Fjallkonan - 03.04.1895, Blaðsíða 7

XII 14
F JALLKONAN.
59
memi vera ánægðir ef hún væri nú seld á t. d. 22 kr. ? — Það
er þð lægra verð enn þá. Bða ef ég hefði þessi árin haft undir
höndum fjármuni Björns Kristjánssonar, og svo hefði ég í fyrra
borgað honum t. d. helminginn af því sem ég átti að boiga, enn
í ár 3/4 af því sem ég átti að borga nú, og sem er meira, —
mundi hann vera ánægðr með það? — Auðvitað ekki. Nei,
okkar rétta verð viljum við fá fyrir okkar vörur og þurfum að
fá það, það verð, sem þær í raun og veru gilda á markaðinum.
Og hver, sem beinlínis eða óbeinlínis vinnr móti því, gerir oss
skaða, engu síðr þótt hann líka féfletti sjálfan sig um leið. Sá
fjármiasir kemr ekki landi voru og þjóð að gagni, heldr þvert
á móti. — Það er ekki til neins að bera fyrir sig föðurlandsást
og fórnir i þeim efnum; reynslan, tölurnar dæma það sem skað-
legt og vitlaust. — Og svo komum við þá að þessum skemti-
lega 31. kap.
Ég hefi sjaldan séð haugað saman svo mikilli lokleysu í jafn-
stuttu máli. Byrst talar hann um gagnstæða stefnu, sem við
vinnum í. Ég hefi nú hingað til ætlað, að það, sem við báðir
viljum vinna að í verzlunarefnum Islands, sé nokkurn veginn
hið sama: Að styðja að því, að framleiðendr íslenzkrar verzlun-
arvöru, hver sem hún er, fái fult verð fyrir vöruna, það verð
sem hæst er hægt að fá með sem minstum kostnaði, og að
þeir á sama hátt fái frá útlöndum vöru, er þeir þarfnast, með sem
minstum kostnaði. — Nú lýsir Björn yíir því, að við stefnum
í gagnstæðar áttir. Hvert stefnir hann? Það væri fróðlegt að
fá að vita það. Svo segir hann, að ég eigi eftir að sanna,
hvað mikið lið verði að tninni stefnu. Það er nú alt of feitt
að gera mig að aðalmanni eða frumkvöðlí þessarar stefnu, sem
ég hefi nefnt. Þar hafa aðrir góðir menn unnið miklu meira
að enn ég. Enn stefnan sjálf er löngu búin að „standast sitt
próf“, og er hlægilegt, að maðr, sem þykist hafa áhuga á þess-
um efnum, skuli vera að heimta sannanir fyrir því, sem hvert
einasta mannsbarn veit. Ég hefi aidrei mér vitanlega fengizt
um, hvað ég hafi lagt í sölurnar fyrir landsins gagn, og það er
sorglegt, að Björn skuli hafa eytt fé sínu i það starf, sem eng-
um lifandi manni getr dottið í hug að hafi orðið íslandi til
gagns, þvi að allir vita, að auk þess fjár, sem B. Kr. hefir sjálfr
mist, hafa íslenzkir bændr tapað mjög miklu við það, bæði
beinlínis og óbeinlínis. — Ég veit ekki hvað hann á við, þegar
hann er að tala um, hvenær ég hafi „byrjað að vinna landinu
þetta gagn, sem ég telji“. Ég hefi aldrei, hamingjunni sé lof,
þurft að auglýsa á prenti meðal almennings mitt eigið lof, og
veit mig ekki hafa gert það; enda hefi ég ekki lagt í vana
minn að breiða á sama hátt út last um aðra. Ég kýs helzt að
reynslan skeri úr þvi, hverir þarfir eru og gagn vinna og
hverir ekki. — Það er leiðinlegt, að þurfa að vera að tala um
þetta, enn ég get þó ekki annað enn bent á, hvaða mælikvarða
hann notar til að sanna, að hann sé föðurlandsvinr meiri enn ég.
— Hann segist sjálfr hafa orðið fátækari á síðustn árum, enn ég
Bé alt í einu orðinn fjáðr. Ég vil nú láta liggja milli hluta
hvort þetta er satt, enn skal að eins benda á, að undarleg skoðun
er það á framför og vellíðan þjóðarinnar, að það sé þarfast fyrir
föðurlandið og hin rétta stefna að fara svo að ráði sínu, að fé
gangi til þurðar. — Hvernig mundi fara ef allir ynnu í þá átt?
— Nei, ég er á gagnstæðri skoðun, og vona að svo séu flestir,
og ég tel það lof, sem mér sé skylt að þakka fyrir, ef segja
mætti um mig með sönnu, að ég hefði verið „bláfátækr", enn
væri nú orðinn „fjáðr“. Ég óska að slikt væri hægt að segja
um sem flesta Islendinga.
Bkki er það mér að kenna, að hann hefir ekki fengið „stór-
veizlur né kampavínsveitingar þessi árin“, og það er satt að
segja of hlægilegt, að kaupmaðrinn skuli barma sér á prenti
út af þvi.
í 32. kap. talar hann um merkin, og trúir því ekki, eins og
einnig sést á svari hans til Baldvins Gunnarssonar, að hægt sé
að greina féð og selja það, eftir merkjnm. Jú, það er hvort-
tveggja að hægt er að gera það, enda er það gert rækilega.
Ég athugaði það atriði vandlega, með því að mér var fullkunn-
ugt um, að einmitt á því vóru margar rógsögur og mikil tor-
trygni bygð. Það er satt, að á mörgum kindum sjást ekki
merkin utan á ullinni, þegar merkt er með anilínlit leystum
npp í vatni, eins og oftast er gert. — Féð frá Borðeyri var
eign tveggja, félags Dalamanua og Riis kaupmans á Borðeyri.
Það fé var fremr illa merkt og fékk einnig votviðri á leiðinni,
svo merkin sáust ekki utan á utlinni á mörgu af þvx, sem var
á ’dekkinu’, þegar til Englands kom. Ég hugsaði mér því til
hreyfings að aðgæta nú vandlega, hvort fjárhirðingarmönnunum
tækist að skifta fénu rétt. Þegar féð var búið að vera yfir
nóttina í fjárgeymsluhúsunum — uppskipun var lokið kl. 11
um kvöld — var líka búið að skifta því eítir merkjum og vóru
það þó nærfelt 8000. — Ég skoðaði það þá vandlega, og sá
margar kindur í hvorum hópnum fyrir sig, sem ekkert merki
sást á. Þær kindur tók ég svo með aðstoð fjárgeymslumann-
anna, og á hverri einustu sást litrinn niðri í ullinni, þótt hann
væri alveg afmáðr að utan, og öllu höfðu þeir skift rétt. Ég
býst nú raunar við, að Baldvin Gunnarsson sé búinn að skýra
þetta á ný fyrir Birni, sem auðsælega hefir ekki vit á þessu,
fremr enn sumu öðru, er snertir fjársölu. Ég skal hér um leið
geta þess, öðrum til leiðbeiningar, að bezta ráðið er að brúka
olíu í stað vatns við merkinguna. — Bernisolía er góð; þá
máist litrinn trautt af. Þingeyingar hafa í mörg ár merkt með
tjöru, og er það örugt. — Að merkja vel er mjög til fyrir-
greiðslu við aðgreining fjársins; því að þurfa að taka margar
kindr og skoða niðr í ullina er fyrirhöfn og erfiði, enda slæmt
fyrir féð þreytt af ferðinni. Kostnaðrinn við að brúka olíu er
ekki teljandi; litarblettrinn þarf ekki stór, þegar hann máist
ekki af.
Bins og segir sig sjálft af sögu Björns um merkin, hafði hann
ekki fyrir því í haust, að aðgreina fé félaganna í Árnessýslu og
Borgarfjarðarsýslu, hvernig sem hann svo hefir komizt út úr því,
að jatna milli félaganna því, er fórst af fénu. Að öðru leyti
hefir hann líklega skift verðinu eftir vigtarskýrslum, þótt það
óneitanlega líti nokkuð kynlega út fyrir augum skynberandi
manna þetta 9 króna verð fyrir 108 punda sauð, sem Árnesing-
ar hafa fengið eftir sögn Ágústs Helgasonar. — Ég hefi heyrt
að Björn hafi verið búinn að láta þá hafa fyrirfram 9 króna
virði i vörum upp á hvern sauð; kannske þeir hafi komið sér
saman um, að láta það bara mætast án þess, að gera upp nokk-
urn reikning, sem er mjög fallegt og samkomulagslegt, enn gerir
það annarBvegar að verkum, að verðlagið sannar ekkert, og saman-
burðr, byggður á því, er markleysa. Áðr enn ég skilst við
þetta merkingamál, skal ég geta þess, að mér, og eflaust öllum
öðrum kunnugum mönnum, þykir víst skörin fara upp í bokkinn,
þegar Björn vænir Baldvin Gunnarsson lygi og ðáreiðanleik.
Enn er eitt, sem mér sýnist eiga við að heimfæra undir þennan
flokk, sem ég hefi kallað fávíslegt. Björn stærir sig af því, í
34. kap., að hann hafi aldrei skrifað neitt, sem varðað hafi við
lög. Það er nú ef til vill fullsnemmt fyrir hann, að stæra sig-
af því, og ég veit annnarsvegar, að mörgum mun finnast það
alt annað en hólsvert eða drengilegt, að skrifa ár eftir ár, hvað
ofan i annað, óhróðr um aðra menn, á þann hátt, að þeir geti
ekki leitað vernda gegn því hjá lögum og dómstólum. Björn
hefir hingað til leitazt við að gera þetta, og þessi ritlingr hans
„Fjársölumálið n.“ er, eins og aðrar hans greinir, fnllur af
Dylgjum
og aðdróttunum, sem eru þannig úr garði gerðar, að allir sjá,
á hvað þær miða. Þannig gefr hann í skyn í 4. kap., að gert
hafi verið ýmislegt, til að breyta eftir á verði hinnar útl. vöru,
sem Z. var búinn að senda félögunum reikning fyrir. — I sama
kap. gefr hann í skyn, að íslendingar séu keyptir til að fylgja
röngu máli með veizlum og víni. Já, það er nú raunar gleði-
legt fyrir mig, að vera ekki einn ura það, því að „sætt er sam-
eiginlegt skipbrot“. Höf er sjálfr ekki öfundsverðr af þeim
hugsunarhætti og því skapferli, sem leiðir hann til að hugsa
og tala slíkt, og trúnað leggja víst, engir á það; svo mikiL
drengskapar tilfinning er í fólki, og svo lágan hugsunarhátt
hefir það ekki.
Hann talar um, að Rennie hafi verið „íátinn" heimta meira
enn bonum bar, og að menn hafi setið á rökstólum, til að finna
út, hvernig hægast væri að nota „falsbréf“, sem vopn til að
vinna illvirki, nefnilega „að kæfa féð“. Hann minnist á sendi-
mann frá Newcastle og gefr enda í skyn, að hann hafi viljað
múta fjársölumanni sínum. Svo talar hann um þá, „sem allra
augu voni til“, enn sem leiki „ískyggilegt tafl“ gegn bændum.
Og þá er þetta langa og fyndna „Program", sem hann segir