa A, verða
nú annaðlivort að gefa honum samt
atkvæði, eða kjósa B, eða ganga af
íundi. Ef peir kjósa A, pá verðr sá
maðr kosinn, sem í rauninni 26 af33
treysta verst; ef peir kjósa B, pá er
maðr kosinn, sem neitar að fara á
ping eða sitr heima pegar liann kemst
við; og gangi peir af fundi, pá verðr
A kosinn með 7 samhljóða atkvæð-
um. þetta var eftir gömlu lögunum.
Eftir nýju lögunum hefði B ekk-
ert atkvæði getað fengið, pví hann
gjörði ekki kost á sér; pað skulum
vér gjöra ráð íyrir að D, F, G og J
gjöri heldr eigi. Hér er pá eigi um
að velja nema A, C, E og H. A
tæki nú sjálfsagt sín 7 atkvæði, pá
eru 26 eftir og hlýtr pví einhver peirra
C, E eða H að fá 9 atkv. minst. Sé
nú kosið um aftr óbundnum kosning-
um, er líklegt að annaðlivort C, E
eða H fái pegar næga tölu; en skyldi
pað samt eigi verða, lilýtr pó einhver
peirra að minsta kosti að verða sá,
sem flest hefir atkvæði, og pannig að
verða annar peirra, sem um verðr
kosið með bundnum kosningum, og
pannig hlýtr sá kosninguna, en A
ekki.
J>etta er nú auðvitað að eins til
fundið dæmi, og sannar eigi nóg eitt
út af fyrir sig. En hver einn getr, ef
hann nennir að hugsa um, séð, að
dæmin slík mundu æði tíð í reyndinni.
Enda liggr pað í augum uppi, að eftir
gömlu lögunum hljóta miklu fleiri at-
kvæði að fara til spillis eða ónýtis,
en eftir nýju lögunum. En slíkt veldr
pví aftr, að kosningin verðr fjær pví
að vera vottr um vilja meiri hluta
peirra, er atkvæði greiða — og pað á
hún pó einmitt að vera eftir tilgangi
stjórnarfyrirkomulags vors.
Hvað hina viðbáruna snertir, að
pað sé svo fjarstætt hugsunarhætti
vorum, að „bjóða sig fram“ eða „troða
sér fram“, pá ætlum vér að hér sé
ekki um annað en misskilning að tala,
er menn láta glepjast af tómum orða-
hljóm. Fyrst mætti svara pví, að pað er
satt að vísu, að íslendingar eru núorðn-
ir menn óframir, margir hverjir. J>að
póti nú samt lítill kostr í fornöld á landi
voru. J>að er víst, að hæverskan og
kurteysin er fögr, en pað er líka til
nokkuð, sem kallast hræsni, hispr,
eða uppgjörðar-hæverslca Yér höfum
pekt menn, sem vanir voru að vera
forsetar á hverri samkomu og full-
trúar hvervetna, er kosningar fóru
fram, og sem ávalt byrjuðu á pví, áðr
en nokkur talaði um að kjósa pá, að
peir væri nú ekki færir til pessa, og
peir vildu biðja menn að kjósa aðra,
er betr væru færir, og létust vantreysta
sér í alla staði, létu svo- ganga stund-
! arkorn eftir sér og dekra sér, enpeir
p á g u ætíð kosningar, og urðu enda
reiðir við, ef pað bar til, að aðrir voru
kosnir. Slíkum mönnum er ætíð við
brugðið fyrir, live lítið peir láti yfir
sér; en er pó ekki aðferð peirra rétt
skoðuð vottr um megnasta hroka?
Slíkt er alment á landi hér; en vér
skoðum pað sem ávöxt af langri niðr-
læging og ófrelsi pjóðarinnar, sem
vott um leyfar af prældóms-anda.
H r æ s n i er ávalt vottr s i ð f e r ð i s-
1 e g r a r s p i 11 i n g a r. Menn mega
ekki láta pað glepja sig, að menn
verða varir við hræsni hjá mönnum,
sem kallaðir eru ogeru í mörgu
góðir og merkir menn; pað er pó
pó ævinnlega siðferðislegr galli, að tala
pvert um hug sér, og pessir sömu
menu yrðu b e t r i menn og m e r k-
a r i, ef peir hefðu eigi pennan galla.
Auðvitað fer illa á pví, að menn
„trani sér fram“, en eigi annað hvort