Fróði - 05.12.1881, Síða 2

58. TlA.
£ R Ó í) 1.
1881.
332
333
334
að bæta ór snnnurn og tilbúnum
þörfum sínum. En er þetta rjettnefnd
menntun? Jeg held aðmenntun
sje það, að fvdlkomna sem mest alla
þá hæfilegleika sem manni eru gefnir
til þess, að geta orðið nýtur maður.
Og nýtur maður hugsar meira um að
gera gagn en ná í tekjur.
Y. í>ú hefir vissulega rjett í þessu.
Jeg er Iíka viss um, þeir sem aíla sjer
menntunar gera það llcstir í þessum
tilgangi, þó misjafnt heppnist að ná
honum. En til þess ber ýmislegt,
seni ekki er hægt að sjá fyrir, I>ó
tuun það oftast vera, þegar menntunin
nær ekki tilgangi sínum hjá einhverjum,
að sá hefir ekki komizt í þá stöðu
sem hann var bezt fallinn til; en það
er nauðsynlegt til að geta orðið nýtur
maður. En þar með er ekki búið:
Til að geta gert gagn þarf maður að
hafa efni. Ef t. a. m. presturinn
á að geta haft góð áhrif á söfnuðinn,
þá verður hann að vera virtur, til
að vera virtur þarf hann aö vera efn-
aður ekki satt ? — en til að vera
efnaður þarf hann að hafa tekjur.
Fæstar bújarðir eru svo góðar — þó
A . .. kunni að vera það — að prestur-
inn komist af með búið eingöngu eða
því nær, til þess að geta iifað svo,
að hann haldi virðingu sinni. Og
svo gerir það ekki lítið til, hve miklu
meiri menntunarkosnaðurinn er nú
orðinn enn áður var. I>ar þarf ekki
lítið að vega á móti, svo þeir standist við.
G: l>jóöin kostar svo rniklu til
menutunar þeirra, að illa fer þeim að
íelja eptir það sern þeir Ieggja til
sjálfir. í>að er þó fyrir þá sjálfa, svo
sannarlejga sern það er betra að vera
menntaður enn ómenntaður.
Y: Mikið rðttl J>að er einkanlega
að því leyti betra að vera menntaður
enn ómenntaðurað hinn rnenntaði er
hæfllegri til að gera meiia gagn og
þess á þjóðin að njóta; J>ví má hún
hvorki teija eptir það sem hún koTar
til menntunar þeirra nje beldur spara
svo við þjóna sína að þeir geti ekki
ger.t fullt gagn. 'Eitthvert mesta
gagn sem maður gerir þjóðinni er að
mennta vel börn sín; er því bæði
i-jett og edilegt að prestar vilji afla
sonum sítiurn eigi minni menntunar
enn þeir nuíu sjálfir. En þetija kostar
svo mikið. þráít fyrir það þó þjóðin
Jeggi mikið tiJ, að fáir komast útaf
því án þess að hafa talsverðar tekjur.
l>að er sjer í lagi í þessu tilliti sem
rnenntunarkosnaðuiiíui gerir te\jur
jiauðsynlegar. Síður vjl jeg skoða
þau seni endurborgun.
G. J>etta felli jcg tnig vel við.
l>ó er þess að gæta; að presta eða
embættis rnanna synir era ekki hæfari
til lærdóms enn aðrir; að sumir tekju-
lausir bændur korra þó sotiurn sínurn
íil skólarnenntunar; og að tekjusóííiri
er ekki iiijnni hjá þeirn sem engan
pilt kosta til skóla.
Y. 1>að er ekki hægt að „sigla
fyiir Öl) andnes,“ En hvað sem öðru
líður þá veit jeg vfst að þá vilt fara
svo vel með presta, að þeir geti orðið
að tilætluðum notum. I>ó muntu ekki
vilja íþyngja söfnuðunurn, og þá er
j ekki annað ráð til enn sameiningarnar.
G: í>að er satt, jeg vil að
söfnuðirnir haldi prestana vel, svo
þeir geti gjört full not; en þá vil
jeg líka að söfnuðirnir hafi full not
af þeim. En sýnist þjer nú að vjer
A . . sóknarmeun höfum full not af
prestinum, þó hann messi hjá oss 6.
hvern helgidag? Eða þykir þjer það
ekki undarleg -vitleysa að ætlast til
að fámennu söfnuðirnir kornist af með
tninna guösorð enn hinir fjölmennu.
Y: Ekki geri jeg svo mikið úr
þessu. Jeg trúi ekki á niessu fjöldan.
Jeg vil heldur fáar messur góðar enn
margar sem ekki eru netna nafniö.
G: í>ú ert nú einn af þeim nýju!
Jeg ber ekki á rnóti því að messur
sjeu misjafnar, en aldrei hefijeg verið,
svo við messu aö ekki hafi vaknaö
hjá mjer andlegar tilfinningar, og þær
vil jeg heizt fá sem optast.
Y: J>ú ert nú svo vel kristinn aö
andlegar tilfinríingar vakna víst hjá
þjer optar en undir messu. Allir
hlutir eiga að geta vakið þær.
G : Sjálfsagt er um þaö . En vjer
erutn uú ekki svo andlegir í hugarfari
að það veiti af að halda oss vakandi.
í>að eiga rnessurnar að gera, og líka j
urngengnin við prestinn; en í fyrstunni
á barnauppfræðingin að leggja grund-
vollinn, svo bitt verði sfðan að notum.
Nú er prestuin gert ómögulegt að
stunda barnauppfræðingu ineð nokkurri
aiúð, þegar prestaköllin eru gerð svona
víðlend. J>eir geta jafnvel ekki orðiö
kunnugir nærri ölluin í sóknunum.
Y: I>aö munar minnstu meö
kunuiugskapinn við prestaua; hann er
misjafn þó köllin^sjeu lítil. En í barna-
uppfræðingunni eiga sóknarnefndirnar
að vera prestinum til aðstoðar, eins eg í
öllu sem iniðar til góðs f söfnuðinum.
G : í>að tekur sig nú dálaglega
út, að hækka laun prestanna, en færa
um leið störf þeirra yfir á launalausa
bændurl þctta er allt hvað eptir öðru.
Y : En finnst þjer saiut ekki eiga
betur við aö söínuðirnir taki sjálfir
þátt í þeitn málum sem þá varða?
G. Ekki neita jeg því. En held-
uröu að sóknarmenn geti komið nokkru
góöu til leiðar.
Y J>að vona jeg að þeir geti og
þvf meira sem lengra líðnr.
G: J>eir eru þó tekjulausir, en j
þú segir að prestar geti engu góðu J
til leiöar komiö neina þeir haíi Yekjur. í
Petta er mótsögn hjá þjer.
Y: Presturinn er aðalinaðurinn f
i
nefndinni þó hinir aöstoði hann. VandÍBii
hvílir á honum.
G: J>á segi jeg það enn : J>að raá ekki
ætla honum ofmikið, svo hann komist
vel út .af þessum vanda. Söfnuðurinn
á að vera góðu bættur að bafa prestinn.
í stuttu máli sýnist mjer það hljóta
að vera annað hvort að prestar sjeu
I nauðsynlegir eða ónauðsynlegir. Sjeu
j þeir nauðsynlegir má ekki ætla neinum
j þeirra stærra svæöi en svo, að hann
geti haft sín góða áhrif á öll sín
sóknabörn. Sjeu þeir ónauðsynlegir
þá er ekki vert að kosta neinu til
j þeirra. Kaunar álít jeg þá ekki
ónauðsynlega, en þaö er eins og þeir
j álfti sig það sjálfir: sameiningastefnan
í bendir til þess. Fáeinir hálaunað-
j ir prestar á strjálingi, sem líklegast
| halda áfram að fækka þangað til þeir
eru orðnir nógu fáir og nógu dýrir,
þeir eru til viöhafnar enn ekki til gagns.
Iivar lendir það ?
Y: Nú kvaðst þú það upp sem
jeg vildi ekki kveða upp að íyrra
bragöi; jeg hjelt þjer fjelli það illa.
Nú skal jeg segja þjer álit mitt af-
dráttarlaust: Stefna tímans miðar-
anðsjáanlega að því aö gera presta-
stjettina óþarfa og leggja hana niður.
Þeir sem starfa að því aö koma frain
sameiningunum, flýta fyrir þessu, þó
þeir viti þaö ekki sjálfir. Pví strjátli
prestar, því minni presta elska.
G: Nú ertu á mínu máli.—Já
því er miður, það er ekki annað fyrir
aö sjá enn menn kasti trúnni I
Y: Nei, trúnni geta menn aldrei
kastað. Hún er nauðsyn mannlegs
eðlis. Hún er það fyrir sálina sem
andrúmsloftiö er fyrir lffið. Veit jeg
að stöku menn hafa reynt til að losa
sig við alla trú, af þvf þeir hafa ekki
þolaö þær óhreinu gufur jarðneskra
hugmynda, sem hvervetna vilja bland-
ast í þetta heiga andrúmsloít. En
þeir haia ekki til lengdar haldið út
að vera án trúar, hafa því tekið það
ráö að sýja úr handa sjer hið hreinasta
sem þeir náðu hver eptir sfnum smekk.
I>essa menn kallar fjöldinn raunar trú-
leysingja en opt eru það mestu trúmenn.
G: Paö stendnr þó ekki á sama
hverju menn trúa. Jeg hafði í huga
kristnatrú: Jeg óttast að menn kasti
henni, bara þeyjandi.
Y: Enginn, sem rjett skilur kristna-
trú, getur kastað henni Hún er
byggð á þeirn grundvelli sem einn
getur veitt hjarta mannsins hvíld
J>að er Guðs föður-kærleikur. Hitt
kemur mjer ekki á óvart þó sá tíini
komi að fyrirkomulagi fslenzku kirkjunnar
verði breytt. Mjer þykir t. a. m. ekki
ólíklegt að prestasljettinni verði breytt
f kennarastjett, sem upplý.-i alþýöu í
allskonar nytsamlegri þekkingu og lær-
dómi, en aö söfnuðirnir sjálfir annist
umhelgihöldog guðsdýrkunar samkomur
og kjósi inenn úr síuuin fiokki til að
veita þeim forstöðu, án þess það þurfi
i^ö vera vígður embættismaður.
G: Ekki lízt injer á það : I>á verður
hætt að halda reglulegar messur, og
guðsþjónustan verður með sínu móti
á hverjum stað.
Y: I>að má hún verða. Guðs-
dýrkuifin á að vera iöguð eptir þörfum
og tilfinningmn hjartnanna, það má
ekki setja þeim lög Og það er vissu-
lega synd að ætla Guði þann sjergæö-