Suðri - 10.02.1886, Blaðsíða 1

At Suðra koma 3-4 b!ö8 út
i isáuuði. Uppiii’ii rntð
3 inán. fyrirrara frá ára-
mótum
Árjanjurinn (40 blöí alli)
kostar 3kr. (erlendi* 4kr.),
sem borgist f'yrir júlílok ár
bTert.
—k á i*g.
Reykjavík, lO. íebrúar 1086.
S. blaö.
Forngripasafnið opið livern miðviku-
dair og langardag kl. 1—Sí e. h.
L a n d s b ó kasafnið opið livern riimhelg-
an dag ki 12—3 e. b.; útlún á mánu-
miðviku- ,og lailgardögum ki. 2—3 e h
SparÍBjóÖurinn opinn iivern iniðviku-
dag og langardag kl. 4—5 e b
Söfnunarsjóðurinn í Rvík: Störfnm gegnt
binn fyrsta virkan mánud. í hverjum mán.
i berbergi sparisjóðsins.
Urn jarðeplayeikina
eptir
Sœm. Eyjólfsson.
(Niðurlag).
Eptir pessar athuganir mun oss
finnast auðsætt, hve jarðeplaveildn er
háð veðurlaginu, og einnig mun oss
finnast auðskilin hin undurhvatlega
úthreiðsla hennar, pegar vér gætum
pess, að ein einasta ferhyrnd lína af
hinum myglupakta hluta.blaðsins get-
ur framleitt 10 -20,000 afkvæmisblöðr-
ur. Að veikin kemur stundum ein-
ungis í blöð og stöngla, orsakast af
pví, að afkvæmisblöðrurnar af einni
eða annari ástæðu hafa ekki náð epl-
unum, t. d. af pví að ekki hefur kom-
ið nægilegt regn til að skola peim svo
djúpt niður í moldina. J>að kemur pví
opt fyrir að pau jarðepli, er djúpt
voru gróðursett, verða laus við alla
veiki, pótt hin veikist, er grunnt voru
gróðursett. Yeikin sýnir sig fyrst í
eplunum með mórauðum blettuin eins
og í blöðunum, og myndast á sama
hátt og í peim, með pví að myceliepræð-
irnir læsa sig inn í blöðruvef eplanna.
Veikin getur verið lengra eða skemmra
á veg komin, pegar jarðeplin eru tekin
upp; stundum sjást ekki merki til veik-
innar pótt hún sé byrjuð, stundum
sýnir hún sig einungis sem smáa bletti
á yfirborðinu, stundum er hún húin
að læsa sig meira og minna inn í
eplið, og hinn veiki hluti pess hefur
mórauðan lit, stundum eru eplin alsett
einlægum hrúðurnöbbum, sem liggja
dýpra eða grynnra, og er pað uefnt
kláði; pessi mynd veikinnar er algeng
á Suðurlandi, t. d. á Akranesi. Jafn-
vel pó ekki sjáist nema hin minnsta
t»yrjun veikinnar pegar jarðeplin eru
tekin upp, heldur hún áfram við
geymsluna um veturinn; pað kemur
Því opt fyrir, að eptir pví sem jarð-
eplin eru lengur geymd, eptir pví
verða pau bragðverri og jafnvel rotna,
svo pau verða með öllu óætileg.
Hinar áðurnefndu afkvæmisblöðrur
tapa pegar í janúar æxlunarafli sínu,
og ekkert annað æxlunarfæri. sem
heldur æxlunarafli sínu yfir veturinn,
hefur fundist hjá jarðeplasveppnum,
jafnvel pó slík æxlunarfæri hafi fund-
izt hjá mörgum öðrum tegundum af
ættinni «peronospora». J»ótt pessi
æxlunarfæri séu nú elcki til hjá jarð-
eplasveppnum, er auðvelt að skilja
hvernig veikin getur komið fram ár
eptir ár, með pví að meira eða minna
af myceliepráðum sveppsins geta
verið með fullu lífsafii í jarðeplum
peim, sem gróðursett eru að vorinu,
og við vöxt jarðeplanna ryðja peir sér
rúm frá eplunum upp í stönglana, og
frá stönglunum út í blöðin. J>að kem-
ur einnig fyrir, pegar jarðepli eru
gróðursntt mcð myceliepráðum, að
svepparnir koma ekki fram í stönglum
og blöðum, en lialda sig einungis í
eplunum og gagntaka meiri eða minni
hlnta peirra; af pessu kemur pað, að
eplin geta verið meira eða minna veik,
pegar pau eru tekin upp á haustin,
án pess nokkur merki til veikinnar
sjáist á blöðum og stönglum, og pannig
hagar veikin sér venjulega hér á landi
eins og áður er drepið á.
pannig hefir pað sannast, að pað
er jarðeplasveppurinn sem orsakar
jarðeplaveikina. Til pess að geta rækt-
að heilbrigð jarðepli parf pví að leggja
fram alla viðleitni til pess að eyði-
leggja sveppinn, og í peim tilgangi
hafa menn gefið ýmsar reglur. De
Bary, sem einna nákvæmast hefir
rannsakað jarðeplaveikina, gefur t. d.
reglur pessar; jarðeplin skal gróður-
setja í purra og sandblendna jörð, og
til gróðursetningar skal nákvæmlega
velja góð og heilbrigð jarðepli. Ef
hinir mórauðu blettir sýna sig á ein-
hverju blaði, pegar jarðeplin fara að
koma upp, skal undir eins slíta hlaðið
af. Ef pessara reglna er vandlega
gætt ár eptir ár, segir De Bary að
veikinni muni verða útrýmt eptir 3—
Prófessor A. S. örsted gefur pessar
prjár reglur: 1) Ef mögulegt er skal
útvega heilbrigð jarðepli til gróður-
setningar. 2) Forðast skal að gróður-
setja jarðepli par sem veik jarðepli
uxu árið áður. 3) Jarðvegurinn skal
vera vel purr. Hér við bætir Örsted
pessari athugasemd: «Jafnvel pótt
eigi sé víst hvort nokkurntíma fáist
ugglaust meðal til að útrýma jarð-
eplaveikinni gjörsamlega, pá getum
17
vér pó með pessum tilraunum vonast
eptir, að geta ávallt meira og meira
takmarkað eyðileggingu hennar, og að
síðustu unnið pað á, að hún missi
útbreiðsluafl sitt (sin epidemiske kar-
akter')».
Menn pykjast nú að vísu hafa
fundið ugglaus meðul til pess að drepa
myceliepræði sveppsins, svo sem með
pví að láta jarðeplin liggja í járnvi-
triólsuppleysingu, og væri petta sjálfsagt
ugglaust meðal, ef ekkert væri annað
til, en myceliepræðirnir, er gæti kald*
ið við lífi sveppsins ár frá ári. En
nú er enn ekki fullsannað, nema að hjá
jarðeplasveppnum, eins og hjá flestum
öðrum ölmususveppum, finnist sérstök
æxlunarfæri, eða hinir svonefndu spor-
ar, og pað er jafnvel miklu líklegra.
Sporar pessir eru undursmá óbersýni-
leg korn, sem færast með vindinum
til og frá í loptinu, og geta geymst í
jörðunni yfir veturinn án pess að missa
æxlunarafl sitt. Ef nú pessi æxlunar-
korn skyldu vera hjá jarðeplasveppn-
um, pá inundi pað koma að litlu
gagni, pótt menn gætu drepið mycelie-
præðina með einhverjum ráðum.
Enn pá er ein kenning eptir ótal-
in viðvíkjandi jarðeplaveikinni, sem
Liehig hefir fyrst komið með, og sem
ávallt virðist fá fleiri og fiLeiri áhang-
endur. Hann segir nefnilega, að pað
sé röng ræktunaraðferð, er hefir pau
áhrif á jarðeplin að efnasamhönd peirra
breytist, og pau verði við það miklu
lakari og móttækilegri fyrir veikina,
og ef menn hefðu rétta ræktunarað-
ferð, segir liann, að veikin mundi alls
ekki eiga sér stað. J>að er pví vafa-
laust að menn gerðu réttast í pví, að
halda sér við pessa skoðun, og leggja
sem mesta stund á rétta ræktunarað-
ferð. Sú lækning er ávallt betri, sem
gerir líkamann svo hraustbyggðan, að
sjúkdómurinn getur ekki haft nein á-
hrif á hann, heldur en sú, sem varn-
ar sjúkdómnum frá að beita áhrifum
sínum á hann. Hið sama er að segja
um jarðeplin, sú aðferð er betri sem
lagar svo byggingarlag sjálfra jarðepl-
anna, að svepparnir geta ekki prifistí
peim, heldur en sú, sem einungis
deyðir sveppana, eða á einhvern hátt
varnar peim frá að komast að jarð-
1) „Om Sygdommene hos Planterne soöi
foraarsages ved Snyltesvampe“ af Dr. A. S.
Örsted.