Fróði - 04.05.1883, Page 2

104. bl.
í R Ó Ð 1.
1883.
160 |
veraldlegra drottna, af pví hún kom peim
í bendur, pegar kirkjan hófst, sökum of-
sókna páfatrúarinnar ?
p>á má enn gera ráð fyrir peirri kreddu
frá bálfu áhangenda hinnar lúthersku
ríkiskirkju, að kirkjuskipun sú sem nú er,
og kirkjusiðir, sem smátt og sraátt hafi
á komist, hafi unnið hefð, og sje órask-
anlegir og friðhelgir, pótt peir í raun-
inni sje mannasetningar. Til að sann-
færast um, hve fjarstæð og frekjufull
pessi skoðun er, parf ekki annað enn
líta á pað, að pessi mannaverk, pess-
ar mannasetningar, eru settar við hlið
guðsorði og sakramenntunum, og peim
veitt sama gildi og hin sama helgi. Hús-
ið hrörnar eptir pví sem pað verður eldra,
af pví pað er ófullkomið mannaverk,
liáð, ekki einungis eyðingu tímans, held-
ur og kröfum hans ; og pessar manna-
setningar, pessi mannaverk, hversu góð
sem pau voru. og samsvarandi kröfum
og pörfum tímans, er pau voru gerð á,
eiga að verða óháð kröfum tímans og
pörfum! Menn skyldu ætla, að skipun
hinnar postullegu kirkju, og helgisiðir
hennar, stæði ekki að baki kirkjuskipun
og helgisiðum hinnar lúthersku ríkis-
kirkju, og væri pá óefað rjettara að
halda peim óbreyttum, og álíta órask-
anleg, sem hin reformeraða kirkja, ef
annaðhort ætti endilega að vera.
(Framhald).
Blm mjallir kvifjár.
(Eptir búlausan f’ingeying.)
það mun flestum, sem vit hafa á,
bera saman um það, að ritgjörðin ,um
sauðfjenað“ epiir (íuðmund sál. Einars-
son próíast á Breiðabólsstað sje ágæt-
lega vel samin og góð leiðbeining fyrir
þá fjármenn, sem vilja taka sjer fram
í iðn sinni. Ilið mesta af kenningu
höfundarins er injög samhljóða áliti
hinna beztu fjármanna f Þingeyjarsýslu.
svo þeir rnunu þykjast haía lítið upp
úr lestri bæklingsins; en það er þó
ekki svo lítils vert að vita, að einn
hinn lærðasti og athugasamasti bömað-
ur og fjárræktarmaður, sem hefir búið
á ymsurn ólíkum stöðum, hefir fyrir
eigin reynslu komizt að sömu skoðun
og þeir. Fáein smá atriði inunu þeitn
þykja örelt; en nokkuð er líka mönn-
um hjer alveg ný kenning, og það er
þess vert, að þvf sje gaumnr gefinn
þar sem þessa bæklings er minnzt í
1. ári „Fróða“, 24. blaði, er sjerstak-
lega minnzt á tvær nýjungar, sem
mönnum er ráðið til að reyna. Ann-
að er það, að láta fje eigi vanta salt,
einkum með slæmu hoyi. Þar sem
þetta hcfir verið reynt, veit jeg ckki
annað enn það hafi gefizt vel. Ilitt
atriðið var um mjaltir ásauðar. Eins
og þeim er kunnugt, sem ritið hafa
lesið, segir höf. á bls. 21 áþessaleið:
„Um mjaltir á ásauð er það að segja,
að jeg þykist af reynslunni sannfærður
um, að þaö er meira til skaða enn til
161
gagns að tvímjólka ær, og þvf heldur
að þrfmjólka þær, injaltatíininn verður
viö þaö lengri og mjöltin gengur of
nærri ánum, svo þær halda !akar á
sjer. Að mjólka hverja á vandlega
einu sinrii í hvert mál, skal reynast
affarasælast“. Mjer finnst að þessi
grein beri með sjer, að hön sje sönn,
og í áminnztum ritdómi í „Fróða“ eru
menn f þessu tilliti hvattir til að „gera
nákvæmar tilraunir og láta reynsluna
skera ör“. i’etta sjá líkJega allir að
var og er nauðsynlegt, en því hefir þó
of lítill gauinur verið gefinn til þessa,
þaö jeg veit. Stöku menn hafa látið
byrja á einni mjölt, en hætt við þá
reglu aptur af því þeir hafa óttazi
málnytuskaða; en þó mjólkin væri minni
fyrst cptir fráfærurnar, þessi næstu
harðindaár, enn áður, þegar ær voru
betur til fara og betra var árferöi
þurfti ekki að vera mjaltalaginu um að
kenna, nema að litlu leyti, svo á þess-
ari rcynslu verður ekki byggt. Það
er trölegt að málnyta kunni að verða
rýrari fyrst ept.ir fráfærurnar, ef einni
mjölt er tnjólkað, en aðalatriðið er,
að ærnar halda þá betur á sjer, e(
ekki er gengið of nærri þeim fyrst,
meðan þær þola verst mjaltirnar. Það
er auðskilið, að ánum munar miklu að
vera mjólkaðar einni rnjölt, og standa
því nær hálfu skemur í kvíunum, með-
an þær eru magrar og snöggar, ef fil
vill svo, að þær standa skjálíandi all-
an mjaltatímann, ef að veðri er, og
með því að hlífa þeim, þá munu þær
eflaust borga þann milnytj halla, sem
yrði fyrst eptir fráfærurnar, með kost-
ineiri mjólk síöar, eða þær yrðu þeim
mun feitaii að haustinu, að það borg-
aði málnytuhallann, ef hann yrði nokk-
ur. Af því sauðfje og geitfje er svo
líkt að mörgu leyti, vil jeg geta þess,
í sambandi við þetta, að nærgætnum
bökonum hefir íundizt málnytuskaði að
injólka geitur tvennum mjöltum, og
hafa geiturnar þó mjólkað hjcr miklu
meira enn ær, (að meðaltali nokkuð
yfir 100 potta frá fráfærum til gangna).
f*ær hafa haldið svo laugt uin betur á
sjer, þar sem ær hafa vanalega mjólk-
að bezt fyrstu inálin eptir fráfærurnar,
nafa geitur mjólkað bezt þriðju eða
jaín vel fjóiðu vikuna, ef illa hefir
vorað, svo þær hala seint gengið ör
hárum, því þær fullgræða sig ekki fyr
enn þær eru farnar að loðnast aptur,
sje kiild tíð. Mundi ekki geta vcrið
eitthvað svipað með ærnar, væri þeiin
vægt þegar þær þola verst mjaltirnar?
Næstliðin tvö sumur var á míiiu heim-
ili byrjað að injólka einni mjölt mán-
uði eptir fráfærur, og reyndist það vel.
Ærnar fitnuðu heldur betur en annars
rnundi hafa orðið, en engin málnytu-
skaði varð að því, eptir sem næst verð-
ur kornizt, og talsvert erfiði sparaðist.
En að ininni ætlun mundi hagræðið
hafa orðið meira, eí allt af heíði ver-
ið injólkað einui mjölt,
Það er að eins einn bóndi sem
jeg veit til að hefir látið injólka einni
162
mjölt allt af næstliðið sumar. Hann
býr á ötbeitarjörð, engjalítilli, en held-
ur landgóðri. Ær hans voru miklu
magrari næstliðið vor, enn f fyrra vor
og mjög Ijelegar mylkjur nálægt ^ ánna,
en þó mjólkuðu þær allafr að jafnaðar-
tali ineira, og smjörið varð líka meira
(en það átti sjer víðar stað) og ærnar
urðu þar að auki miklu íeitari. Að
öllum kringnmstæðuin athuguðum, fmn
jeg enga ástæöu til að ætla, að mjólk-
urhæðin eptir þessar ær hefði getað
orðið meiri f sumar enn f fyrra, ef
tvímjólkað hefði verið, s'zt til þess að
ærnar væru þó miklu feitari. Jeg álít
,)ví, að reynsla þessa bónda beri alvcg
saman við reynslu sfra Guðmundar sál.
Einarssonar. Bóndi þessi ætlar nö ekki
að láta mjólka nema einni mjölt fram-
vegis. Suinir hafa talið til, að þó
ærnar á Breiðabólsstað á Skógarströnd
þyldu að vera mjólkaðar einni mjölt,
væri óvíst að slíkt gæti átt við, þar
sem land og fjárkyn væri ólíkt. Ntí
hefir þetta verið reynt á öðru fje og
í öðrum landsfjórðungi og líklega f
nokkuð ólíku landi, og þó reynzt eins*.
Pað má telja merkilegt, hvað fast-
heldnír menn eru við gamla mjaltalag-
iö, jafnvel framfara vinir, svo að vfða
eru ær enn þrímjólkaðar á hverju máli
fyrst eptir fráfærurnar. En þrennar
mjaltir hefi jeg áreiðanlega sjeð gera
skaöa, og lleiri, sem jeg hefi átt tal
viö, hafa verið á sama máli, enda mun
nú alveg hætt við þær hjer í sveit.
Sumir halda að reynslan hafi kennt
mönnum, að betra væri að mjólka fleiri
mjöltum enn einni, og því sje sjálf-
sagt að halda þeirri reglu. En jeg
fmynda mjer, aö menn haíi leiðst til
þessa af þvf þeim var kunnugt, aö
lömbin sjöga opt á dag, og því hald-
ið, að mjólkurdrýgra væri að mjólka
fleiri mjöltum, án þess að h ifa nokkra
reynslu fyrir, hvort betra væri. Jeg
leyfi mjer því að skora á menn sjer í
lagi framfaramennina, að rcyna sem
víðast komanda sumar hvernig þeim
gefst, að láta mjólka einni mjölt.
Og jeg get enn ekki tröað öðru, enn
sönnum fjárræktarmönnum og böinönn-
um þyki sö regla betrj þegar þeir hafa
reynt hana enn hin eldri, einkuin þar
sem er ötbeit eða mjög Ijett hey, því
það er vfst, að þvf fyrri sem fjeð
kcmst í hold, því betra er það í fóðri.
Verði allur arður af ánutn lieldur
meiri enn minni með því lagi, að mjólka
að eins einni mjölt, get jeg ekki bet-
ur sjeð, enn það sje ófyrirgefanlegt
hugsunarleysi eða hirðuleysi í meðferð
tímans og skepnanna, ef talsverðu af
*) Síðan jeg ritaði grein þessa, hefi
jeg sannfrjett, að merkur bóndí
hjer í sýslunni hafi láfið mjólka
ær sínar einni injölt sumarið 1881,
og liafi reynzt það vel, og svo
iná vera um fleiri, þó jeg hafi ekki
heyrt þess getið. En sje svo að
ymsir hafi reynt þetta, ættu þeir
að lýsa yfir áliti sínu á því í blöö-
unum.