Suðri - 23.02.1884, Side 1

Af Suðra koma 3 blöð út
á mánuði. Uppsögn með
3 mán. fyrirvara frá ára-
mótum.
2. árg.
Meðferð á skepnum o. fl.
eptir
pórð Ouðmundsson
hreppstjóra í Holtamannahreppi.
Ut af grein peirri undirskrifaðri af
«B. S.», er stóð í 21. klaði »Suðra»
næstl. ár, um hirðuleysi á skepnum,
vil eg nú leyfa mér að fara nokkrum
orðum um sama efni, sumpart til að
sýna, að eg aðbyllist pað álit hr.
«B. S.», að blöðin ættu fremur íiestu
öðru að kosta kapps um, að benda
pjóðinni á ýinsan ljótan vana» o.
s. frv., sampart til pess að benda
á pað, sem mér pykir ofbermt í grein-
inni, og gjöri eg pað vegna pess, að
eg álít nauðsynlegt, að allar hirting-
arræður sé sem næst sanni, og agendur
hvorki dragi úr sannleikanum, né séu
um of harðorðir, svo að sem flestir
geti tekið orð peirra til sín, annars
koma áminningarnar ekki að notum.
jþví miður verður pví ekki neitað,
að í mörgu er fénaðar-hirðingu vorri
mjög ábótavant, ef til vill hvað hús-
rúm snertir, eins og hr. «B. S.» legg-
ur mikla áherzlu á, en pó pykir mér
liann taka nokkuð djúpt í árinni, peg-
ar liann útmálar sóðaskapinn, pví pó
hann hafi verið og sé of mikill, get
eg ómögulega talið hann aðaZorsökina
til fénaðarfellisins vorið 1882, að
minnsta kosti ekki hér í Bangárvalla-
sýslu, enda pori eg að fullyrða — pó
eg sé ekki jafnkunnugur í allri Eang-
árvallasýslu —að flestir bændur par
hafa sæmilegt húsrúm fyrir fénaðsinn
(sauðfé og hross), og samsvarandi pví
sem síra Guðmundur sál. Einarsson
telur í búnaðarriti sínu, að nægilegt
sé; og prátt fyrir pær miklu úrkom-
ur hér á suðurlandi, væri Bangæing-
um ranglega borið á brýn, að fjárhús
«fiói opt í for og bleytu». En paðer
annar «ljótur vani», sem næst óblíðu
veðuráttinnar má telja orsök til fén-
aðarfellisins seinasta, sá vani nefni-
lega, að bændur eru opt ófyrirgefan-
lega skeytingarlausir um hvernig peir
setja á hey sín. fetta átti sér stað
haustið 1881; pví fjöldi bænda settu
sv’o óskynsamlega á hey sín pá, að
peir gátu ekki fóðrað fénað sinn skam-
laust pann venjulega gjafatíma, auk
heldur að peir gætu tekið á móti
Reykjavík 23. febrúar 1884.
slíku harðviðra-kasti, sem pá kom
eptir sumarmálin, og sýndi pað sig pá
ljóslega hvor ríkari var : sóðaskapurinn
eða fóðurskorturinn; en sárt er til pess
að vita, ef sá fjarskalegi skaði, sem
menn pá urðu fyrir, getur ekki mið-
að til að gjöra menn hyggnari í pessu
efni, og vanið pá af, að setja fénað
sinn á vogun, par sem hverjum ætti
að vera í augum uppi, að nægur hey-
forði er vissasta trygging sveitar-
mannsins fyrir búsæld hans og vel-
megan, og að fénaðurinn er pví að
eins viss og arðsöm eign, að nægur
hey-forði sé fyrir hann, og aldrei
mundi harðæri eiga sér stað í sveit ef
hey pryti aldrei; en pað er eins og
menn gleymi pessu fljótt, pó pá eins
og dreymi til pess, pegar neyðin preng-
ir að, og fénaðurinn veltur út af fyrir
fótum peim af hor og hungri.
J>ó að eg geti ekki leitt hjá mér
að bera til baka pær pungu átölur um
sóðaskapinn, sem áminnst grein er
svo rík af, verð eg að játa, að fénað-
arhirðing vor er ekki nærri svo góð,
sem hún parf að vera, t. a. m. í pví
efni, að fáir Bangæingar láta sér nógu
annt um að hafa smala, sem er ár-
vakur og að öllu vel fallinn til fjár-
hirðingar, pvi pað er mjög áríðandi
hér, eins og á norðurlandi, að maður
fylgi fénu frá og að húsi, og hagræði
pví í haganum, eptir pví, sem hann
sér að bezt á við; og ætti petta að
byrjast strax á haustnóttum, pegar fé
kemur af afréttum, og mundu pá færri
kindur týnast pannig, að ekki iinnst
af peim bein né lagður; pó er mest
að meta heysparnað pann, er af pví
leiðir, pví mörg góð stund verður ó-
notuð til beitar fyrir heimaveru smal-
ans; pá legðist niður sá hroðalegi ó-
siður, að reka fé með hundum frá
húsunum, pað á sér of víða stað, og
ræður hundurinn pví pá stundum,
stundum féð sjálft, hvar í haganum
pað lendir; en optast mun pað vera
nálægt sömu púfunni dag eptir dag;
og ef pað leitar lmsa fyr en mál
pykir að láta pað inn í pau, er pað
að snöltra kringum pau, pangað til
mönnum gefst póknanlegt tækifæri til
að vísa á pað hundinum, sem párek-
ur pað á sama blettinn. |>að er satt,
að petta er ekki algeng venja sem
betur fer, en pað er ekki nóg afsökun
19
B
5. blað.
pví petta ætti aldrei nokkurntíma að
koma nokkurstaðar fyrir.
Mér pætti náttúrlegt, að bændum
leiddist að sjá blöðin opt hálí af rit-
gjörðmn, sem lýsa búnaðarháttum
peirra á auðvirðilegasta hátt, en til
að venja pau af pví, tel eg bezta ráð
að peir lesi með athygli pær mjög
nýtilegu búnaðarritgjörðir Guðmund-
ar sál. Einarssonar, og breyti sem
nákvæmlegast eptir peim, bæði hvað
snertir hirðingu og kynbætir fénaðar-
ins og keppist svo hver við annan
að taka framförum í peim greinum,
en einkanlega hafa pað hugfast, að
setja ekki fénað sinn á vetur, án pess
að hafa nóg fóður fyrir hann. Ef
menn gæfu ritum pessum almennan
gaum, sem og öðrum ritum og ráð-
leggingum, búskapinn áhrærandi,
mundu færri en nú gjörist purfa að
bera pað á samvizku sinni, að vera
sjálfir að miklu leyti valdir að peirri
örbirgð, og par af leiðandi vandræðum
sem menn lenda í, svo pá hendir sú
lítilmennska, að láta börn sín fara «út á
lireppinn», án pess, að heilsubrestur
eða elli korni til, sem opt á sér stað
á pessum vestu og síðustu sveitar-
pyngsla-tímum.
Af pví mér duttu nú sveitar-
pyngslin í hug, get eg ekki leitt hjá
mér, að fara nokkrum orðum um pau,
pó pað kunni að pykja pví óviðkom-
andi, sem eg hef hingað til haft að
umtalsefni; af pví mönnum kemur
víst saman um, að pau eigi að nokkru
leyti rót sína í óskynsamlegum bún-
aðarháttum, vænti eg afsökunar á pví,
að eg nú vík máli mínu að peim.
Orsakir til peirra ógurlegu sveitar-
pyngsla sem nú á næstliðnum 20—
30 árum hafa margfaldast svo, að öll
gjöld bænda til annara landsparfa eru
samtals smámunir hjá peim, eru eink-
um 3, pað er: 1. skortur á sómatil-
finningu og sjálfstæðisfýsn; pessar
góðu systur eiga prátt fyrir allar
menntunar- og framfarakenningar,
sem hljóma í eyrum manna, svo erfitt
uppdráttar, að pær megna sjaldan sem
aldrei, að aptra letingjum og óreglu-
seggjum frá pví,að seilast í vasa peirra
starfsamari og reglusamari, sem neydd-
ir eru til að ala ómennsku hinna;
2. óskynsamlegir búnaðarhættir, eins
Árgangurinn 34 blöð kostar
3 kr. (erlendis 4 kr.), sem
borgist fyrir ágústlok ár
hvert..