Fróði - 15.06.1883, Page 1

F r ó ð i.
IV. Ár.
308. blað.
AKUREYRI, FÖSTUDAGUNN 15. JÚNÍ
1883,
205
206
207
Um lífsálijrgd.
Eptir 8. Kr.
Dr. J. Jónassen læknir á þakkir
skilið fyrir pað, að hann heíir þýtt á
íslenzku „leiðarvísi til að nota lífsábyrgð-
ar- o" framfærslustofnunina frá 1871“ í
Kaupmannahöfn, pví slíkt gefur mönnum
ijósa hugmynd um pað málefni, er mönn-
um var áður hulinu leyndardómur. Ó-
hætt má íullyrða, að allur porri manna
hjer á landi hetir nálega enga hugmynd
uin lífsábyrgð, og pekkir hvurki pær
reglur, sem hún er bundin við, nje hlunn-
indi pau, sem henni eru samfara. En
með bæklingi pessum, sem hver og eiun
getur fengið ókeypis, gefst mönnum færi
á að kynna sjer hinar margvíslegu á-
kvarðanir, sem lífsábyrgðarreglurnar hafa
í sjer iólgnar, og peir, sem kynnu að
vilja tryggja líf sitt, geta pannig valið
um, hverri helzt reglu peir hlýða vilja
við líí'sábyrgðina. Lifsábyrgðin er pýð-
ingarmikið máiefni, sem menn hjer ept-
ir ættu að veita meiri eptirtekt en al-
mennt heíir átt sjer stað til þessa hjer
á landi. það er viðurkennt af öllum
menntuðuiu pjóðum, að trygging á liti
inauna sje engu síður áríðandi enn trygg-
iug á eignum mannu, enda eru um allau
liinn menutaða heim pær stofnauir, sem
taka í ábyrgð líf mauna. Að menntað-
ar þjóðir, sem komnar eru langt fram
á braut manndóms og menningar, hata
petta fsrirkomulag, er nóg til að sann-
færast um, að frá siíkum fyrirtækjum
stafar sönn pjóðheill. J>eir tjölga nú
oðum hjer á landi, sem álíta tryggingu
á eignum manna alveg ómissandi, og
að slik trygging sje í landinu sjálfu,
enda er sterkur áhugi fyrir nauðsyn
peirri pegar vaknaður meðai margia
framfaravina, og ymsar tilraunir, til að
styðja pað málefni, komnar í ijós; enda
heíði tryggingin pá fyrst sína rjetthæti-
Jegu pýðmgu, pvi pá væru peir peuing-
ar, sem borgaðir eru fyrir hana, óháð
eign iandsmanna og í þeirra eigm
höndum. Að landið geti sjálit haft í
ábyrgð eignir síuar er eigi með öllu ó-
hugsanlegt; er og vonandi, að tilrauuir
td þess haldi áfram, og eigi verði pess
laugt að i)iða, að nauðsynjamálefni pessu
yerði krupijið j lag. En um ábyrgð á
líd mguua er alit öðru máii að gegua
pn ábyrgð á iausatje og fasteiguum, og
fetti eugum að blæða pað í augum, pótt
menn í pvi efni yrðu að hlíta erlendri
pjóð; pví lífsábyrgðin hefir að nokkru
leyti gagnstætt fyrirkomulag við eigna-
trygginguna, og mundi, ef til vill, crfitt
veita fyrir landið, að koma þeirri stofn-
un á fót. |>eir peningar, sem borgaðir
eru fyrir fjármuna-trygginguna, fást aldr-
ei endurgoldnir, nema eignin verði fyrír
pví tjóni, er tryggingin ábyrgist; verði
slík eigu manns aldrei fyrir neinni eyði-
leg.gingu, pá auðgast sjóðurinn um pá
peninga, er maður árlega hetir lagt í
hann. |>ar á móti fást allir peir pen-
ingar aptur borgaðir, og pað opt marg-
faldlega, sem menn gjalda fyrir lífsá-
byrgðina*, og engin hætta getur verið
peim búin, nema maður hætti að standa
skil á iðgjölduuum.
Eins og pað er eðlilegt að tryggja
eign sína, og ánægulegt að borga fyrir
pað, að eiga vísa endurborguu á henni,
ef hún eyðilegst, pannig er pað og í
alla staði nauðsynlegt að tryggja lifsitt,
og hai'a fulla vissu um pað, að eiga
nokkra peninga eptir sinn dag, hvernig
sem á stendur, í hverri helzt stöðu sem
maður er, hvort maður er giptur eða ó-
giptur. Að svo fáir alpýðumeiin hjer á
landi hata tryggt líf sitt kemur bæði at
pví, að mönnum hetir almennt verið ó-
kunnugt um pýðingu iíísábyrgðarinnar,
og á hinn bóginn hafa menn eigi haft
vilja til. að nota hana, eða tryggja líi
sitt; fátækt manna verður naumlega
höfð fyrir tiindrunar-ástæðu í pessu efni,
pvi hverjum einum er geíið að sníða
stakk sinn eptir vexti við lifábyrgðina,
og leggja sjer pá eina byrði á herðar,
sein hann að öllu forfallalausu treystist
til að bera, til pess að geta öðlast pá
peningaupphæð eptir sinn dag, er ár-
*) Að vísu hvílir sú skylda á verzleg-
um embættismönnum hjer á iandi,
að annast um iifsuppeidi ekkna
sinua eptir smn dag, með pvi að
burga árlegt tiilag í lifsábyrgðarsjóð
Dana. Tillag þetta íer eptir iauna-
upphæð embættismannsms, og fær
konan, ef hún iiíir mann sinn, ár-
iegan styrk á meðan hún iitir, pví
mein eða minni sem árgjaldið hetir
venð hærra eða iægra. Degi konan
á uudau mannmum, pá eru hinir
goldnu peuiugar aiveg tapaðir, pví
maðurmu hehr ekkert tiikall til
þeirra. }>etta virðist vera mjög
oeóhitíg kvöð, og pað pví freinur
sem slikir peningar renna út úr
landinu og verda óviðkomandi pjóð
að kagsmunum.
gjaldið stendur í hiutfalli við. Yarla
nokkur vinnandi maJur hehr svo rýra
atvinnu, að hann eigi á einhvern hátt
geti tryggt líf sitt, ef hann annars hehr
nokkurn áhuga á pví; en auðvitað er
pað áríðandi, að menn byrji lífsábyrgð-
ina ungir, pví með pví verður tillagið
ljettara, eins og sjá má í „Leiðarvísin-
um“, og á hinn bóginn venjast menn
pess fyr við að spara penibga sína og
hafa eitthvað af vinnulaunum sínum af
gangs til ákveðinnar útborgunar. Og
þegar ungur maður hehr pá atvinnu,
sem veitir honum nokkurn afgang af
lífsuppeldi sínu, pá er pað afar áríð-
andi, að hann verji peim afgangi vel,
og noti hann að eins til peirra útgjalda,
sem parheg eru, og honum má að gagni
og sóma verða fyr eða síðar; og engin
útgjöld geta verið nauðsylegri enn þau,
er menn borga fyrir tryggingu á líh
sínu.
Eins og hvert það málefni, sem eigi
styrkist af meðvitund manua, á lífsá-
byrgðin sjer marga mótmælendur hjer á
landi, og færa menn ymsar ástæður fyr-
ir þeim andmælingum sínum; en helzta
ástæðan er pað, að mönnum gremst að
liugsa til pess, að eiga að borga árlegt
gjald alla æh, eða vissan áratíina, fyrir
peninga, sem eigi fást fyr enn eptir dauða-
dag, og í stað pess að hagnýta sjer slíka
peninga sjálhr, pá fjúki peir út í veður
og vind; slíka ráðstöfun á fjármunum
sínum álita peir hah litla sparnaðar-
pýðingu, og telja pað hyggilegra, að
leggja peniuga sína á vöxtu, pví til
þeirra geti þeir gripið par, hvenær helzt
sem parhr þeirra heimta pað, en lífs-
ábyrgðarpeningana sje eigi hægt að iá
aptur. fyr enn eptir dauðann, en það sje
þeim enginn hagur; það er einmitt pessi
skoðun, sem fælir menn frá, að tryggja
líf sitt, en hún er bæði eintrjámngsleg
og vanpekkingarfull, og par hjá röng og
skaMeg. Með pví má fastlega mæla, að
pað ei° bæði gagnlegt og hyggilegt fyrir
bvern mann, að leggja allan sinn pen-
inga-afgang á tryggan vaxtasjóð, en
hiuu mega menn ekki gleyma, að sú
venja hehr eigi almennt gildi meðal
ungra manna; mörgum vill gleymast, að
ákveða fyrir sig gjalddaga til sparnaðar-
útborguuar, sem og eðlilegt er, par sem
enginu skuldbinding hvílir peim á herð-
um til ad láta af hendi penmga sína í
slíkan vaxtasjóð, og gæti pví mörgum