Suðri - 19.01.1884, Side 1

Af Suðra koma 3 blöð út
á mánuði. Uppsögn með
3 mán. fyrirvara.
■
Árgangurinn 34 blöð kostar
3 kr. (erlenilis 4 kr.1. sem
borgist fyrir ágústlok.
2. árg.
Ýms landsmál.
I.
Amtmannaembættiu
(eptir ritstjórann).
In síðari árin hefur milíið verið
talað um afnám amtmannaembættanna
og sumir liafa gert svo mikið tír pessu
máli, að stundum lítur svo út, sem gæfa
og framtíð pessa lands væri undir Jví
komin, að amtmenn legðust niður, og
menn hafa jafnvel látið í veðri vaka,
að enginn sá pingmaður gæti pjóð-
hollur kallast, sem legði móti slíkri
pjóðarnauðsyn.
I fjárlögin 1879 setti pingið pá at-
hugasemd, að ef amtmannaembættin
losnuðu, pá skyldu pau eigi veittföst-
um embættismönnum, enda hefur eng-
inn verið skipaður fastur amtmaður hér
á landi síðan. Á alpingi 1881 var
sampykkt pingsályktun í neðri deild-
inni um að amtmannaembættin skyldu
af numin. Á seinasta pingi 1883 voru
sampykkt «lög um afnám amtmanna-
embættanna og landritaraemhættisins
sem og um stofnun fjórðungsráða*.
pessi lög eru prentuð í 17. bl. 1. árg.
«Suðra», 8. sept. f. á, og pykir oss
pví óparíi að setja pau hér á ný, í
heild sinni, en skulum að eins geta
pess, að aðalefni peirra er, að amt-
mannaemhættin, landritaraembættið og
amtsráðin leggist niður, 1 skrifstofu-
stjóri verði skipaður undir landshöfð-
ingja (með 4000 kr. launum og skrif-
stofufé landshöfðingja aukið um 1000
kr.), störfum amtmannanna skipt milli
landshöfðingja og sýslumanna og 4
fjórðungsráð stofnuð, sitt fyrir hvern
landsfjórðung, sem hafi inn sama starfa
á hendi sem amtsráðin hafa haft.
J>að eru reyndar engin líkindi til,
að konungur staðfesti pessi lög, par
sem landshöfðinginn í umhoði stjórn-
arinnar lýsti pví yfir í báðum deild-
um pingsins, að stjórnin héldi fast við
pær skoðanir sínar í pessu máli, sem
fram væru teknar í ráðherrabréfinu 10.
des. 1878. En allt um pað teljum
vér nauðsyn bera til, að athuga petta
mál nokkuð nákvæmara en hingað til
hefur verið gert í blöðunum, einkum
par sem full ástæða er til að ætla, að
skoðanir margra í pessu efni hafi eigi
að styðjast við nægilega pekkingu á
Reykjavík 19. janúar 1884.
störfum og verksviði amtmannanna,
enda kom pað svo augljóslega fram á
seinasta pingi, að mestu furðu gegndi-
Vér skulum nú fyrst líta á in áð-
urnefndu nýju lög, sem pingið samdi,
«um afnám amtmannaembættanna o.
sv. frv.». Og er pá sjálfsagt réttast
og eðlilegast að ganga út frá tilgangi
pessara laga. Framsögumaðurinn 1
neðri deildinni, Friðrik Stefánsson, 1.
pingmaður Skagfirðinga, tók skýlaust
fram, að hann væri 1. að við hafa
meiri fjársparnað fyrir landið, 2. að
auka og efla ina umboðslegu stjórn,
svo hún verði fljótari og liðugri til
framkvæmda og 3. að auka héraðafrelsi'».
Næðist pessi prefaldi tilgangur með
pessum lögum, pá skulum vér fúslega
játa, að á pað væri allt kapp leggj-
andi, að fá slík lög staðfest og eigi
væri hættandi fyr en sigurinn væri
unninn, amtmannaembættin felld og
ið nýja fyrirkomulag sett á laggirnar.
En er pá vissa fyrir, eða likindi
til, að pessi margfaldi tilgangur náist
með þessum lögum ? Vér skulum strax
taka pað fram, að oss getur enganveg-
in skilizt, að svo verði.
Hvað fjársparnaðinn snertir, pá
munu laun amtmannanna, landritar-
ans og skrifstofufé amtmannanna nú
vera um 16000 kr. • J>essi nýju lög
vilja skipa einn skrifstofustjóra undir
landshöfðingjanum með 4000 kr. laun-
um og auka skrifstofufé landshöfðingj-
ans um 1000 kr. En pess má geta,
að neðri deild pingsins vildi hafa skrif-
stofustjórana 2 og sparnaðarnefndin
réð peirri pingdeild til, að sampykkja
lögin eins og efri deildin hefði breytt
peim, «með pví svo mjög er orðið á-
liðið pingtímans, pó nefndin sé enn
peirrar skoðunar, að hagfeldara hefði
verið, að skrifstofustjórar hefðu verið
2 o. s. frv.»1 2. J>að er pví enginn efi
á, að pingið mundi brátt skipa pá 2,
og ef peir fengju 4000 kr. í laun hvor
og skrifstofufé landshöfðingjans yrði
aukið um 1000 kr. fyrir hvorn peirra,
pá yrði pað samtals 10000 kr.; pá eru
6000 kr. eptir. J>að mun óhætt að
fullyrða, að pær nægðu ekJci til inna
fyrirhuguðu fjórðungsráða, til ferða-
kostnaðar og dagpeninga fyrir 1 fjórð-
1) Alþ.tíð. 1883 B 381.
2) Alþ.tið. 1883 C. 400.
2. blað.
ungsráðsmann úr hverju sýslufélagi.
Að pví má ganga vísu, að fjórðungs-
ráðsfundirnir yrðu alveg að sama sJcapi
lengri og ef til vill fleiri, sem fleiri
sætu í fjórðungsráðunum en nú sitja í
amtsráðunum. J>annig er auðsætt aðýé
sparast ékki með inu nýja fyrirkomu-
lagi.
Hvað ið annað atriði snertir, að
efla umboðsstjórnina og gera hana fljót-
ari og liðugri til framkvæmda, pá mun
hægt að sýna frarn á, að slíkt fæst ekki
með pessum lögum. Mun pað «auka
og efla umboðsstjórnina* að kippa burtu
sjálfstæðum embættum og setja í peirra
stað alveg ósjálfstæða skrií'stofustjóra
undir landshöfðingjanum, sem aldrei
verða annað en pað sem landritarinn
nú er', pótt launin verði hærri og
nöfnin dönsk (skrifstofustjóri = Contoir-
chef)? Mun umboðsstjórnin verða
«fljótari og liðugri», til framkvæmda,
ef störfum amtmannanna er skipt milli
landshöfðingjans og sýslumannanna ?
J>að er almennt viðurkennt, að pað eigi
að vera mark og mið pings og pjóð-
ar að reyna af fremsta megni að auka
valdsvið landshöfðingjans, svo vald hans
komizt smátt og smátt sem næstvaldi
pví er ráðherrann hefur nú. Er pað
viturlegt pegar svo stendur á, að leggja
landshöfðingjanum ýms umboðsleg störf
á lierðar frá embættismönnunum undir
honum'2 ? Er pað til að auka álit hans
og veg í augum pjóðarinnar, pingsins
eða stjórnarinnar? Og er að endingu
ekki hætt við, að slík mál yrðu opt
og mörgum sinnum að sitja á hakan-
um fyrir öðrum pýðingarmeiri málum,
pegar miklar annir væru á skrifstofu
landshöfðingjans ? Hvað sýsluinennina
snertir, pá er pað pví miður fremur
almennt álit alpýðu manna hér á landi,
að afgreiðsla málanna sé ekki eins «fljót
og liðug» hjá mörgum sýslumönnum
og æskilegt væri. Ætli afgreiðslan yrði
«fljótari og liðugri» fyrir pað að mál-
in yrðu fleiri, störfin umfangsmeiri en
launin in sömu?
Hvað ið priðja atriði snertir, að
pessi lög «auki héraðafrelsi», pá hefur
pað sjálfsagt verið meining framsögu-
1) sbr. ræ&u landshöfðingjans Alþtíð. 1883
A 384.
2) sbr. ræðu Arnljúts Ólafssonar Alþt. 1883
B 382—83.
5