Fjallkonan - 14.04.1891, Blaðsíða 1

Kerarút, á þriðjuilögum.
Árg. S lcr. (4 kr. erlendis)
U p p 1 a g
2500.
Gjalddagi f júlf
Oppsögn ógild iiema
skrifleg komi til útgef-
anda fyrir 1. október.
Skrifstofa ogafgreiðsla:
Veltusund 3.
VIII, 15.
EEYKJAVÍK, 14. APRÍL
1891.
Framfaramál.
Svar til J. Þ.
Herra J. Þ. hefir ritað grein í Flk. 3.—5. „um fram-
farir, vestrfarir og aftrfarir11. í grein þessari er margt
á góðum rökum, enn aftr er sumt varhugavert.
Það er víst, að með vaxandi þekkingu fara þarf-
irnar vaxandi, enn það er líka víst, að við aukna
þekkingu eykst líka dugnaðr til að afla, og hér í
landi hefir þetta áþreifanlega komiðíljós; menn eyða
nú miklu meira enn fyrrum enn afla líka miklu meira,
enn á meðan minni var mentun, svo að auðið er
eigi einungis að fullnægja mörgum líkamlegum þörf-
um, er áðr vóru lítt þektar, heldr einnig andlegum
þörfum áðr óþektum. Enn sem komið er verðr víst
eigi sagt, að mentun og þar af leiðandi auknar þarfl
hafi aukist svo mjög hér í landi, að verkleg framför
og öflun fjármuna standi eigi í nokkurn veginn sam-
ræmi við það. Og að dæma það, að andleg framför
sé tiltölulega meiri enn hin líkamlega, af því að fólk
flyst til Vestrheims, er mjög hæpið að rétt sé. Það
er auðvitað, að við fræðsluna tær alþýða fyrst að
sjá kosti annara landa, enn við fræðsluna ætti hún
líka að fá opin augun fyrir kostum síns eigin lands.
Hér er samt það að athuga, að þegar einhverju landi
er lýst, þá er venjulega lýst vel kostunum, talið hver
séu hin helstu landgæði og við hverja atvinnu íbú-
arnir mest lifi, enn um ókostina er oftast síðr ástæða
til að tala eins mikið, enda er eins og nemandinn I
taki minna eftir þeim. Þannig sést í útlendum fræði-
bókum um ísland talað um hinar auðugu fiskiveiðar
við landið og hin kjarnmiklu beitilönd til fjallanna, I
enn aftr er lítið talað um ókostina, oftast Iátið duga
að segja, að hafísinn heimsæki tíðum norðrstrendr
landsins og að í landinu séu eldfjöli. Þetta sýnir
að eigi verðr dregiu nein áreiðanleg ályktun um far- j
sæld þjóðanna af þeirri grunnu landfræðis-þekkingu
sem alment gerist og flestir eiga kost á. Enn þetta i
vita líka allmargir, þegar þeir fara hleypidómalaust
að hugsa um málið nokkuð nákvæmar. Þótt járn-
brautir, rafsegulþræðir, verksmiðjur og stórborgir séu
í einhverju landi, þá er eigi þar með sagt, að sú I
þjóð sé yfirleitt sælli, enn þjóðin í einhverju öðru
landi, er lítið hefir af þessu að segja. Það er alveg
óvíst að enska þjóðin sé t. d. alment sælii enn íslend-
ingar; í borgunum í útlöndum er mikil fátækt, eymd
og spilling, sem vér þekkjum ekkert til, við hliðina
á auðlegð og óhófi, er vér þekkjum heldr eigi neitt
líkt, og af þessu kemr það, að almenningr í útlönd-
um mun eigi vera ánægðari né lifa sælla lífi enn al-
menningr hér á landi. Vér fengum i haust mjög
fróðlegar skýrslur um efnahaginn í íslensku nýlend-
nnum í Kanada og væri betr að slíkar skýrslur væru
samdar yfir hverja sýslu á íslandi, og ef það væri
gert, efast ég eigi um, að það myndi sýna sig að
efnahagrinn hér á landi væru engu lakari, þegar alt
er skoðað í réttu hlutfalli við verðhæð peninga gagn-
vart lífsnauðsynjunum. Þetta má samt enginn taka
svo, að ég álíti eigi nauðsynlegt að efla framfarir
landsins bæði í efnalegu og siðferðislegu tilliti. Það
þarf að gera alt til þess að þjóðin eigi að eins sætti
sig við land sitt, heldr einnig, leidd af skynsamleg-
um rökum, elski það. Að skrifa níðrit um Vestrheim
til að hindra útflutningu, væri óðs manns æði, eins
og líka að skrifa níð um ísland til að auka útflutn-
inguna. Vér höfum lýsingar á lífinu í Ameríku
úr hinum mörgu bréfum landa vorra vestra, og þótt
þær séu eigi sem áreiðanlegastar, af því að menn
eru nú alment svo gerðir, að þeir vilja eigi vera að
særa kunningja sína með því að segja að sér líði illa,
þótt svo kunni stundum að vera, þá má þó oftast
finna andann full-greiniiega. Það eru t. d. fjöida-
margix samviskusamir menn, er skrifa hvað eftir ann-
að í bréfum sínurn, að þeir eggi engan á að fara og
tala bæði um kosti og lesti Ameríku, eius og líka
íslands.
Það er nauðsynlegt að bæta landið og efla fram-
farir þess til þess að vér getum sem sérstök þjóð
staðist þá framrás og þær breytingar tímans, er vér
eigi höfum 1 voru valdi. Enn það virðist mér aftr
lýsa aumingjaskap þessarar aldar, sem greinarhöf. hef-
ir eigi getað alveg losað sig við, að vilja láta alt
gera með félögum og styrk úr landsjóði; það er eins
og enginn geti bætt tún sitt og aukið sjávarútveginn
nema í f'élagi, enginn geti graflð skurð eða gefið út
bók, nema með styrk af almannafé. Félagsskaprinn
er að vísu góðr, enn að viija gera alt með honum
er skaðleg villa. Það þarf um fram alt að vekja
krafta eiustaklingsins, svo andlega sem líkamlega, til
sjálfstæðrar starfsemi. Alt er best í hófi, félags-
skapr og landssjóðsstyrkr líka. Yér þurfum að efla
jarðrækt og alþýðumentun, enn vér megum eigi, eins
og sagt er, og í surnum hreppum mun því miðr liafa
átt sér stað, þjóta tii að koma upp jarðabóta-félags-
mynd eða fá farkeunarauefnu eingöngu til að geta
krækt í opinberan styrk. Samgöngur þurfum vér
umfram alt að bæta með ríflegum landssjóðstillögum,
einkum gufuskipaferðir, akvegi og póstgöngur upp
frá kauptúnum og sumstaðar um þver héruð, þar sem
bygð er breið; á sumum stöðum Jandsins þurfa aftr
engir póstvegir yfir þverar sveitir að eiga sér stað,
ef sjórinn væri vel notaðr t. d. frá Hítará vestr
fyrir að Hrútafjarðará; þar mætti því fremr kosta
miklu til sjóferða, sem landvegum þyrfti lítið að gefa
gaum. Mér dettr raunar eigi i hug, að vestrfarir
hættu alveg fyrir það, að framfarir aukist, því úr
mestu framfara löndum álfu vorrar fer fólk til vestr-
álfunnar, enn óánægja gæti orðið minni í landinu.
Enn til fyrirtækjanna þarf fé og greinarhöf. heldr
því fram, að eigi sé gjöriegt að hækka tolla og skatta
á landsmönuum. Þessari skoðun fylgja fleiri og vilja
því sumir, að landið taki ián, enn einhvern tíma kemr
að skuldadögunum, og ef skuldasúpa er einstökum
mönnum skaðleg, þá er hún það iíklega einnig þjóð-